آنها فعالیت‌شان را محدود به یک زمینه نمی‌کنند؛ فقط هم پروژه‌های بزرگ را در دست می‌گیرند؛ از پروژه اتوبان «صدر» در تهران گرفته تا فازهای ١٥ و ١٦ پارس جنوبی؛ از سد «گتوند» تا اتوبان «حرم تا حرم»
ساختمانی در شهرک قدس تهران. جایی که به گفته جانشین فرمانده کل سپاه، مدیریت جنگ اقتصادی با استکبار، در دستان آنهاست؛ «قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا». اگر به برخی پل‌ها و تابلوهای پروژه‌های عمرانی تهران هم توجه شود، نام محل خدمت اسبق شهردار فعلی تهران، به چشم می‌خورد؛ «قرارگاه خاتم»؛ نام قرارگاهه هم که نباشد، نام یکی از گروههای زیرمجموعه قرارگاه خاتم هست. البته قرارگاه سازندگی قائم، قرارگاه سازندگی نوح، قرارگاه سازندگی کربلا و قرارگاه سازندگی کوثر به عنوان زیرمجموعه‌های قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا به حساب می‌آیند.
به گزارش عصر ایران به نقل از روزنامه شرق، قرارگاه دیگری نیز با نام مشابه قرارگاه سازندگی به نام قرارگاه دفاعی وجود دارد که غیر از تفاوت در ماهیت دو قرارگاه در زمان تشکیل‌شان تفاوت دارند.
قرارگاه دفاعی خاتم در زمان جنگ مشغول فعالیت بوده و سالهای زیادی از دوران جنگ، «اکبر هاشمی‌رفسنجانی» را به عنوان فرمانده خود می‌دیده است، اما قرارگاه سازندگی خاتم یک سال پس از پایان جنگ، یعنی سال ١٣٦٨ پس از رحلت امام(ره) و با دستور مقام معظم رهبری تشکیل شد. این قرارگاه از زیرمجموعه‌های سپاه پاسداران محسوب و فرمانده آن از سوی فرمانده کل سپاه تعیین می‌شود.
در بخش «درباره ما» سایت قرارگاه خاتم، به تشکیل این قرارگاه در سال ٦٨ اشاره شده و آمده: «سپاه رسالت و تکلیف دیگری بر دوش خود احساس کرد و بر مبنای اصل ١٤٧ قانون اساسی و در راستای اوامر رهبر معظم انقلاب مبنی بر مشارکت در امر بازسازی کشور، بخشی از منابع و توان سازندگی خود را وارد عرصه سازندگی میهن اسلامی با عنوان قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) کرد». اصل ١٤٧ قانون اساسی می‌گوید: «دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی، با رعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند در حدی که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نیاید». در این بخش از سایت قرارگاه، همچنین نسبت به «گسترش و توسعه و حمایت از کشورهای مسلمان، همسایه و دوست در قالب صدور خدمات فنی و مهندسی» اعلام آمادگی شده است.
آنها فعالیت‌شان را محدود به یک زمینه نمی‌کنند؛ فقط هم پروژه‌های بزرگ را در دست می‌گیرند؛ از پروژه اتوبان «صدر» در تهران گرفته تا فازهای ١٥ و ١٦ پارس جنوبی؛ از سد «گتوند» تا اتوبان «حرم تا حرم». سال ٩٠ به دستور فرمانده کل سپاه قرار بر این شد تا قرارگاه خاتم خودش را درگیر پروژه‌های کمتر از صد میلیارد تومان نکند؛ آن هم تحت شرایطی؛ به گفته فرمانده کل سپاه «اگر شرکتهای خصوصی بتوانند آن (پروژه‌های بیشتر از صد میلیارد) را انجام دهند، سپاه وارد این پروژه‌ها نخواهد شد، مگر آنکه شرکت خصوصی بخواهد اجحافی کند که در این صورت، سپاه برای ایجاد رقابت و تعدیل قیمت وارد خواهد شد».
این قرارگاه سپاه «برابر تبصره ٢ ماده ٥ قانون خدمت وظیفه عمومی، از بین مشمولان بسیجی فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی و بالاتر برای خدمت سربازی در پروژه‌ها و کارگاه‌ها در هر دوره اعزام، طبق ضوابط سپاه، جذب میکند» که در لیست ارائه‌شده از سوی قرارگاه، ١٥ رشته تحصیلی به چشم می‌خورد.
