بحران زیست‌محیطی خوزستان کمتر از 8 سال جنگ تحمیلی نیست

ورود 72 دهنه فاضلاب به رودخانه کارون/

نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی گفت: مسؤولان نظام و دولت بدانند که خوزستان با بحران فراگیر زیست‌محیطی بی‌سابقه‌ای مواجه است و پیامدهای ناشی از این بحران کمتر از هشت سال جنگ تحمیلی نیست.

جواد کاظمی نسب امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اهواز با بیان اینکه شرط اساسی در حفاظت محیط زیست برقراری تعادل میان عوامل تشکیل‌دهنده و موثر بر آن است، اظهار کرد: محیط زیست وقتی در حال تعادل است که عوامل تشکیل‌دهنده آن از نظر کمی، کیفی و ارتباطی در شرایط مناسبی قرار گرفته باشند.

وی در ادامه افزود: هرگونه تغییر در هر یک از عوامل برقرارکننده تعادل بدون تردید موجب تغییر در سایر عوامل شده که در نهایت موجب برهم خوردن تعادل و تغییر تناسب محیط زیست می‌شود.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: منشا و عامل اصلی آلودگی و تخریب محیط زیست به ویژه در خوزستان طی 13 سال اخیر ناشی از مدیریت غلط منابع آبی و تاکید غیرعلمی بر انتقال آب بین حوضه‌ای، اجرای طرح‌های نفتی و کشاورزی بدون داشتن ضمیمه زیست‌محیطی، گسترش صنعت قدیمی سدسازی و همچنین آلایندهای صنعتی است.

جواد کاظم‌نسب با ابراز تاسف از اینکه معضلات زیست محیطی امروزه از روند رو به رشدی برخوردار بوده و به شدت حیات روزمره مردم ما را تحث تاثیر قرار داده است، تاکید کرد: ما نگران سلامتی شهروندان و محیط زیست و آینده این استان هستیم.

وی متذکر شد: مسائلی چون آلودگی هوا، آب و خاک، گرم شدن دمای زمین و تغییرات آب و هوایی، پدیده گرد و غبار، بحران کم‌آبی، افزایش ابتلاء به سرطان‌های مختلف و ده‌ها چالش زیست‌محیطی دیگر عرصه زندگی را بر مردم تنگ کرده است و با پیامدهای این معضلات دست به گریبان هستند، مردم می‌پرسند چه کسی مسؤول است؟.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی از رئیس جمهور به عنوان مجری قانون اساسی و تنظیم‌کننده روابط میان قوای سه‌گانه درخواست کرد: در راستای اجرای اصل 50 قانون اساسی و در راستای عملی کردن سیاست‌های کلی محیط زیستی ابلاغی مقام معظم رهبری، همه امکانات کشور را برای مقابله با بحران زیست محیطی خوزستان بسیج و با دستگاه‌های مخل و مخرب محیط زیست مانند وزارت نیرو، وزارت نفت، صنایع نیشکر، نیروگاه رامین برخورد و سریعا دستور توقف اجرای طرح‌های انتقال آب را صادر کنند در موقعیت کنونی دور‌اندیشی مدیران دولت لازمه حل این بحران است.

وی خطاب به مدیران و مسؤولان کشوری گفت: مسؤولان نظام و دولت، بدانند که خوزستان با یک بحران فراگیر زیست‌محیطی بی‌سابقه‌ای مواجه است و پیامدهای ناشی از این بحران کمتر از 8 سال جنگ تحمیلی نیست.

جواد کاظمی نسب (الباجی) با تاکید بر اینکه در حال حاضر جان 5 میلیون شهروند ایرانی در استان خوزستان در معرض مخاطرات جدی است، توضیح داد: مهاجرت منفی و فرار مغزها از خوزستان به استان‌های دیگر و شیوع انواع بیماری‌های سرطانی، پوستی و تنفسی و نابودی اقتصاد کشاورزی بخش کوچکی از پیامدهای این بحران زیست‌محیطی است که در آینده امنیت استان خوزستان را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.

