پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : در صحنه سیاسی منطقه و بینالملل بحران خاورمیانه که مرکزیت آن
در عراق و سوریه است، همچنان اصلیترین و مهمترین مشکل شمرده
میشود.
مبارزه با تروریسم و بهطور آشکار مبارزه با گروههای تروریستی از
داعش تا النصره و از طالبان تا القاعده در ظاهر فصل مشترک سیاسی ـ نظامی مسکو و
واشنگتن است. اما در میدان اقدام هر یک از دو قدرت بزرگ بینالمللی منافع خود را
جستجو و برای تحقق منافع خود آرایش نیرو میدهند و از کشورهای منطقه به همراهسازی
میپردازند. در ارزیابی شرایط بحرانی خاورمیانه اگرچه جنگ و تخریب شاخص است، اما
تنافر دولتها در این منطقه از یکدیگر نیز عامل مهم تشدید بحران شده است. سعودیها
بهصورت مستقیم وارد جنگ در یمن شدهاند و بدون کمترین ممانعتی از قدرتهای
بینالمللی، شب و روز یمن را بمباران میکنند و به کشتار افراد عادی یمنی
مشغولند.شیوه نظامی دولت سعودی با رژیم صهیونیستی در اصل تجاوز، علیرغم همه
قوانین سازمان ملل، انطباق پیدا کرده است. دولت اردن خود را گرفتار کشتار جوانان و
کودکان فلسطینی در سراسر کرانه باختری میبیند و نظامیگری نتانیاهو موجب بحران
داخلی برای شاه اردن شده است. در لبنان بنبست انتخاب رئیس جمهوری در این کشور به
دخالتهای دولتهای خارجی در منطقه و تضادهای آنها متصل شده است و لبنان را همچنان
بر لب پرتگاه جنگی دیگر در درون نگه داشته است. ترکیه که در آستانه انتخابات مجدد
سراسری برای تشکیل مجلس و دولت جدید است، دچار تروریسم درونی شده است و اختلافهای
احزاب با یکدیگر و با مدیریت اردوغان در عمل این کشور را دچار بحران درونی کرده
است، بهخصوص که اردوغان دوره جدیدی از جنگ با: پ.ک.ک را کلید زده است.
در
خاورمیانه بهصورت سنتی سه کشور ایران، مصر و ترکیه اهرمهای ایجاد تعادل در منطقه
محسوب میشدند. اکنون بعد از تجاوز آشکار سعودیها به یمن و فاجعه منا و همگرایی
ریاض و تلآویو، جنگ لفظی ایران و سعودی اوج گرفته است و وزیر خارجه سعودیها که
همه او را بیتجربه و «لات» میخوانند، روزی نیست که علیه جمهوری اسلامی ایران
فحاشی نکند و به رسانههای صهیونیستی در غرب خوراک تبلیغاتی ندهد. اما مصر آنچنان
از درون گرفتار شده که از مدار تعیین کننده در بحرانهای خاورمیانه جدا شده است.
اردوغان در حمایت از اخوانالمسلمین، رئیس جمهوری مصر را قاتل و رژیم او را کودتا
میخواند. سیسی رئیس جمهوری مصر نیز هیچ تمایلی به تجدید روابط با آنکارا نشان
نمیدهد.
آنچه ترسیم شد، سیمای درونی از خاورمیانه و تنافر دولتهای آن از
یکدیگر است. حال در چنین موقعیتی، اجلاس چهارجانبه وین، بین وزرای خارجه روسیه،
آمریکا، عربستان و ترکیه که آن را بخشی از دیپلماسی روسیه خواندهاند، انجام گرفته
است.
یکی از کارشناسان سیاسی خاورمیانه درباره این اجلاس و انگیزههای آن
مینویسد: «برخی تحلیلگران بر این باورند که روسیه عملیات نظامی خود را تا این
مرحله کافی میداند و بنابراین وارد فاز سیاسی شده است تا بحران سوریه را از لحاظ
سیاسی حل و فصل کند. اظهارات ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و سرگئی لاوروف
وزیر خارجه وی نشان میدهد مسکو برنامه کاملی در قبال سوریه تدوین کرده است و در
واقع نشستهایی مانند اجلاس وین اقدامی در جهت آرام نگه داشتن کشوری مخالف نظام
سوریه است.طرح مسکو برای سوریه شامل سه مرحله است: 1 ـ نابود کرد
سازمانهای تروریستی و تکفیری 2 ـ آشتی سیاسی و برگزاری انتخابات با شرکت همه
گروههای سیاسی، قومی و مذهبی 3 ـ بازسازی خرابیهای ناشی از جنگ. از این رو روند
سیاسی مورد نظر روسیه، در ادامه جنگ با تروریسم است، نه به موازات آن.