سال ١٣٩٣ سردار «عبادالله عبداللهی»، فرمانده قرارگاه خاتم آماری از پیمانکاران و کارکنان قرارگاهش ارائه کرد: همکاری «پنج هزار شرکت پیمانکار بخش خصوصی» و «١٣٥هزار نفر نیرو که فقط دوهزار‌و ٥٦٠ نفر نیروی رسمی هستند». به گفته او «٣٥ هزار نفر از ١٣٥هزار نیرو، در سطح مهندس، فوق‌لیسانس و دکترا هستند و بقیه نیروها نیز به لحاظ فنی ماهر و باتجربه محسوب می‌شوند». البته این آمار مربوط به سال ١٣٩٣ می‌شود و اگر رشد نکرده باشد، در همان حد باقی مانده. اما روز پنجشنبه «علی لاریجانی»، رئیس مجلس شورای اسلامی در جریان بازدید از نمایشگاه قرارگاه خاتم، تعداد افرادی را که به‌طور مستقیم در پروژه‌های قرارگاه مشغول کار هستند، حدود ١٦٠هزار نفر اعلام کرد.
خودشان فعالیت‌هایشان را در سه رسته، دسته‌بندی کرده‌اند؛ «نفت، گاز و پتروشیمی»، «عمران و صنعت» و «محرومیت‌زدایی». این سه دسته هر کدام چندین زیرمجموعه دیگر دارند. در مجموعه «نفت، گاز و پتروشیمی»، نوشته‌اند فعالیت‌هایی از جمله «توسعه میادین»، «صنایع پالایشگاهی»، «مخازن ذخیره نفت و گاز» و «خطوط انتقال نفت و گاز» دارند.
می‌گویند در شاخه «عمران و صنعت» در زمینه‌هایی مانند «ابنیه و سازه‌های ویژه»، «بنادر و سازه‌های دریایی»، «تونل و سازه‌های زیرزمینی»، «راه و راه‌آهن»، «سد و بند انحراف»، «خطوط انتقال آب»، «صنعت، معدن و صنایع معدنی» و «کانال و شبکه‌های آبیاری و زهکشی» توانایی دارند. «محرومیت‌زدایی» دیگر بخش فعالیت این قرارگاه معرفی شده که به نوشته پایگاه اطلاع‌رسانی قرارگاه، در عرصه‌های «عمرانی»، فرهنگی-اجتماعی» و «کشاورزی» کار میکنند.
در بخشی از فعالیت‌های محرومیت‌زدایی نوشته شده: «در مناطق محروم به جهت عمق‌بخشی داخلی و ایجاد امنیت پایدار با اولویت مناطق مرزی، صعب‌العبور، دورافتاده و حساس کشور و درخصوص مسجدسازی و حوزه علمیه در سراسر کشور». بیشترین فعالیت‌های اقتصادی سپاه از دو طریق قرارگاه سازندگی خاتم و بنیاد تعاون سپاه صورت میگیرد. سال ٨٩ و بعد از آن سالهای درگیرشدن بیشتر ایران با تحریم‌های بین‌المللی بود. حجت‌الاسلام سعیدی، در مصاحبه‌ای در پاسخ به سؤالی درباره «ادعای یک مقام اماراتی درباره شرکتهای سپاه در این کشور» صحبت کرده بود و آن را «فرافکنی» دانست.
ورود قرارگاه به اقتصاد
نخستین فعالیت‌های این قرارگاه در دوران ریاست‌جمهوری «اکبر هاشمی‌رفسنجانی» رخ داد.
حجت‌الاسلام «علی سعیدی» نماینده ولی فقیه در سپاه ١٥ بهمن ١٣٨٩ به «مهر» گفته بود: «در دوران پس از جنگ کشور به‌شدت نیاز به سازندگی عمران و آبادانی و ترمیم زیرساخت‌ها داشت و رئیس دولت وقت (آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی) از رهبر معظم انقلاب درخواست کردند که بخشی از توان مازاد سپاه به کمک دولت بیاید که مورد موافقت ایشان هم قرار گرفت و سپاه وارد عرصه‌های اقتصادی یا بهتر بگویم سازندگی شد».