وی افزود: همه به خوبی می‌دانیم امنیت انسانی مفهوم جدیدی است که با تغییر مفهوم سنتی امنیت ملی مطرح شده و پایه و اساس آن بر مردم متمرکز است.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی  فقر گسترده، ناامنی غذایی، بیماری‌های مسری، بلایای طبیعی، آلودگی هوا و تخریب محیط زیست از جمله مشکلات تاثیر گذار بر امنیت انسانی برشمرد و عنوان کرد: امنیت انسانی علاوه‌ بر ملاحظات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، بر غذا، بهداشت و محیط زیست متمرکز است، بنابراین امنیت محیط زیست به‌عنوان عنصر اساسی در امنیت انسانی است و تخریب محیط زیست چالش واقعی ما در آینده خواهد بود.

وی تشریح کرد: عوامل مهم ایجاد‌کننده بحران زیست‌محیطی به‌ویژه شکل‌گیری پدیده‌های شوم ریزگردها و باران‌های اسیدی در خوزستان در پنج مورد اساسی مهم خلاصه می‌شود که متاسفانه در سایه سکوت، بی تدبیری و عدم نظارت دقیق سازمان محیط زیست بر حجم این چالش‌ها و مشکلات روز به روز افزوده می‌شود.

کاظمی‌نسب تاکید کرد: اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون و کرخه بدون کسب مجوز از سازمان محیط زیست و برخلاف مصوبات شورایعالی آب و همچنین بدون توجه به نیازها و حقوق طبیعی ساکنان استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری صورت گرفت.

وی افزود: امروز اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای، پروژه‌هایی هستند که زیست بوم‌های آبی و خشکی را در هر سه منطقه برداشت، انتقال و مصرف تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: در کشور تعداد 19 پروژه درجه یک (اصلی) انتقال آب اجرا شده و یا در حال اجرا و مطالعه است که مجموعا 4 هزار و 593 میلیون متر مکعب آب را منتقل خواهند کرد.

وی ادامه داد: تقریبا تمامی این پروژه‌ها از مبدا مناطق کوهستانی و پرآب زاگرس و البرز به مقصد فلات مرکزی ایران که منطقه‌ای خشک و کم آب است.

کاظمی نسب خاطر نشان کرد: بررسی جامع چالش‌های محیط زیست در ایران(قسمت سوم) بارزترین آثار طرح‌های انتقال بین حوزه‌ای کشور در حوزه کارون دیده شده است، بطوری که انتقال‌های متعدد غیر اصولی آب از این حوزه موجب شد آورد سالانه کارون به شدت کاهش یافته و در نتیجه غلظت آلاینده‌ها و شوری آب این رودخانه به حدی بالا برود که در اوایل دهه 80 موجب بحران‌های آب شرب برای آبادان و خرمشهر و آب کشاورزی برای کشت و صنعت‌های نیشکر خوزستان شود.

وی با بیان اینکه تاکنون 9 طرح بزرگ و کلان انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی ایران و استان‌هایی نظیر اصفهان، یزد، کرمان و قم از سوی وزارت نیرو مطالعه، اجرا یا در حال اجراست، توضیح داد: در قالب این طرح‌ها حدود 2 میلیارد و 150 میلیون متر مکعب آب منتقل شده است، این در حالی است که از سوی شورای عالی آب صرفا مجوز انتقال 400 میلیون متر مکعب آنهم برای مصارف شرب صادر شده است.

*ادامه سیاست غلط سدسازی و مدیریت نابسامان منابع آبی

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: مشکلات ناشی از اجرای طرح‌های سدسازی و انتقال آب هرچند سدسازی در اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک که طبیعتا دارای بارش‌های کم و اغلب موقت و فصلی هستند، راهکاری جهت ذخیره آب برای فصول خشک و تامین انرژی به حساب می‌آید.

کاظمی نسب افزود: اما کم‌توجهی به مسائلی نظیر تشدید تبخیر از سطوح آبی سدها، انتخاب نادرست ساختگاه سد، کم‌توجهی به آثار زیست محیطی آنها و فقدان توجیه اقتصادی با توجه به ارزش‌های منابع طبیعی و ضرر و زیان‌های ناشی از تخریب محیط زیست، این طرح‌ها را به اصلی ترین عامل نابودی تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های کشور تبدیل کرده است.

