حدیث گوهربار روز

حدیث روز/ خطبه‌ای که امام علی(ع) در آن از لطافت خلقت مورچه سخن گفتند

به مورچه و کوچکى جثّه آن بنگرید، که چگونه لطافت خلقت او با چشم و اندیشه انسان درک نمى‏‌شود. نگاه کنید چگونه روى زمین راه مى‌‏رود، و براى به دست آوردن روزى خود تلاش مى‌کند.

مشرق- امیرالمومنین امام علی علیه السلام: اگر مردم در عظمت قدرت خدا، و بزرگى نعمت‏هاى او مى‏‌اندیشیدند، به راه راست باز مى‏‌گشتند، و از آتش سوزان مى‏‌ترسیدند، امّا دل‏ها بیمار، و چشم‏ها معیوب است.
آیا به مخلوقات کوچک خدا نمى‌‏نگرند که چگونه آفرینش آن را استحکام بخشید و ترکیب اندام آن را برقرار، و گوش و چشم براى آن پدید آورد، و استخوان و پوست متناسب خلق کرد.
به مورچه و کوچکى جثّه آن بنگرید، که چگونه لطافت خلقت او با چشم و اندیشه انسان درک نمى‏‌شود.
نگاه کنید چگونه روى زمین راه مى‌‏رود، و براى به دست آوردن روزى خود تلاش مى‌کند دانه‏‌ها را به لانه خود منتقل مى‏‌سازد، و در جایگاه مخصوص نگه مى‏‌دارد.در فصل گرما براى زمستان تلاش کرده، و به هنگام درون رفتن، بیرون آمدن را فراموش نمى‏‌کند. 
روزى مورچه تضمین گردیده، و غذاهاى متناسب با طبعش آفریده شده است. خداوند منّان از او غفلت نمى‏‌کند.
و پروردگار پاداش دهنده محرومش نمى‏‌سازد، گر چه در دل سنگى سخت و صاف یا در میان صخره‏اى خشک باشد.
اگر در مجارى خوراک و قسمتهاى بالا و پایین دستگاه گوارش و آنچه در درون شکم او از غضروف‏هاى آویخته به دنده و شکم، و آنچه در سر اوست از چشم و گوش، اندیشه نمایى، از آفرینش مورچه دچار شگفتى شده و از وصف او به زحمت خواهى افتاد.
پس بزرگ است خدایى که مورچه را بر روى دست و پایش بر پاداشت، و پیکره وجودش را با استحکام نگاه داشت، و در آفرینش آن هیچ قدرتى او را یارى نداد، و هیچ آفریننده‌‏اى کمکش نکرد.

اگر اندیشه‏‌ات را به کار گیرى تا به راز آفرینش پى برده باشى، دلائل روشن به تو خواهند گفت که آفریننده مورچه کوچک همان آفریدگار درخت بزرگ خرماست، به جهت دقّتى که جدا جدا در آفرینش هر چیزى به کار رفته است... .

متن حدیث:

و لو فکروا فی عظیم القدره و جسیم النعمه ، لرجعوا الی الطریق ، و خافوا عذاب الحریق ، ولکن القلوب علیله ، والبصائر مدخوله  الا ینظرون الی صغیر ما خلق ، کیف احکم خلقه ، و اتقن ترکیبه ، و فلق له السمع والبصر ، و سوی له العظم و البشر  انظروا الی النمله فی صغر جثتها ، و لطافه هیئتها ، لا تکاد تنال بلحظ البصر ، و لا بمستدرک الفکر ، کیف دبت علی ارضها ، و صبت علی رزقها ، تنقل الحبه الی جحرها ، و تعدها فی مستقرها تجمع فی حرها لبردها ، و فی وردها لصدرها ، مکفول برزقها ، مرزوقه بوفقها ، لا یغفلها المنان ، و لا یحرمها الدیان ، و لو فی الصفا الیابس و الحجر الجامس و لو فکرت فی مجاری اکلها ، فی علوها و سفلها ،و ما فی الجوف من شراسیف بطنها ، و ما فی الراس من عینها و اذنها ، لقضیت من خلقها عجبا ، و لقیت من وصفها تعبا فتعالی الذی اقامها علی قوائمها ، و بناها علی دعائمها لم یشرکه فی فطرتها فاطر ، و لم یعنه علی خلقها قادر و لو ضربت فی مذاهب فکرک لتبلغ غایاته ، ما دلتک الدلاله الا علی ان فاطر النمله هو فاطر النخله ، دقیق تفصیل کل شی ء ، و غامض اختلاف کل حی.. .

«نهج البلاغه، خطبه185»