در
حال حاضر سعی روسیه بر آن است که مانع کارشکنیهای عربستان، آمریکا و ترکیه در روند
مبارزه با تروریسم شود و در نشست وین نیز همین نکته را مطرح کرده است.
اما
طرفهای مقابل روسیه (آمریکا، ترکیه و عربستان) انگشت را روی سرنوشت بشاراسد
گذاشتند. آنان تأکید کردند راه حل سیاسی برای سوریه باید بدون حضور بشاراسد کلید
بخورد. اما لاوروف تصریح کرد سرنوشت رئیس جمهوری سوریه منوط به تصمیم سوریها است و
نه کشورهای دیگر. این نگرش نشان میدهد روسیه هیچ توافقی غیر از این را نمیپذیرد.
شدیدترین موضع در قبال سیاست روسیه را عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان داشت. او
گفته است تحت هیچ شرایطی ادامه حضور اسد را در قدرت نمیپذیرد.الجبیر با
تکرار سیاست عربستان تأکید کرده است، در هر راهحلی که مدنظر قرار میگیرد، باید
رفتن اسد از قدرت لحاظ شود.البته آمریکا و ترکیه مواضع ملایمتری اتخاذ
کرده و گفتهاند ادامه حضور اسد در قدرت در یک دوره زمانی مشخص را ـ که از نظر
ترکیه 6 ماه است ـ میپذیرند. اما موضع روسیه و کشورهای دیگر مانند جمهوری اسلامی
ایران این است که هیچ کشور دیگری نمیتواند به جای مردم سوریه تصمیم بگیرد و ماندن
یا نماندن اسد در رأس قدرت در انتخاباتی که پس از مرحله مبارزه با تروریسم برگزار
میشود، رقم میخورد.
روسها در نشست وین دستاورد دیگری هم داشتند. این
دستاورد، توافقی بود که میان لاوروف و ناصر ابوجوده، وزیر خارجه اردن درباره
هماهنگی عملیات نظامی در سوریه به دست آمد. طبق این توافق هماهنگی پروازهای نظامی و
عملیات مبارزه با تروریسم از طریق تشکیل یک اتاق عملیات مشترک خواهد بود. به این
ترتیب، به نظر میرسد روسیه توانسته است اردن را از دایره مخالفان اسد خارج کند و
به سمت سیاستهای خود بکشاند.
اهرم اصلی روسیه برای اجرای طرحهایش حضور
نظامی در سوریه و هماهنگی با ایران، عراق و حزبالله لبنان است. در این میان،
عربستان و ترکیه قادر به متوقف کردن عملیات نظامی روسیه نیستند. بخشی از هدف و
منظور روسیه از اقدام نظامی در سوریه آن است که مخالفان را وادار به پذیرش وضعیت
موجود کرده و با آنها اتمام حجت کند».راهحلهای آشفته برای حل بحرانهای
درهم تنیده در خاورمیانه جواب نمیدهد و کشورهای خاورمیانه هم مشکلات درونی و هم
بیرونی دارند.
پوتین سیاست تثبیت قدرت روسیه در خاورمیانه را دنبال میکند،
همانگونه که آمریکا نمیخواهد منافعاش در این منطقه لطمه بخورد. بعد از گذشت 4 سال
از جنگ ویرانگر در سوریه، اکنون که مشکل آوارگان سوری با نام «پناهجویان» به
کشورهای اروپایی رسیده است، شعار پایان جنگ و یافتن راهحل های سیاسی برای این
بحران داده میشود. مردم خاورمیانه جدا از اینکه دولتهای آنها به مسکو یا واشنگتن
گرایش داشته باشند. اطمینانی به پوتین یا اوباما ندارند. اگر بحران و جنگ تأمین
کننده منافع مسکو یا واشنگتن باشد، سالهای سال این منطقه همچنان در بحران غوطهور
خواهد ماند. بهخصوص که اغلب دولتهای این منطقه از یکدیگر تنافر دارند.
سیاستمداران غربی میگویند تا 10 سال آینده خاورمیانه همچنان مرکز و منبع بحران و
جنگها باقی خواهد ماند.
