اخبار سیاسی و اقتصادی و تحلیل های روز

چرا کشورهای منطقه به دنبال بهبود روابط تهران ـ ریاض هستند؟

موضوع روابط ایران و عربستان و چشم انداز بهبود این رابطه، از جمله موضوعاتی بوده که همواره مورد توجه محافل سیاسی و تحلیلی بین‌المللی بوده و در مقاطع مختلف و به دلایل گوناگون، بحث درباره آن با شدت یا ضعف روبه‌رو شده است؛ اما دلیل اوج‌گیری دوباره این بحث در اوضاع کنونی و تمرکز برخی کشورهای منطقه بر آن چیست؟

کد خبر: ۴۲۶۴۲۰

تاریخ انتشار:۲۶ مرداد ۱۳۹۳ - ۱۵:۰۷-17 August 2014

موضوع روابط ایران و عربستان و چشم انداز بهبود این رابطه، از جمله موضوعاتی بوده که همواره مورد توجه محافل سیاسی و تحلیلی بین‌المللی بوده و در مقاطع مختلف و به دلایل گوناگون، بحث درباره آن با شدت یا ضعف روبه‌رو شده است؛ اما دلیل اوج‌گیری دوباره این بحث در اوضاع کنونی و تمرکز برخی کشورهای منطقه بر آن چیست؟

به گزارش «تابناک»، در چند دهه اخیر و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، بیشتر صاحب‌نظران بر این باورند که ماهیت روابط ایران و عربستان، یکی از اصلی‌ترین عوامل جهت‌دهنده به تحولات منطقه خاورمیانه است؛ بنابراین، خصمانه یا دوستانه بودن این روابط، می‌تواند بر طیف گسترده‌ای از مسائل گوناگون منطقه‌ای تأثیر بگذارد. 

در این میان، این روز‌ها و در شرایطی که خاورمیانه بار دیگر به سبب عوامل گوناگون با ناآرامی روبه‌روست، بار دیگر در برخی رسانه‌ها بحث‌هایی درباره ضرورت بهبود روابط ایران و عربستان در‌گرفته است؛ بحث‌هایی که محور آن را لزوم همکاری تهران و ریاض برای بازگرداندن آرامش به منطقه تشکیل می‌دهد. 

در همین راستا، روزنامه اماراتی «گالف نیوز» امروز با انتشار دو تحلیل مفصل، دلایل خود را برای اثبات ضرورت بهبود این رابطه شرح داده است. در یکی از این مطالب با تیتر «رابطه‌ای با اهمیت جهانی»، چنین بیان شده که هرچند برخی در حال حاضر، برخی اختلافات میان ایران و عربستان سعودی وجود دارد؛ اما واقعیت‌های منطقه‌ای باید پایه‌ای برای همکاری بیشتر میان دو کشور در راستای ایجاد یک خاورمیانه امن‌تر باشد. 

نقطه محوری این تحلیل‌ها و دیگر مطالب مشابه که طی روزهای اخیر در شماری از مطبوعات کشورهای منطقه منتشر شده، این است که در اوضاع کنونی، گروه‌های تروریست تکفیری به خطری جدی برای کل منطقه تبدیل شده‌اند و برای مقابله با این خطر و تهدید، همکاری ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها به شمار می‌رود. 

هرچند اصل این مطلب، یعنی ضرورت همکاری دو کشور برای بازگرداندن ثبات به منطقه، موضوعی درست و قابل تأیید است،‌ به نظر می‌رسد در بحث از این موضوع، از یک سو پیچیدگی‌های انکارناپذیر موجود در روابط ایران و عربستان عمداً یا سهواً از تحلیل کنار گذاشته شده و از سوی دیگر ـ همچون همیشه ـ بحث از ضرورت همکاری دو کشور از موضعی انفعالی مطرح می‌شود. 

در بحث از بخش نخست، باید ابتدا به این پرسش پاسخ داد که آیا دولت سعودی اصولاً به دنبال حل و فصل مسأله تکفیری‌ها در سطح منطقه هست یا خیر؟ در حقیقت، با نگاهی به رویه این دولت طی سال‌ها و حتی دهه‌های گذشته، باید گفت که نه تنها سعودی‌ها به دنبال حل این مسئله نبوده و نیستند، بلکه همواره تلاش داشته‌اند از این حربه برای دستیابی به منافع و اهداف منطقه‌ای خود نیز استفاده کنند. 

اکنون دیگر بر هیچ کس پوشیده نیست که شکل‌گیری گروه‌های تروریست تکفیری ـ ابتدا در شکل القاعده و اینک در قالب گروه‌هایی چون «داعش» ـ تحت تأثیر تلاش‌های دو گروه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده که در سطح منطقه، سردمداری حمایت از این گروه‌ها با عربستان سعودی بوده است. 