«محسن رضایی» فرمانده اسبق سپاه پاسداران هم دراین‌باره گفته است: «پس از پایان جنگ، رئیس‌جمهور وقت، از سپاه پاسداران درخواست کرد تا فعالیت‌های نظامی خود را به حوزه سازندگی انتقال دهد». او میافزاید: «قرارگاه خاتم حاصل تجربیاتی است که در دوران دفاع مقدس به دست آوردیم و ما با توجه به شاخص‌های مهمی که در سازندگی کشور مورد نیاز است، آماده‌ایم هر جایی که نیاز به کمک برای آبادانی و عمران کشور داشته باشد، به میدان بیاییم».
قلمرو فعالیت‌های قرارگاه خاتم محدود به ایران نیست؛ آن‌طور که سردار «محمدرضا یزدی» معاون حقوقی و امور مجلس سپاه، سال ١٣٩٠ به خبرآنلاین گفته بود: «قرارگاه براساس توانمندی‌های خود در کشورهایی که معرفی می‌شدند، اقدام به انعقاد قراردادهایی می‌کرد».
هرچند او نامی از این کشورها نبرد ولی ادامه داده بود: «البته این قراردادها نه با نگاه منفعت‌طلبانه و سودجویانه بلکه با نگاه صدور انقلاب و ارائه کمک به کشورهای نیازمند و ارائه توانمندی‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به دنیا در قالب حضور در رقابت بین‌المللی انجام شد؛ لذا قراردادهایی بسته شد و پروژه‌هایی اجرا شد». به گفته «یزدی»، بسیاری از این کشورها هنوز نتوانسته‌اند به تعهدات خود عمل کنند و به دولت و قرارگاه خاتم بدهکارند؛ ولی این قرارگاه بخش عمده‌ای از تعهدات خود را در کشورهای طرف قرارداد به نتیجه رسانده و آنها نیز راضی هستند.
یادداشت «الف» و جوابیه حفاظت اطلاعات
معاون حقوقی سپاه پاسداران در سال ٩٠ گفته بود: «تاکنون از سوی هیچ‌یک از نهادهای نظارتی و حتی مخالفین درخواست تحقیق‌وتفحص از فعالیت‌های اقتصادی سپاه نشده است». بعدها اما در همین زمینه، یعنی نظارت بر فعالیت‌های قرارگاه خاتم، مطالبی منتشر شد که با واکنش حفاظت اطلاعات سپاه روبه‌رو شد؛ ٢٢ مهر ماه ١٣٩٣ سایت «الف» به مدیرمسئولی «احمد توکلی» در یادداشتی با عنوان «در حاشیه گزارش اقتصادی قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه» به عملکرد این قرارگاه پرداخت. در بخشی از آن که با جوابیه حفاظت اطلاعات سپاه مواجه شد، آمده بود: «اساسا بخش خصوصی هیچ‌گاه نمیتواند خود را به قرارگاه خاتم برساند. علت این است که این مسابقه از یک نقطه برابر شروع نشده است.
قرارگاه با استفاده از تمرکز امکانات لجستیک انباشت‌شده در سپاه (به دلیل شرایط جنگ) فرسنگ‌ها جلوتر می‌دود و هرچه می‌گذرد فاصله بیشتری از بخش خصوصی میگیرد؛ ضمن اینکه قرارگاه خاتم از امتیازات ویژه‌‌ای نظیر معافیت مالیاتی برخوردار است که فعالیت‌های اقتصادی آن را تسهیل میکند. دیگر از نفوذ قرارگاه در دستگاه‌های دولتی و ستاد اقتصادی دولت که باعث می‌شود موانع قانونی پیش پا برداشته شود یا پروژه‌ها کانالیزه شود، بگذریم. شاید مهمتر از همه اینکه قرارگاه خاتم مانند دیگر فعالان اقتصادی از مزاحمت دستگاه‌های نظارتی رنج نمی‌کشد. طبق قانون دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور و دیگر دستگاه‌های نظارتی (حتی سازمان اطلاعات سپاه) حق ورود و سرکشی به فعالیت‌های قرارگاه ندارند!