*ابوالقاسم قاسم زاده
ترکیه و انتخابات زودرس
از زمان تشکیل کشور ترکیه کنونی در سال 1921 پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی سیستم حکومتی کشور ترکیه بر اسا س نظام پارلمانی بنا نهاده شد. به این ترتیب که در این روش حکومتی رهبر حزب پیروز در انتخابات مجلس که اکثریت نسبی کرسی های مجلس را بدست می آورد از طرف رئیس جمهور مامور تشکیل کابینه میگردد. لازم بذکر است که اگر هیچکدام از احزاب نتوانند اکثریت نسبی کرسی های مجلس را بدست آورند در آنزمان رهبر حزبی که بیشترین کرسی ها را در مجلس بدست آورده از طرف رئیس جمهور مامور تشکیل کابینه با ائتلاف سایر احزاب پیروز در انتخابات مجلس میگردد. ترکیه تا قبل از سال 2001 سابقه تشکیل حکومت های ائتلافی را داشته است ولی تجربه نظام سیاسی ترکیه نشان میدهد اکثریت این ائتلاف ها شکننده بوده و موجب بی ثباتی در نظام سیاسی و حکومتی ترکیه شده است ولی از سال 2001 تا 2014 حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان توانست اکثریت نسبی های کرسی ها را در انتخابات مجلس بدست آوردو به تنهایی کابینه حزبی خود را تشکیل دهد و عملا در این سالها قوه مقننه یعنی مجلس و قوه مجریه یعننی دولت اعم از کابینه و نخست وزیری و ریاست جمهوری در اختیار این حزب قرار گرفته است و این حزب توانسته است با استقرارو ثبات نظام سیاسی در ترکیه برنامه و اهداف حزبی خود را در ترکیه اجرا نماید. اما نتیجه انتخابات اخیر مجلس در تاریخ 7حزیران(17 خرداد) باعث شد که هیچکدام از احزاب شرکت کننده در انتخابات اکثریت کرسی های لازم جهت تشکیل کابینه را بدست نیاوردند وائتلاف احزاب پیروز نیز نتیجه نداد و بالاجبارترکیه تن به انتخابات زودرس در 1 کاسیم(11آبان)داد.
قبل از بحث و بررسی تاریخچه و وضعیت احزاب سیاسی مهم و مطرح در فضای سیاسی کشور ترکیه یادآوری چند نکته ضروری بنظر میرسد.
نکته اول اینکه: وظیفه انجام و نظارت بر نحوه برگزاری انتخابات در کشور ترکیه بر عهده شورای عالی انتخابات ترکیه میباشد که این شورا از 11 عضو تشکیل شده است که 6 عضو آن از اعضای دیوان عالی کشور و 5 عضو آن از اعضای دیوان عدالت اداری به مدت شش سال انتخاب میشوند که این شورا وظیفه انجام انتخابات از مرحله نام نویسی تا اعلام نتیجه انتخابات و در صورت لزوم ابطال انتخابات را بر عهده دارند.
نکته دوم : فقط افرادی حق ثبت نام بر انتخابات را ندارند که به موجب رای قطعی دادگاههای صالحه از حقوق اجتماعی محروم شده باشند.
نکته سوم: بر اساس قانون انتخابات فعلی ترکیه فقط احزابی که حداقل ده درصد آرا را کسب کرده باشند میتوانند وارد مجلس بشوند و اگر نتوانند 10 درصد آرا را کسب نمایند آرا آنها به نفع حزب پیروز محسوب خواهد شد. البته به اعتقاد خیلی از صاحبنظران سیاسی این محدودیت بر خلاف اصول دموکراسی بوده و به نفع احزاب پیروزمیباشد و خیلی از احزاب در مبارزات انتخابی وعده داده اند که در صورت پیروزی این محدودیت را به حداقل 5-3 درصد برسانند.
حال به بررسی اجمالی سابقه تاسیس و موقعیت کنونی احزاب مهم و مطرح در فضای سیاسی فعلی درانتخابات ترکیه میپردازیم:
1-حزب عدالت و توسعه (آ ک پارتی AKP) : این حزب گرایشات اسلامی و عملگرانه در ترکیه دارد در سال 2001 ازحزب رفاه به رهبری مرحوم نجم الدین اربکان که یک حزب با گرایشات اسلامی و سنتی بود منشعب و تشکیل شده است. خیلی از صاحبنظران سیاسی ترکیه معتقدند که در تشکیل این حزب گروه فتح الله گولن تاثیر داشته و رابطه این حزب با آمریکا بوده است و در واقع این حزب به عنوان حزب تکنوکرات اسلامی جهت ارائه یک الگوی اسلامی مدرن و سازگار با دموکراسی برای خاورمیانه تشکیل شده است و در اوایل مورد حمایت گروه گولن و کشورهای غرب و آمریکا بوده است که به جهت کنترل گروهای تندرو اسلام گرا در منطقه خاورمیانه و ارائه یک مدل حکومت مدرن اسلامی در منطقه تشکیل شده است .
