مجری علاج‌یابی سد گتوند عنوان کرد: از دلایل واگذاری به دانشگاه تهران تا جزئیات راهکارها

مجری پروژه علاج‌یابی سد گتوند یکی از دلایل واگذاری این مطالعات به دانشگاه تهران را بهره‌مندی از متخصصان مختلف عنوان کرد و گفت: در مطالعات علاج‌یابی سد گتوند نزدیک به 20 تیم تخصصی دخالت می‌کردند و مدل تصمیم‌گیری چند معیاره برای انتخاب راهکار تعریف و بر اساس این مدل، غربالگری راهکارها انجام و پنج راهکار انتخاب شد.

به گزارش خبرنگار علمی و آموزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان، دکتر محمدعلی بنی‌هاشمی در نشست تخصصی بررسی راهکارهای علاج یابی سد گتوند که در حاشیه سمینار بین‌المللی مهندسی رودخانه امروز ( 29 دی‌ماه) در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، بابیان این‌که مطالعات علاج یابی سد گتوند به دلیل مدت کوتاه در نظر گرفته‌شده نزدیک به مطالعات مرحله شناخت بوده است، اظهار کرد: این مطالعات تعیین مشخصات کلی راهکارها است تا از بین راهکارهای مطالعات مرحله شناخت، برای مطالعاتی تکمیلی اقدام شود؛ در شورای عالی آب نیز یک یا دو راهکار برای مطالعات تکمیلی یا با هر عنوانی، خواهد بود.

وی افزود: نوع انتخاب راهکار ما برای علاج‌یابی سد گتوند روتین نیست بلکه باید بین چند راهکار انتخاب می‌کردیم که نامتوازن بودند؛ مطالعات برخی از این راهکارها پیش‌ از این توسط مهاب قدس انجام شد و یا برخی دیگر در یک حد یک ایده بودند.

هیچ‌کدام از راهکارهای علاج‌یابی سد گتوند ارزیابی زیست‌محیطی کامل ندارد

رییس موسسه آب دانشگاه تهران بابیان این‌که هرکدام از راهکارها پس از انجام مطالعات مرحله یک باید ارزیابی زیست‌محیطی شود گفت: اکنون هیچ‌کدام از راهکارها، ارزیابی زیست‌محیطی کامل ندارد.

هاشمی بیان کرد: ماهیت مطالعات علاج یابی سد گتوند، تحقیقات بین‌رشته‌ای است و یکی از دلایلی که این مطالعات به دانشگاه تهران و موسسه آب واگذار شده است که دانشگاه تهران از متخصصان مختلف بهره‌مند ‌است، در مطالعات علاج یابی سد گتوند نزدیک به 20 تیم تخصصی دخالت می‌کردند و مدل تصمیم‌گیری چند معیاره برای انتخاب راهکار تعریف و بر اساس این مدل، غربالگری راهکارها انجام و پنج راهکار انتخاب شد.

وی با اشاره به همراهی 110 کارشناس، متخصص و مدیر در مطالعات علاج‌یابی سد گتوند گفت: در این مطالعات دانشگاه شهید چمران و جامعه مهندسین مشاور و ترکیبی از کارشناسان ، شرکت تخصصی ذی‌نفعان دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد در پروژه مطالعات علاج‌یابی سد گتوند همراهی کردند.

مدیر موسسه آب دانشگاه تهران بابیان این‌که پروژه مطالعات علاج یابی سد گتوند رکوردداری داوری در ایران است، اظهار کرد: هیچ پروژه‌ای تا این میزان مورد داوری قرار نگرفته است.

هاشمی بابیان این‌که سؤالات کلیدی در مطالعات مرحله شناخت علاج‌یابی سد گتوند وجود داشت، عنوان کرد: یکی از سؤالات این بود که آیا جنس توده زیرین، گنبد نمکی است یا نه و یا این‌که یکی از نگرانی وزارت نیرو این بود که آیا شوری مخزن به خود سد لطمه وارد می‌کند یا نه. بررسی دبی و شوری رودخانه با سد و بدون سد و قبل از توده عنبل و اثرات خشک‌سالی و خطوط قرمز در راهکارها و استانداردها در مطالعات مرحله شناخت باید انجام می‌شد.