وی مهم‌ترین چالش سدسازی با محیط زیست کشور را عدم رعایت حقابه تالاب‌ها از آب مهار شده در پشت سدها برشمرد و افزود: بطور نمونه تالاب هور العظیم و تالاب دورق زیستگاه‌هایی بسیار حیاتی برای گونه‌های گیاهی و جانوری هستند که فوائد اقتصادی فراوانی نیز برای ساکنان مناطق مرزی در هویزه، دورق و دشت آزادگان ایجاده کرده که از آن جمله می‌توان به صید ماهی و انواع آبزیان، تامین آب کشاورزی کنترل و پیشگیری از وقوع سیلاب‌ها، طبیت گردی و… اشاره کرد.

کاظمی نسب تاکید کرد: در موقعیت کنونی بدلیل اجرای طرح‌های انتقال آب و سدسازی حقابه این دو تالاب بین المللی به کمترین میزان ممکن رسیده است، به طوری که از مساحت 102 هزار هکتاری تالاب هور العظیم 70 هزار هکتار خشک و به کانون داخلی تولید ریزگردها تبدیل شده است.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه راهبرد توسعه سدسازی در ایران نه تنها محیط زیست را به شدت تهدید کرده است، بلکه چشم‌‌انداز روشنی نیز حتی در زمینه مدیریت آب کشور پیش رو نگذاشته است، متذکر شد: وزارت نیرو می‌توانست بجای هزینه‌های کلان انتقال آب و سدسازی برای مصارف صنعتی مزیت‌هایی چون تامین انرژی از منابع فسیلی و انرژی‌های پاک ناشی از باد و خورشید و ... را جایگزین کند.

کاظمی نسب گفت: ذخیره آب در زیر زمین به جای سطح زمین و جلوگیری از تبخیر و سایر روش‌های پایدار مهار، هدایت و ذخیره‌سازی سیلاب‌های فصلی همگی راهبردهای سازگار با شرایط اقلیمی و اقتصادی اجتماعی کشور بودند که متاسفانه با فرصت‌سوزی‌های فراوان بخشی از این مزیت‌ها بخش زیادی از قابلیت‌های خود را از دست داده‌اند.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی تشریح کرد: در حال حاضر سالانه 5 میلیارد مترمکعب از آب تجدید‌پذیر کشور در دریاچه‌های پشت سدها تبخیر می‌شوند (معادل 20 برابر حجم مخزن سد امیرکبیر کرج) و این درحالی است که ساخت شتابزده سدها پیش از مطالعات جامع آبخیزها و اجرای برنامه‌های کاهش فرسایش و رسوب موجب کاهش امر مفید سدها و پرشدن زود هنگام مخزن سد با رسوبات شوند.

کاظمی نسب ادامه داد: مثال بارز این نوع نقیصه رسوبات انباشته شده در پشت سدهای دز و شهید عباسپور است که حجم زیاد رسوبات وارده عمر مفید انها را 30 سال کاهش داده است.

وی با بیان اینکه کشت و صنعت‌های نیشکر خوزستان به غلط شورابه‌های حاصل از خاکشویی مزارع را بدون هیچگونه تصفیه‌ای به کارون سرازیر می‌کند، توضیح داد: با کاهش آب رودخانه و افزایش شدید شوری آب، چاره کار را رهاسازی بیش از 15 متر مکعب در ثانیه شورابه هزاران هکتار از مزارع به تالاب شادگان دیدند و تاسف بارتر اینکه این رهاسازی آب به بخش آب شیرین این تالاب منحصر به فرد صورت گرفته است.