این حزب از بدو تاسیس در سال 2001 توانست در انتخابات شرکت کند و پیروز انتخابات گردد. این حزب با تشکیل کابینه در ابتدا اقدام به اصلاحات گسترده در نظام اداری و بورکراسی ترکیه نمود و با گسترش خدمات و توسعه صنعتی و توریستی و جذب سرمایه گذاری خارجی موجبات ثبات سیاسی و اقتصادی ترکیه را فراهم نمود و همچنین با اجرای برنامه حمایت از قشر پایین و کم درآمد جامعه موجبات رضایت این طبقات را فراهم نمود.
این حزب همچنین خدمات گسترده ای را از جهت آبادانی در شرق ترکیه ودر مناطق کردنشین که مورد غفلت دولت های قبلی بود انجام داده که باعث افزایش محبوبیت حزب در آن مناطق گردید. از دیگر خدمات و برنامه های حزب رفع ممنوعیت برنامه های اسلامی و همچنین حذف ممنوعیت حجاب در مدارس، دانشگاهها و مراکز دولتی بود که این امر با مخالفت احزاب لائیک و همچنین ارتش که تا آن موقع خود را وارث ایدولوژی لائیک و کمالیسم در ترکیه میدانست مواجه گردید این امرتا مرحله انحلال حزب در دادگاه قانون اساسی ترکیه پیش رفت که فقط با اختلاف یک رای از مرز انحلال و ممنوعیت فاصله گرفت. ا
ین حزب جهت پیوستن به اتحادیه اروپا اصلاحات گسترده ای در امور اجتماعی و سیاسی و اقتصادی وقضایی ترکیه انجام داد و توانست ترکیه را بعنوان یک کشور در حال توسعه در بین 20 کشور مهم در حال توسعه دنیا مطرح نماید. از مهمترین اقدامات این حزب در قدرت حذف ارتش از دخالت در سیاست ترکیه که از دیر باز عامل اصلی کودتاها بر علیه حکومت های مردمی بوده می باشد که با وضع قوانین مختلف در مجلس که اکثریت آن را بعهده داشت توانست ارتش را از سیاست و کودتا دور نماید و همچنین احیا نهادها و گسترش مدارس دینی در ترکیه و حذف ممنوعیت حجاب در مدارس و دانشگاهها و ادارات دولتی میباشد که همه این اقدامات مدیون فعالیت شبانه روزی حزب عدالت و توسعه بویژه رهبر آن رجب طیب اردوغان میباشد که با شخصیت کاریزماتیک خود زمینه و انجام این اصلاحات را در کشور لائیک ترکیه فراهم نمود. همچنین در مسئله کردها توانست اصلاحات گسترده ای را در جهت احیای حقوق کردها در فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه بوجود آورد و با وضع قوانین و مقررات محدودیت و موانع نشر و انتشار کتب و نشریات کردی و رادیو و تلویزیون و آموزش زبان کردی به عنوان زبان انتخابی در کنار زبان ترکی به عنوان زبان رسمی رضایت نسبی کردها را به خود جلب و موجبات آتش بس با گروه تروریستی پی.ک.ک را از سال 2012 برقرار نماید اما متاسفانه حکومت 13ساله حزب رفته رفته در این اواخر حالت یکه تازی در همه عرصه ها و محدودیت بررقبا را سبب شد. بطوریکه که هم پیمان و حامی حزب در زمان تشکیل و شکل گیری ان یعنی گروه گولن نیز برخود احساس خطر نمود و سعی کرد با این حزب تسویه حساب نماید. لذا با استفاده از نیروهای خود در بدنه دولت با اجرای طرح و نقشه براندازی حزب پرونده فساد و رشوه چهار وزیر این حزب با همدستی یک تاجر ایرانی را برملا ساخت ولی کشف و مدیریت سریع بحران توسط دولت و اردوغان مانع از نقش آفرینی و پیروزی گروه گولن گردید و باعث تسویه حساب های سیاسی با این گروه شد. بعد از این اقدام و به رغم تبلیغات گسترده احزاب مخالف رجب طیب اردوغان توانست در انتخابات ریاست جمهوری 2015 بیش از 52 درصد آرا بدست آورد و در مرحله اول به ریاست جمهوری کشور ترکیه انتخاب وبه عنوان اولین رئیس جمهور انتخابات به صورت مستقیم از طرف مردم تعیین شد. لازم به ذکر است که قبل از این رئیس جمهور به وسیله مجلس انتخاب میشد ولی با تغییر قانون اساسی در سال 2007 مقرر شد رئیس جمهور مستقیما از طرف مردم تعیین گردد.