تنها مرجع نظارت بر قرارگاه خاتم، سازمان حفاظت سپاه است که حتی اگر بخواهد، اساسا برای نظارت در حوزه اقتصادی ساخته نشده و حتی نمیتواند یک حسابرسی یا ردیابی مالی از عملکرد قرارگاه داشته باشد! در چنین محیطی وقوع فساد چندان دور از انتظار نیست».
در واکنش به این بخش از یادداشت «الف» جوابیه‌ای از سوی سازمان حفاظت اطلاعات سپاه با امضای رئیس این سازمان خطاب به «توکلی» ارسال شد. در این جوابیه آمده است: «بدین‌وسیله به آگاهی مخاطبان محترم می‌رساند مطالب منتشره به تاریخ ۰۷/۲۲/۱۳۹۳ در انتهای بند ۲ صفحه اقتصادی با عنوان «در حاشیه گزارش اقتصادی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه» غیرکارشناسی بوده و ناشی از ضعف آگاهی تنظیم‌کننده از مباحث درون‌سازمانی حفاظت اطلاعات سپاه بوده است چراکه اولا حفاظت اطلاعات سپاه تنها مرجع نظارتی بر قرارگاه نمی‌باشد و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارای اجزای نظارتی متعددی ازجمله حوزه نمایندگی ولی فقیه، سازمان حفاظت اطلاعات، بازرسی، معاونت حقوقی و... می‌باشد و ثانیا ذکر جمله (حتی اگر بخواهد، ... نمیتواند) نیز منجر به تضعیف حفاظت اطلاعات شده و اراده و توانایی این سازمان در برخورد با جرائم و تخلفات را زیر سوال برده است، این در حالی است که ساحفاسا با بهره‌گیری از ابزارها و شیوه‌های متفاوت، مأموریت‌های محوله را به نحو احسن به انجام رسانده است».
سال ١٣٨٥ هم «عبدالرضا عابد» فرمانده وقت قرارگاه به «شرق» گفته بود: «از ابتدا اعلام کرده‌ایم که ما به عنوان یک پیمانکار هستیم. جایگاه‌مان هم جایگاه پیمانکار است. این‌طور نیست که خدای‌ناکرده ما از موضع نظامی بگوییم کسی نمیتواند به ما چیزی بگوید یا سؤالی بکند. خیر، این‌طور نیست».
الزام قرارگاه به پرداخت مالیات
اما در قسمتی از یادداشت سایت «الف» به معافیت مالیاتی قرارگاه خاتم اشاره شده بود؛ این معافیت در آخرین روزهای مجلس نهم دچار تغییر شد؛ به موجب مصوبه ١٤ اردیبهشت ماه ١٣٩٥، «براساس ماده الحاقی ٦٢، به منظور تحقق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی موضوع صرفه‌جویی در هزینه‌های عمومی، اصلاح نظام درآمدی دولت و همچنین قطع وابستگی بودجه به نفت آستان‌های مقدس و قرارگاه‌های سازندگی و شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به اشخاص مذکور از سال اول برنامه ششم نسبت به تمامی فعالیت‌های اقتصادی خود، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند».
البته پیش از آن هم بهمن ماه ١٣٩٣ «محمدمهدی مفتح»، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه مجلس، با اشاره به بررسی لایحه بودجه سال ٩٤، گفته بود: «قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) در سال آینده موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات براساس قانون مالیات‌های مستقیم شد». در سال ١٣٩١ سردار «محمدرضا یزدی»، معاون حقوقی سپاه، در گفتوگو با «مهر» درباره «مالیات‌گریزبودن قرارگاه خاتم» گفته بود: «این موضوع را قاطعانه رد می‌کنیم. ما مالیات‌های خود را به صورت مرتب پرداخت می‌کنیم، البته مشمول قانون بند ٢ مالیات نیز هستیم».
شهرداران تهران و قرارگاه
قرارگاه خاتم در طول دولت‌ها فعالیت‌های زیادی داشته؛ حالا طبق شرایط، میزان این فعالیت‌ها کم و زیاد می‌شده، ولی آنچه مستمر بوده، حضور سپاه از طریق قرارگاه سازندگی خاتم در اقتصاد ایران بوده است، اما حضور سپاه در فعالیت‌های اقتصادی مخالفان و موافقان خاص خودش را دارد؛ زمانی شهردار تهران در سال ٨٢ قرارگاه خاتم را به پروژه‌های اقتصادی تهران دعوت میکند و زمانی همان فرد در قامت رئیس دولت، به فعالیت‌های اقتصادی سپاه طعنه می‌زند؛ یعنی «محمود احمدی‌نژاد».