به گفته جواد کاظمی نسب تحلیل کارشناسی نشان می‌دهد برداشت آب در بالادست حوزه باعث اخلال جدی در زیست بوم رودخانه کارون (به علت تغییر در حجم، دما و شوری آب)، تغییرات اکولوژیکی ناخواسته در بخش آب شیرین تالاب‌ها هورالعظیم و دورق، بحران آب شرب در شهرهای پائین دست به ویژه اهواز خرمشهر و ابادان، مشکلات کمبود آب در روستاهای بالادست در محل های برداشت (افت شدید منابع آب زیرزمینی روستاهای الیگودرز که محل برداشت آب یکی از پروژه های انتقال آب بودند)، کاهش کیفیت چشم‌انداز در شهرهایی که رودخانه کارون و شاخه‌های آن بخشی از مزیت زیبایی‌شناسی آن شهرها به حساب می آید، بویژه شهر اهواز شده است. البته تمام موارد فوق الذکر تنها خسارات انتقال بین حوزه ای در حوزه مبدا بوده و مشکلات حوزه مقصد و مسیر انتقال از نوع دیگری می باشد.

وی عنوان کرد: پروژه‌های انتقال آب، تونل‌ها و کانال‌های حفر شده در طول مسیر بسیاری از سفره‌های آب زیرزمینی را تخریب کرده و آب‌دهی انها را کاهش می‌دهند.

نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی افزود:  نکته مهم در حوزه مقصد پروژه های انتقال آب این است که در مناطق خشک نه تنها کمبود بارش، بلکه شدت تبخیر، خاک نارس و اغلب شور، عوامل محدود کننده اصلی هستند و این ساده انگاری است که صرفا با تامین آب در این مناطق، بتوان مشکلات موجود را مرتفع کرد.

وی با بیان اینکه بررسی جامع چالش‌های محیط زیست در ایران نشان می‌دهند که شهرها و آبادی‌ها و فعالیت‌های کشاورزی واقع در فلات مرکزی ایران صدها سال در شرایط سخت محیطی دوام آورده و تمدن‌های باشکوهی را نیز خلق کرده‌اند، بیان کرد: متاسفانه این رویکرد مدیریت منابع با صرف هزینه‌های زیاد و بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های زیست محیطی موجب شده است که به علت تامین آب به ظاهر کم‌هزینه، توسعه بی‌رویه و خارج از ظرفیت در فلات مرکزی اتفاق بیافتد و در صدد انتقال آب حوزه کارون برای مصارف صنعتی و کشاورزی این مناطق همچون اصفهان، کرمان و یزد باشد.

*آلاینده‌های نفتی و استخراج غیرعلمی نفت در تالاب هورالعظیم

وی با اشاره به نقش مخرب صنایع نفتی در زمینه آلایندگی هوای شهر اهواز و مناطق غرب کارون و تولید «باران‌های اسیدی» متذکر شد: طبق اعلام سازمان محیط زیست روزانه نیم میلیون فوت مکعب گازهای سمی همراه نفت فقط توسط یک واحد آلاینده نفتی در محدوده شهری اهواز سوزانده می‌شود.

نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی افزود: استخراج نفت در تالاب هورالعظیم به روش‌های سنتی و از رهگذر خشک کردن بخش‌های وسیع از تالاب موجب تخریب و نابودی محیط زیست طبیعی منطقه دشت آزادگان و هویزه شده است.

وی در ادامه اضافه کرد: متاسفانه سازمان محیط زیست همواره در برابر عملکرد مخرب شرکت‌های نفتی بی‌تفاوت و سکوت اختیار کرده است، علاوه بر این طبق مصوبات مجلس و قوانین بالادستی شرکت‌های نفتی باید حق آلایندگی را در راستای جبران زیان‌های ناشی از فعالیت شرکت‌های مزبور به شهرداری‌ها و دهیاری‌های مناطق محل فعالیت پرداخت کنند که متاسفانه به شهادت مسؤولان استان به ویژه شهرداری کلانشهر اهواز تاکنون یک ریال این مصوبه پرداخت نشده است.

کاظم‌نسب با بیان اینکه  نفت متهم ردیف اول شکل گیری «پدیده باران‌های اسیدی» است تاکید کرد: باران اسیدی در آلودگی‌های خاک بدترین نوع آلودگی محسوب می‌شود، چرا که در وهله اول باعث از بین رفتن پوشش‌های جنگلی و در وهله دوم باعث آلودگی منابع آب در حد وسیع می‌شود.