این موضوع به طور خاص از زمان اوج‌گیری درگیری‌ها در سوریه و بروز جنگ داخلی در این کشور بیش از پیش خود را نمایان کرد؛ یعنی زمانی که عربستان سعودی تلاش کرد از ابزار گروه‌های تکفیری برای ضربه زدن به دولت سوریه و براندازی بشار اسد استفاده کند و در این راستا، از ارائه هیچ گونه کمک مالی و تسلیحاتی به این گروه‌ها نیز دریغ نکرد. 

در ماه‌های اخیر و پس از تهاجم گروه‌های تروریست تکفیری به عراق نیز دولت سعودی بر خلاف دیگر دولت‌های منطقه، موضع چشمگیری در پیش نگرفته ‌و تنها نسبت به این موضوع «ابراز نگرانی» کرد. همین عوامل باعث شده که شمار فزاینده‌ای از تحلیلگران به این نتیجه برسند که حتی برخی بحث‌های مطرح درباره تهدید آتی داعش علیه عربستان نیز اساساً ساخته و پرداخته خود سعودی‌ها و در جهت بهره‌برداری از آن در عرصه افکار عمومی است. 

درباره بخش دوم موضوع نیز باید به این نکته اشاره کرد که تبلیغ بهبود روابط ایران و عربستان در اوضاع کنونی از سوی رسانه‌های برخی از کشورهای منطقه، در اصل با این هدف صورت می‌گیرد که ضمن تلاش برای دفع تهدید از خود از طریق به جریان انداختن محور تهران ـ ریاض در مقابل تکفیری‌ها، از به خطر انداختن منافع خود به سبب اتکای صرف به ایران نیز جلوگیری کنند. 

به عبارت دیگر، کشورهای منطقه می‌دانند ‌در شرایط کنونی، این تنها ایران است که هم از قدرت لازم برای مقابله با تکفیری‌ها برخوردار بوده و هم عزم واقعی و جدی برای این کار را دارد. اما از سوی دیگر، این کشور‌ها به سبب دارا بودن روابط ویژه با عربستان و نگاه به این کشور به عنوان «برادر بزرگ‌تر»، برای ابراز تمایل به همکاری با ایران در مقابل تکفیری‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند. 

بر همین اساس، این کشور‌ها تلا‌ش دارند با تبلیغ و ترویج بهبود روابط ایران و عربستان، هم زمینه جلوگیری از اعمال تهدید علیه خود را فراهم کرده ‌و هم به زعم خود، گونه‌ای «تعادل» را در روابط با قدرت‌های اصلی منطقه برقرار کنند. 

به هر حال، نه تنها عوامل پیش گفته، یعنی نبود عزم جدی در زمینه مذکور در میان سعودی‌ها و همچنین انفعالی بودن بحث بهبود رابطه، جلو‌ بهبود واقعی روابط را می‌گیرد، بلکه همچنین اختلافات گسترده و جدی ایران و عربستان در طیف گسترده‌ای از موضوعات ـ از اختلافات عمیق ایدئولوژیک گرفته تا تلاش دائمی و مستمر سعودی‌ها برای ضربه زدن به منافع ایران و تبدیل به قدرت اول منطقه ـ به عنوان موانعی جدی جلوه‌گر می‌شود که حل و فصل آن‌ها، نیازمند زمان و عزم جدی دیپلماتیک است.

چرا بازپس‌گیری سد موصل برای تحولات عراق اهمیت راهبردی دارد؟

هرچند تروریست‌های وابسته به گروه تکفیری داعش، همچنان بخش‌هایی از عراق را در کنترل خود دارند و نبرد برای بازپس گیری این مناطق از سوی نیروهای دولتی و مردمی ادامه دارد، در تحولی مهم، امروز اخباری مبنی بر بازپس گیری سد موصل از دست تروریست‌ها منتشر شد. نگاهی به کارکرد و موقعیت این سد، می‌تواند در درک اهمیت راهبردی این کار مفید باشد.

کد خبر: ۴۲۶۸۲۳

تاریخ انتشار:۲۷ مرداد ۱۳۹۳ - ۱۶:۴۸-18 August 2014

هرچند تروریست‌های وابسته به گروه تکفیری داعش، همچنان بخش‌هایی از عراق را در کنترل خود دارند و نبرد برای بازپس گیری این مناطق از سوی نیروهای دولتی و مردمی ادامه دارد، در تحولی مهم، امروز اخباری مبنی بر بازپس گیری سد موصل از دست تروریست‌ها منتشر شد. نگاهی به کارکرد و موقعیت این سد، می‌تواند در درک اهمیت راهبردی این کار مفید باشد. 

به گزارش «تابناک»، مدتی پیش، سد موصل، بزرگ‌ترین سد عراق، به تصرف تروریست‌های تکفیری درآمده بود. با این حال، خبرگزاری‌های بین المللی امروز از بازپس گیری این سد به دست نیروهای «پیشمرگه» کردستان عراق خبر دادند. 