احمدی‌نژاد بهمن‌ماه سال ١٣٨٢ در قامت شهردار تهران، گفته بود: «تشریفات زائد اداری جز تحمیل هزینه‌های سنگین به مردم و شهر، فایده دیگری ندارند؛ بنابراین مدیریت شهری باید همواره فارغ از دغدغه‌های سیاسی و غیرسیاسی و بازی‌های معمول مخرب، خود را وقف خدمت به مردم و شهر کند». او در ادامه سخنانش از سه‌برابرشدن حجم فعالیت‌های عمرانی شهرداری سخن گفته و افزوده بود: «از شرکتهای وابسته به بنیاد مستضعفان همچون جنرال‌مکانیک و شرکت ملی ساختمان و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا که دارای تجربه و توانمندی لازم بوده و پروژه‌ها را با بالاترین کیفیت و پایین‌ترین قیمت انجام می‌دهند، استفاده کرده‌ایم». احمدی‌نژاد در سال ١٣٨٢ وعده داد که از سال آینده؛ یعنی ١٣٨٣ تمامی قراردادهای پیمانکاری شهرداری به صورت کاملا شفاف و علنی به شهروندان تهرانی اعلام شود.
او در سالهای اولیه روی‌کارآمدنش هم روابط حسنه‌ای با قرارگاه سازندگی خاتم سپاه داشت. دولت احمدی‌نژاد در سال ١٣٨٥ قراردادی به ارزش بیش از دو‌میلیارد دلار برای توسعه فازهای ۱۵ و ۱۶ پارس‌جنوبی با این قرارگاه سپاه پاسداران به امضا رساند، اما احمدی‌نژاد بعدها در سال ١٣٩١ در قامت رئیس دولت ایران، در همایش فرماندهان قرارگاه سازندگی خاتم اموال برخی نهادها را نامحدود دانست و گفت که «سازمانی به نام سازمان اموال دولت درست کردیم که هر نهادی که هرچه اضافه دارد اعلام کند و آنهایی که نیاز نیست را بفروشیم... در خود سپاه و ارتش هم از این موارد زیاد است برای مثال قلعه‌مرغی یا فرودگاه دوشان‌تپه که فکر می‌کنم ٦٥ هکتار در میان شهر است که می‌توان از آن استفاده کرد و اینها علاوه بر چند‌هزار هکتار در شهرهای مختلف است».
پس از این اظهارات، سردار «محمدرضا یزدی»، معاون حقوقی سپاه، گفت که «خیلی از زمین‌های کنونی ازسوی منابع طبیعی و ارتش در اختیار سپاه قرار گرفت که البته به‌دلیل نداشتن سند در سالهای اخیر مدعیان زیادی پیدا کرده است».
اما احمدی‌نژاد تنها شهردار تهران نبود که از فعالیت قرارگاه خاتم در پروژه‌های شهرداری حمایت کرده بود. «باقر قالیباف» شهردار فعلی تهران نیز که خود مدتی فرمانده قرارگاه خاتم بوده، در سال ١٣٩٣ تفاهم‌نامه ٢٠هزار‌میلیاردتومانی با قرارگاه خاتم امضا کرد که با اعتراض برخی از اعضای شورای شهر تهران مواجه شد. «غلامرضا انصاری»، عضو شورای شهر تهران دراین‌باره گفته بود: «این تفاهم‌نامه در تاریخ دوم خردادماه سال جاری (١٣٩٣) منعقد شده و اعضای شورای شهر پایتخت نسبت به آن بی‌اطلاع بودند و روز گذشته از طریق رسانه‌ها از آن مطلع شدند».
بااین‌حال «احمد دنیامالی»، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، با حمایت از این تفاهم‌نامه گفته بود: «این موضوع یک تفاهم‌نامه است و شهرداری مجاز است با مجموعه‌ای در چارچوب وضعیت خود تفاهم‌نامه داشته باشد و قرارگاه خاتم‌الانبیاء با شهرداری توافق کردند که تأمین منابع مالی را انجام داده و در بخش‌های تأمین تجهیزات و پروژه‌ها اقدام کنند».