وی اظهار کرد: مدت‌هاست که مواد نفتی و مشتقات آن در اثر حمل‌ونقل یا ذخیره‌سازی‌ موجب آلودگی خاک می‌شود.

نماینده مردم اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: آلودگی‌های نفتی یک پیامد اجتناب‌ناپذیر از افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن است که به‌دنبال آن آلودگی خاک توسط مواد هیدروکربنه نفتی به شکل وسیع در اطراف تاسیسات اکتشاف و پالایش و به شکل موضعی در مسیرهای انتقال این مواد قابل مشاهده است بیشترین آلودگی‌ها در منابع خاک، در اطراف پالایشگاه‌هاست.

کاظمی‌نسب گفت: نشت نفت از لوله‌های انتقال به دلایلی همچون فرسودگی و شکستگی لوله‌ها یکی از مشکلات زیست محیطی استان‌هایی است که در مسیر انتقال نفت قرار دارند.

نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی آلودگی‌های ناشی از نشت نفت لوله‌های انتقال نفت در جنوب تهران یکی از بارزترین نمونه‌های آلودگی خاک در کشور عنوان کرد و افزود: علاوه بر انتشار مستقیم این آلاینده‌ها، غبار حاصل از سوخت گازهای همراه نفت، طی سالیان متمادی توانسته مواد سمی و مضری به خاک‌های منطقه اضافه کند هرچقدر مواد نفتی به عمق بیشتری از خاک نفوذ کند، رفع آلودگی آن مشکل‌تر و هزینه آن چندین برابر خواهد بود.

*آلایندگی‌های ناشی از سوختن مزارع نیشکر در اهواز و مناطق دیگر خوزستان

وی صنایع نیشکر را از دیگر عوامل مخرب محیط زیست برشمرد و تصریح کرد: از رهگذر سوزاندن 62 هزار هکتار از مزارع زیر کشت در اهواز به شدت فضا و هوای مناطق وسیعی از اهواز و مناطق پیرامونی در شهرستان‌های کارون، باوی و مسیرهای تصفیه شکر و الحایی را به شدت آلوده و ضمن روانه ساختن دوده‌های ناشی از سوزاندن مزارع به منازل شهروندان موجبات بیمارهای تنفسی را فراهم ساخته است از سویی زهاب‌های رها شده نیشکر به تالاب‌های هور العظیم و دورق باعث سمی شدن آب هور و مرگ آبزیان شده است‌.
کاظمی نسب اظهار داشت: سالانه بیش از 2 میلیارد متر مکعب آب آلوده به سموم ناشی از مزارع نیشکر باعث ورود بیشترین حجم آلودگی به رودخانه کارون شده استکه انتظار می‌رود دولت به ویژه سازمان محیط زیست برخورد مناسب و جدی تری با صنایع نیشکر داشته باشد.

*ورود 72 دهنه فاضلاب به رودخانه کارون

وی خاطر نشان کرد: نیمی از آب رودخانه کارون فاضلاب است که این مسئله وضعیت نامناسبی را در منطقه موجب شده است.

نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی افزود: رودخانه کارون در مسیر شهر‌های دزفول، شوشتر، ملا ثانی، اهواز، آبادان و خرمشهر سال‌هاست که به محلی برای تخلیه فاضلاب این شهر‌ها تبدیل شده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر 72 دهنه فاضلاب شهری اعم از بیمارستانی، صنعتی و مسکونی به کارون سرازیر می‌شود که در این میان سلامت یک میلیون و300 هزار نفر شهروند اهوازی را به مخاطره انداخته است.

نماینده مردم اهواز در مجلس در پایان تاکید کرد: از نظر کارشناسان سه‌پنجم از فاضلاب ورودی به کارون سهم شهر اهواز است شده است که انتظار می‌رود سازمان محیط زیست در این بخش نیز به وظایف خود عمل کند.