سایت نشریه «تایم» در مطلبی به بررسی اهمیت راهبردی این سد پرداخته و آورده است: زمانی که سه دهه پیش، صدام عملیات ساخت سد موصل را به پایان رساند، به این سد بیشتر به نمادی از قدرت عراق و همچنین رژیم وی توجه می شد. در آن زمان، صدام سنت کلی دیگر دیکتاتورهای مشابه خود در منطقه را دنبال می‌کرد که انجام پروژه‌های زیرساختی را نه در حکم اقدامی برای مردم، بلکه نوعی قدرت نمایی فردی در نظر می‌گرفتند.
 
اما اکنون سد موصل که بزرگ‌ترین سد عراق به شمار می‌رود، ۱۱ میلیارد متر مکعب آب را در خود ذخیره کرده و توان تولید بیش از ۱۰۰۰ مگاوات برق را داراست و به کانون مبارزه نیروهای عراقی و کرد از یک سو و نیروهای گروه تروریستی داعش از سوی دیگر تبدیل شده است. 

به هر حال، نیروهای پیشمرگه کرد توانستند روز گذشته با کمک حملات هوایی ارتش عراق و همچنین آمریکا، بخش‌های مهمی از این سد را پس بگیرند. آمریکایی‌ها از سخت افزارهای مهمی برای این نبرد استفاده کردند که شامل تلفیقی از بمب افکن‌ها، جت‌های جنگنده، هواپیماهای تهاجمی و پهپاد‌ها بود. این نمایش قدرت، نشان می‌دهد که تهدید داعش علیه این سد، بالاخره جدی گرفته شده است. 

کنترل قطعی این سد توسط داعش، می‌توانست خطری بسیار جدی را به همراه داشته و دارای پیامدهایی فاجعه بار باشد. به باور کار‌شناسان، تروریست‌ها راه‌های گوناگونی برای بهره بردن از کنترل سد دارند. 

در این باره، «کریستوفر هارمرف»، تحلیلگر ارشد در مؤسسه مطالعات جنگ آمریکا می‌گوید با کنترل این سد، داعش کنترل جریان آب به سمت بغداد و همچنین زمین‌های کشاورزی جنوب بغداد را به دست می‌گیرد و این گونه آن‌ها در موقعیتی قرار می‌گیرند که می‌توانند خشکسالی را به کل عراق تحمیل کنند. 

از سوی دیگر، تروریست‌ها می‌توانند با تخریب این سد، حجم بسیار چشمگیری از آب را روانه دجله کرده و به این ترتیب، ضمن زیر آب بردن کل موصل، سبب وقوع سیل در بغداد نیز شوند. با این حال، تا هنگامی که داعش کنترل موصل را در اختیار داشته باشد، انجام این کار محتمل نیست؛ اما این بدان معناست که نیروهای عراقی باید کنترل کامل این سد را به دست بگیرند. 

اما حتی با وجود کمک نظامی آمریکا، بازپس گیری کامل همه بخش‌های سد موصل، کاری دشوار است. اکنون نگرانی اصلی این است که تروریست‌های داعش با کنترل آب و برق عراق، به تحقق رویای خود برای تشکیل «خلافت اسلامی» نزدیک‌تر شوند. 

هارمر در این زمینه می‌گوید: «القاعده همواره یک سازمان صرفاً تروریستی بوده است. دیدگاه القاعده نسبت به تشکیل خلافت اسلامی، معطوف به آینده بود، ولی آن‌ها هرگز سودای تحت کنترل گرفتن یک کشور را نداشتند؛ اما سطح برنامه‌های داعش متفاوت است. داعش می‌گوید ما می خواهیم یک دولت را در اختیار بگیریم و در نتیجه، همه کارکردهای یک دولت را در کنترل خواهیم گرفت». 

به هر حال، حتی در صورتی هم که داعش از بزرگ‌ترین سد عراق به عنوان یک سلاح استفاده نکند، موقعیت شکننده این سد بدان معناست که هنوز تهدیدی عظیم از این ناحیه متوجه عراق است. در سال ۲۰۰۶، «ارتش مهندسان آمریکایی» سد موصل را «خطرناک‌ترین سد در جهان» توصیف کردند. این سد روی زمینی بی‌ثبات ساخته شده و برای حفظ آب در پشت آن، به مراقبت‌ها و کنترل‌های روزانه نیاز است. 

همین امر باعث شده که یکی از نمایندگان پارلمان عراق اشاره کند که دولت عراق به تنهایی نمی‌تواند موضوع سد را حل و فصل کند. به گفته وی، زندگی صد‌ها هزار عراقی از این ناحیه در خطر قرار دارد و برای جلوگیری از آن، به کمک و حمایت جامعه بین المللی نیاز است.