او افزوده بود: «از شهردار تهران سؤالی در این زمینه پرسیدم که آقای قالیباف تأکید داشتند پروژه‌ها اکران عمومی شده و به مناقصه گذاشته می‌شوند». به گفته «دنیامالی»، این تفاهم‌نامه پنج‌ساله است. او همچنین گفته بود: «در زمان شهرداری آقای احمدی‌نژاد، تفاهم‌نامه‌ای وجود داشت که سپاه بخشی از پروژه‌ها را از طریق قرارگاه خاتم انجام دهد و امروزه قرارگاه خاتم یکی از توانمندترین مجموعه‌های مهندسی در کشور است».
تحریم قرارگاه
سال ١٣٨٩ همزمان با اوج‌گیری تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران، قرارگاه خاتم‌الانبیاء و شرکتهای زیرمجموعه آن ابتدا تحت تحریم آمریکا و سپس در قطع‌نامه ١٩٢٩ مورد هدف تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفتند.
قطع‌نامه ١٩٢٩ یکی از سخت‌ترین تحریم‌ها بود. به‌غیر از خود قرارگاه و شرکتهای تابعه‌اش، «رستم قاسمی»، فرمانده وقت و سایر افراد مرتبط با قرارگاه خاتم مانند فرماندهان پیشین هم تحریم شدند. با به‌نتیجه‌رسیدن برجام، قطع‌نامه ٢٢٣١ در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب اعضا رسید که مطابق آن تمام قطع‌نامه‌های تحریمی ایران از جمله ١٩٢٩ لغو شدند.
سردار «جعفری»، فرمانده کل سپاه، در سال ١٣٩٠ درباره نقش این قرارگاه در تحریم‌ها گفته بود: «این قرارگاه باوجود فشارها و تحریم‌های فراوان نقشی بی‌بدیل در کمک به دولت برای ساخت کشور داشت و این را به‌وضوح در مقطعی که درگیر جنگ نرم با دشمن در موضوعاتی مانند هسته‌ای بودیم، می‌توان دید».
سرداران مهندس
قرارگاه خاتم که برای امور سازندگی فعالیت میکند، نه مدیرعامل دارد و نه رئیس؛ بلکه فرمانده دارد. این قرارگاه از زمان تشکیل در سال ١٣٦٨ فرماندهان زیادی به خود دیده است؛ فرماندهانی که پس از کناررفتن از رأس قرارگاه، هر‌یک سرنوشتی دیگر داشتند. با اینکه سالهای زیادی از تشکیل قرارگاه سازندگی خاتم نگذشته؛ ولی تعداد و نام فرماندهانش در منابع مختلف متفاوت است؛ با جست‌وجو در منابع موجود ازجمله برخی سایت‌های اصولگرا، ازجمله «فردا» اسامی‌ای موجود است که در مجله «پیام انقلاب»، ارگان رسمی سپاه پاسداران، به‌عنوان فرمانده قرارگاه به چشم نمی‌خورد. مانند سرلشکر «سید‌یحیی رحیم‌صفوی»، فرمانده اسبق سپاه. البته شاید این تفاوت در اسامی به این برگردد که شخصی که به‌عنوان فرمانده قرارگاه معرفی می‌شود، جانشین فرمانده کل سپاه در قرارگاه خاتم است؛ بنابراین فرماندهان کل سپاه را می‌توان فرمانده اصلی قرارگاه دانست؛ اما در شماره آذر‌ماه ١٣٩٢ «پیام انقلاب» که ویژه سالگرد قرارگاه بود، نام شش فرمانده به چشم می‌خورد. هرچند همه این فرماندهان مهندسی را در دانشگاه نخوانده‌اند؛ ولی آنهایی که مهندسی نخوانده‌اند، هم در زمان جنگ با فعالیت در یگان‌های رزمی تجربیاتی کسب کرده‌اند.