15 درصد مساحت سد گتوند در تماس با سازند گچساران/سهم سد گتوند در شوری کارون؛ 25 درصد

وی بابیان این‌که 15 درصد مساحت سد گتوند در تماس با سازند گچساران است، گفت: برآورد تیم زمین‌شناسی کارگروه علاج یابی سد گتوند این است که 43 میلیون تن نمک وجود داشته باشد.

رییس موسسه آب دانشگاه تهران عنوان کرد: آورد کارون در ایستگاه گتوند، از سال 46 تا 93، بالای 20 میلیارد مترمکعب هم بود اما از سال 85 آورد کارون به‌طور متوسط حدود هشت میلیارد متر بوده و پس از آب‌گیری سد گتوند آورد کارون نسبت به آمار بلندمدت کاهش داشته است؛ ما تحلیل نکردیم و کسی از ما نخواسته که مشخص کنیم که سهم تغییرات اقلیمی و یا دخالت انسانی در کاهش آورد رودخانه کارون چقدر است.

هاشمی بابیان این‌که نگاه ما به آورد کارون متفاوت از نگاه مدافعان و همچنین منتقدان سد گتوند بود، گفت: اگر سد گتوند آبگیری نمی‌شد، شوری آب رودخانه کارون در ایستگاه گتوند 1160 واحد بود درحالی‌که بر اساس مطالعات سازمان آب و برق خوزستان، شوری آب رودخانه کارون پس از آبگیری سد گتوند 1446 است و بنابراین سد گتوند 25 درصد آب کارون را شور کرده است که تا مردادماه امسال وزارت نیرو این موضوع را قبول نمی‌کرد.

وی خاطرنشان کرد: پس از 300 روز از آبگیری سد گتوند، آورد جرمی سازند گچساران 45 هزار تن در روز بود اما خوشبختانه در این اواخر به یک‌دهم رسید و بیلان روزانه سازند گچساران چهار هزار تن نمک بود.

 20 میلیون تن نمک از سد خارج و به پایین‌دست رودخانه تخلیه شده است

رییس موسسه آب دانشگاه تهران ادامه داد: در یک مقطع زمانی 9 میلیون تن نمک در مخزن سد گتوند بود. تا اسفند 93 حدود 15 میلیون تن حجم ورودی نمک از سازند حل‌شده در آب بوده است و 12.8 میلیون تن نمک نیز ورودی رودخانه بود که در جمع 28 میلیون تن است که از این تعداد نزدیک به 20 میلیون تن از سد خارج‌شده و به پایین‌دست رودخانه تخلیه‌شده و هشت میلیون تن در مخزن سد باقی‌مانده است. از این حجم نمک واردشده به رودخانه 25 درصد ناشی از سد بوده است.

خسارات سالانه 60 میلیارد تومانی شوری کارون به کشاورزی منطقه

هاشمی عنوان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ ورود نمک از سازند گچساران رو به کاهش است که برآوردهای اولیه این وضعیت را نشان نمی‌داد. در خصوص میزان خسارت کشاورزی ناشی از شوری کارون اختلاف‌نظر میان ما و وزارت جهاد کشاورزی وجود دارد. به نظر ما خسارات کشاورزی ناشی از شوری رودخانه کارون سالیانه 60 میلیارد تومان است.

وی بابیان این‌که در مطالعات معیارهای بسیاری مدنظر قرار داده شد، اظهار کرد: 11معیار زیست‌محیطی در جنبه‌های مختلف چه ازنظر تأثیر شوری آب بر تخریب اراضی در بلندمدت، کشاورزی و گونه‌های جانوری در مطالعات علاج‌یابی سد گتوند تعریف شد؛ همچنین معیارهای فنی، اقتصادی و اجتماعی نیز برای ارزیابی مدنظر قرار گرفت.