3-حزب ملی گرایی ترکیه (مه په MHP) : این حزب بعنوان یک حزب ملی گرا و مدافع آتاترک در سال 1969 توسط آلپ ارسلان تورکیش تاسیس گردید. رهبر فعلی این حزب دولت باهچلی میباشد. طبقه اصلی رای این حزب قشر ملی گرا و مدافع آتاترک میباشد . این حزب بر خلاف حزب جمهوری خلق که یک حزب چپ گرا میباشد مانند حزب عدالت و توسعه جزو احزاب راست ترکیه میباشد . این حزب در انتخابات اخیر مجلس در 17 خرداد 17 درصد آرا را کسب کرده بود و جزوه سومین حزب پیروز در انتخابات میباشد.از برنامه ها و وعده های انتخاباتی این حزب تحقیق در خصوص پرونده رشوه وزیران کابینه دولت و رد هر گونه مذا کره با گروه تروریستی پ .ک.ک و نیز بهبود وضع معیشتی مردم میباشد.
4 -حزب دموکراتیک خلق ها(هدپه HDP) : این حزب بعد از انحلال حزب صلح کردها (BDP) توسط دادگاه قانون اساسی ترکیه در سال 2012 تشکیل گردید. ورهبر حزب به صورت مشترک با صلاحدین دمیرتاش وفیگن یوکسل می باشد. هدف اصلی این حزب در درجه اول سازمان دهی کردها در جهت دفاع از حقوق آنان در جامعه ترکیه میباشد و در درجه دوم با نهادینه کردن شعار صلح در ترکیه حمایت سایر گروهها بویژه لیبرال در ترکیه را به خود جذب نمایند. همانطور که گفتیم جایگاه اصلی این حزب مناطق کردنشین و گروه لیبرال جامعه ترکیه میباشد. به عقیده بعضی از صاحبنظران سیاسی ترکیه این حزب شاخه سیاسی گروه تروریستی پ. ک. ک میباشد و از حمایت و تهدیدهای این گروه در مناطق کردنشین برخوردار است و به صورت مستقل نمیتواند در صحنه سیاسی ترکیه ایفای نقش نماید. این حزب با قبول ریسک (10 درصد کسب آرا) برای اولین بار وارد انتخابات مجلس در 17 خرداد گردید و توانست با عبور از مرز 10 درصد آرا 13 درصد آرا عمومی را کسب نماید. به عقیده برخی از صاحبنظران دیگر ورود این حزب به صحنه انتخابات کشور ترکیه به ضرر حزب عدالت و توسعه تمام شده است زیرا با ورود این حزب تعداد کثیری از افراد کرد که قبلا به حزب عدالت و توسعه رای میدادند اینبار به حزب دموکراتیک خلق ها رای دادند و این امر باعث شده است که معادلات و موازنه سیاسی در ترکییه تغییر پیدا کند و حزب عدالت و توسعه نتواند به تنهایی کابینه دولت را تشکیل دهد.از برنامه های انتخاباتی این حزب احیا حقوق کردها در جامعه سیاسی و اجتماعی ترکیه و طرح آشتی ملی در ترکیه میباشد .با این اوصاف و آرایش جدید نیروها واحزاب سیاسی در ترکیه و عدم پیروزی قاطع یک حزب در انتخابات 17 خرداد و عدم تشکیل ائتلاف جهت تکشیل حکومت، ترکیه بالاجبار به انتخابات زودرس در 11 آبان تن خواهد داد. تا شاید از این بن بست سیاسی جهت تشکیل حکومت و تشکیل کابینه خارج گردد.ولی بنظر میرسد با توجه به روند و اتفاقات سیاسی بویژه قتل عام طرفداران حزب دموکراتیک خلق در انفجار میتینگ صلح آنکارا در 20 مهر و انگشت اتهام به دولت مبنی بر عدم تامین تدابیر امنیتی برقراری میتینگ نتیجه انتخابات 11 آبان کم و بیش مشابه نتیجه انتخابات 17 خرداد خواهد بود. نتیجه ای که اگر حاصل شود باز با توجه به آرایش احزاب سیاسی ائتلاف ها را جهت تشکیل حکومت با مشکل مواجه خواهد ساخت و حتی در صورت تشکیل چنین ائتلافی شکننده خواهد بود.و به هر صورت بنظر میرسد که روزهای سخت سیاست ترکیه با انتخابات 11 آبان نیز پایان پذیر نخواهد بود و ترکیه همچنین آبستن حوادث جدید دراینده خواهد ماند.