محمد وفایی
سردار «محمد وفایی»؛ او نخستین فرمانده قرارگاه خاتم است. وفایی به «پیام انقلاب» گفته که «... در نتیجه جنگ، هزارو ٩٠٠ کیلومتر نوار مرزی تا عمق ٢٠٠ - ٣٠٠ کیلومتر از خاک کشورمان در نتیجه بمباران‌های دشمن تخریب شده بود. در چنین شرایطی سپاه تصمیم گرفت وارد فعالیت‌های سازندگی شود. اولین گردش کار از سوی فرماندهی کل سپاه خدمت مقام معظم رهبری تقدیم شد. البته قبل از ارائه آن گردش کار از محضر ایشان پرسیده شده بود که آیا سپاه وارد بخش سازندگی بشود یا خیر که معظم‌له با شروطی موافقت خود را با این ورود اعلام فرموده بودند؛ بنابراین شروط هم در گردش کار تقدیمی لحاظ شده بود که نهایتا مورد موافقت معظم‌له قرار گرفت. آقای محسن رضایی ابلاغی را به نام این‌جانب نوشتند و دادند تا بروم و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) را راه‌اندازی کنم».
او تا سال ١٣٧٣ فرمانده بوده است. او سال ١٣٨٩ در گفتوگو با «فارس» درباره اولین قرارداد قرارگاه گفته بود: «اولین قراردادی که من در سال ١٣٦٨ در قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) امضا کردم، ٣٠ میلیون تومان با موضوع تصحیح اراضی بین دارخوین و خرمشهر بود». او بعدها سال ١٣٨٦ در دولت احمدی‌نژاد مشاور او شد و سال ١٣٨٩ در ماجرای عزل ١٤ مشاور از طرف احمدی‌نژاد، او هم برکنار شد.
محمدباقر قالیباف
پس از «محمد وفایی»، سردار «محسن رضایی» فرمانده وقت سپاه در سال ١٣٧٣ «باقر قالیباف» را به‌عنوان فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) منصوب کرد. اجرای پروژه‌هایی مانند راه‌آهن مشهد-سرخس و ... ازجمله اقدامات صورت‌گرفته در دوره مدیریت قالیباف بر قرارگاه به شمار می‌رود. او از آبان‌ماه ١٣٧٦ تا تیر‌ماه ١٣٧٩ با حکم مقام معظم رهبری، فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران شد. پس‌از‌آن یعنی از سال ١٣٧٩ مقام معظم رهبری «قالیباف» را به سمت فرمانده نیروی انتظامی منصوب کردند.
فروردین‌ماه ١٣٨٤ با نزدیک‌شدن به انتخابات نهم ریاست‌جمهوری، او استعفا داد و نامزد انتخابات شد. او پس از ناکامی در انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی طیف حامی احمدی‌نژاد در شورای شهر تهران، شهردار پایتخت شد. او که از سال ٨٤ همچنان شهردار تهران است، سال ١٣٩٢ برای انتخابات ریاست‌جمهوری یک بار دیگر شانس خود را امتحان کرد؛ اما باز هم ناکام ماند. تحرکات و اظهارات اخیر قالیباف، باعث شده تا برخی کارشناسان حدس بزنند تا فرمانده اسبق قرارگاه خاتم برای سومین‌بار قصد ورود به انتخابات ریاست‌جمهوری را در اردیبهشت ٩٦ دارد.
عبدالرضا عابد
بچه جنوب است و فارغ‌التحصیل دوره اکتشاف نفت. اواخر دوران تحصیلش همزمان شد با پیروزی انقلاب اسلامی که باعث شد او به ایران بازگردد. سال ١٣٥٩ وارد سپاه شد و سالهای جنگ را در جبهه سپری کرد. پس از پایان جنگ وارد عرصه سازندگی در سپاه شد.
خودش در گفت‌وگویی که سال ١٣٨٥ با «شرق» داشت، گفته بود: «پس از اتمام جنگ هم مسئول دو مجموعه مهندسی شدم و فعالیت‌های سازندگی را از ساخت اتوبان تهران- ساوه شروع کردم. سپس به قرارگاه کربلا و بعد هم به قرارگاه خاتم‌الانبیا آمدم». خودش می‌گوید پنجمین مسئول قرارگاه بوده؛ ولی در فهرست «پیام انقلاب» سومین فرمانده است که بیش از دو سال فرمانده قرارگاه بود. او چند سالی است که قائم‌مقام سازمان اوقاف و امور خیریه شده است.