رییس موسسه آب دانشگاه تهران بابیان این‌که هدف راهکارهای علاج یابی سد گتوند تخلیه و کاهش شوری مخزن سد و تحویل آب با حداقل شوری به رودخانه است که هردوی این امر باهم تناقض دارند، گفت: راهکارها بر اساس معیارها ارزیابی ابتدا بحث کنترل شوری از مبدأ و کنترل سرشاخه‌های شور و سپس تصفیه و نمک‌زدایی مدیریت مخزن و چهارم انتقال آب‌شور به چاه‌های نفت مسجدسلیمان و تحویل به صنایع متقاضی و انتقال آب با استفاده از حوضچه‌های تبخیری و خط انتقال خلیج‌فارس و انحراف مسیر رودخانه مطرح شد.

هاشمی ادامه داد: نمک‌زدایی و محبوس کردن نمک در مطالعات رد شده است اما گزینه‌های انحراف مسیر رودخانه، انتقال به خارج سد و انتقال به خلیج‌فارس و مدیریت مخزن همچنان باقی‌مانده است. ایده برچیدن سد قابلیت اجرایی شدن ندارد؛ بین ایده‌های مطرح‌شده از قبل و راهکارهای ارائه‌شده تشابه اسمی وجود دارد اما تفاوت‌های آن بسیار زیاد است.

وی بابیان این‌که این مدل مدیریت مخزن به‌هیچ‌وجه مدل بهره‌برداری نیست، عنوان کرد: مدیریت مخزن سد به نحوی است که در آن تمام آلاینده‌های کارون در یک نگاه ملی سامان‌دهی شوند و در راهکار شست‌و‌شوی سریع یا همان مدیریت مخزن به نحوی است که در یک مدت معین میزانی از آب سد رهاسازی شود به‌طور مثال در یک مقطع زمانی مناسب و با اجازه محیط‌زیست می‌توان رهاسازی را انجام داد. لازمه این طرح ایجاد حوضچه‌های ذخیره برای تأمین آب شرب و صنعت و هزینه این طرح 400 میلیارد تومان است.

رییس موسسه آب دانشگاه تهران بیان کرد: راهکار خط انتقال آب مخزن سد گتوند به نزدیکی سد یا همان انتقال نزدیک 550 میلیارد تومان هزینه در بردارد و در خصوص خط انتقال به خلیج‌فارس در ابتدا نظر شرکت آب نیرو انتقال به خور موسی بود که ازنظر ما رد شده است؛ نظر ما در این طرح انتقال به هندیجان است و هزینه آن بیش از هزار و 400 میلیارد تومان است.

هاشمی با اشاره به راهکار  bypassو انحراف رودخانه، ادامه داد: ذهنیت خشک‌کردن مخزن سد و جدا کردن غده سرطانی با مطالعات انجام‌شده به نظر می‌رسد که درست نیست و بیشتر به نظر می‌رسد که این ‌یک فرضیه فانتزی است. کارون حدود یک میلیارد مترمکعب آورد دارد و نمی‌توان آن را منحرف کرد؛ در صورت انحراف نیز همچنان ورود آب به مخزن ادامه دارد و نمی‌توان از ورود آن به مخزن سد جلوگیری کرد. بااین‌حال با انجام این کار کیفیت آب هیچ تغییری نخواهد کرد .

وی بیان کرد: در خصوص طرح bypass باید این طرح تلفیقی با طرح مدیریت خط انتقال باشد. طرح  bypassسه هزار میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت و کیفیت آب نیز مشابه نتیجه خط انتقال خواهد بود

رییس موسسه آب دانشگاه تهران گفت: مدیریت مخزن به‌اضافه خط انتقال نزدیک سد به‌عنوان راهکار با اولویت اول و با امتیاز صد درصد مطالعات علاج یابی سد گتوند و راهکار دوم مدیریت مخزن به‌تنهایی است که 99 درصد امتیاز دارد؛ راهکار سوم انتقال به خلیج‌فارس با 83 درصد امتیاز و راهکار چهارم نیز انحراف رودخانه، مدیریت مخزن و خط انتقال است که 81 درصد امتیاز دارد. همچنین راهکار پنجم شستشوی سریع به‌اضافه مدیریت مخزن با 80 درصد امتیاز است.

خبرنگار: 17032