رستم قاسمی
دی‌ماه ١٣٨٦ بود که سردار «رستم قاسمی» فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) شد. او پیش از پذیرش این مسئولیت قرارگاه سازندگی نوح (ع) را برعهده داشت. رستم قاسمی بعدها سال ١٣٩٠ به وزارت نفت، یعنی پولدارترین وزارتخانه احمدی‌نژاد در یکی از بهترین دوران قیمت نفت، منتقل شد.
نام «رستم قاسمی» پس از به‌جریان‌افتادن رسیدگی به پرونده زنجانی بیش از قبل شنیده شد. نام «رستم قاسمی» به همراه سه مقام بلند‌پایه دولت دهم، در چندین بخش از کیفرخواست دادستان علیه «بابک زنجانی» به میان آمد که همین باعث شد آنها نامهای خطاب به دادستان کل کشور بنویسند و روشن‌شدن نقش خود و دیگران در پرونده زنجانی را مطالبه کنند. بعدها «قاسمی» درباره عبور از تحریم‌ها و دورزدن آنها در سال ١٣٩٠ و ١٣٩١ یعنی زمانی که وزیر نفت بوده، گفته بود: «توانستیم با مقاومت روزهای سخت را پشت سر بگذاریم و به راهکارهای عبور از تحریم‌ها برسیم».
ابوالقاسم مظفری شمس
مرداد ١٣٩٠ «رستم قاسمی» راهی وزارت نفت شد تا سردار «محمدعلی جعفری» فرمانده کل سپاه حکم فرماندهی قرارگاه را برای «ابولقاسم مظفری‌شمس» بنویسد. او پیش از برعهده‌گرفتن این مسئولیت، ریاست هیئت‌مدیره «شرکت توسعه آب و نیرو ایران» و ریاست «انجمن تونل ایران» را بر عهده داشت. مدت زمان فرماندهی او، یکی از کوتاه‌ترین مدت‌های فرماندهی قرارگاه است. مرداد ١٣٩٠ تا اسفند ماه ١٣٩١.
عبادالله عبداللهی
از اسفندماه ١٣٩١ به ساختمان قرارگاه در شهرک قدس رفت. سردار بیش از ٩٢ ماه سابقه حضور در جبهه و بیش از ١٥ سال سابقه فرماندهی در رده‌های رزمی دارد. او هم مهندس است؛ با مدرک تحصیلی کارشناسی‌ارشد مهندسی عمران.
سردار عبداللهی پیش از این فرماندهی قرب کربلا را بر عهده داشته و از مدیران مؤثر سپاه در راه‌اندازی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) بوده. او به‌تازگی پس از تجدید قرارداد ساخت ١٠ فروند کشتی از سوی شرکتهای کره‌جنوبی به وسیله دولت -که سال ٢٠٠٨ منعقد شده بود-، «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری را با لفظ «باید» مورد خطاب قرار داد و گفت: «رئیس‌جمهور باید قرارداد ساخت ۱۰ فروند کشتی با کشور کره‌جنوبی را لغو کند و اگر این کار صورت نگیرد، دیگر نمی‌توان به شعارها و حرف‌ها اعتماد کرد».
قرارگاه را همچنان می‌توان بزرگترین پیمانکار غیردولتی ایران دانست؛ قرارگاهی که «اسحاق جهانگیری» معاون‌اول رئیس‌جمهوری درباره آن می‌گوید: «نباید عرصه را بر بخش خصوصی تنگ کند» و به اعتقاد «علی لاریجانی» رئیس مجلس «رقیب بخش خصوصی نیست»؛ جایی که به گفته جانشین فرمانده کل سپاه، جنگ اقتصادی با استکبار را مدیریت میکند؛ساختمانی در شهرک قدس تهران، «قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا».
.JPG/3 "یادداشت وزیر رفاه درباره کالبدشکافی گورخوابی")
زوج چینی در روز عروسی خود کنار دریاچه ای در یوننان عکاسی میکنند. (Getty)
پرواز دسته جمعی سارهای مهاجر در آسمان فلسطین (REUTERS)
رنگ‌آمیزی رشته های نخ برای ساخت بادبادک در هند (REUTERS)
