یک گزارش تاسف آور

صنایع دستی خوزستان؛ از اوج تا فرود

صنایع دستی؛ اقتدار اصفهان، ضعف خوزستان

اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان زیر نظر اتحادیه سراسری صنایع دستی کشور فعالیت دارد و توانسته است در کنار بخش دولتی به عنوان یک واسطه میان هنرمندان و بازارهای هدف عمل کند و گام‌های مهمی را در عرصه خرید و فروش آثار هنرمندان و صنعتگران فعال در عرصه صنایع دستی بردارد.اعضای این اتحادیه همچنین در راستای تعامل مناسب با استانداران این استان گام برداشته و با همکاری متقابل توانسته‌اند اقدامات مهمی مانند ممنوعیت فروش صنایع دستی خارجی در اماکن تاریخی

روزنامه وحدت /// ام کلثوم الهایی
از ابتدای سال 92 تا کنون به عمده‌ترین شهرهای خوزستان سرکشی کرده‌ام بلکه بتوانم اطلاعات مورد نیاز برای تهیه و تدوین کتاب جامع اطلاعات صنایع دستی استان خوزستان را گردآوری کنم؛ اما جای بسی تاسف است که باید بگویم به جز بازار قدیم دزفول و کاروانسرای افضل در شوشتر فروشگاهی پیدا نکردم که به طور مستقل نسبت به عرضه صنایع دستی شهرهای استان خوزستان اقدام کند.
و مایه تاسف‌تر این است که در مکان‌ها و بساط‌هایی که صنایع دستی مخصوص خوزستان در آنها عرضه می‌شود محصولات ماشینی پرزرق و برق‌تری از چین و ماچین نیز عرضه می‌شوند که چشم مشتریان را به خود جذب کرده و گردشگران و مشتریان را از خرید صنایع دستی اصیل استان مان باز داشته است.

و باز هم جای تاسف است که استان خوزستان با پیشینه‌ای به قدمت تاریخ بشریت و دارا بودن 170 نوع صنایع دستی بی‌بدیل و منحصر به فرد نتوانسته است در تولید و صادرات صنایع دستی به پای استانی مانند استان اصفهان برسد.
استان اصفهان میزان صادرات صنایع دستی پارسال خود را رقمی حدود 413 میلیون و 200 دلار اعلام کرده است در حالی که افشین حیدری، معاون سابق صنایع دستی اداره استان خوزستان که اینک پست مدیرکلی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان را در اختیار دارد در آخرین گفت‌وگوی رسانه‌ای خود در پست معاونت صنایع دستی، رقم صادرات صنایع دستی از استان خوزستان را تنها 30 میلیون دلار اعلام کرده بود.
همه اینها در شرایطی مطرح می‌شود که هم اینک در بین 210 کشور دنیا حدود 640 نوع صنایع دستی وجود دارد که از این تعداد 362 صنایع دستی متعلق به ایران و 196 مورد مربوط به اصفهان است.
از کمیت صنایع دستی و بحث آمار و ارقام که بگذریم کم‌کاری در بخش صنایع دستی در استان خوزستان تا بدانجا پیش رفته است که «سید محمد جعفر حجازی» استاندار خوزستان نیز در تابستان دو سال گذشته از این کم کاری به شدت انتقاد کرده و با ابراز تاسف گفته بود: استان خوزستان متعهد شده است تا نسبت به تک رقمی کردن نرخ بیکاری در استان خوزستان اقدام بکند؛ اما بخش گردشگری و صنایع دستی این استان با وجود پتانسیل‌های بالایی که در این دو بخش در اختیار دارد در زمینه ایجاد اشتغال تحول خاصی در استان ایجاد نکرده است.
حجازی از بخش‌های صنایع دستی و گردشگری به عنوان بخش‌هایی یاد کرده بود که با سرمایه اندک می‌توان به این بخش‌ها ورود پیدا کرد و شغل‌های بسیاری به وجود آورد.
استاندار خوزستان این موارد را در شرایطی مطرح می‌کند که به اذعان بسیاری از کارشناسان، حوزه صنایع دستی استان خوزستان با مشکلاتی از قبیل غیرفعال شدن بسیاری از کارگاه‌های تولیدی صنایع دستی، انزوای صنایع دستی خوزستان پس از ادغام، کاهش کارگاه‌های آموزش صنایع دستی، مدیریت ناکارآمد در صنایع دستی، تبعیض قائل شدن بین مربیان و صنعتگران، استفاده نامعلوم و کم‌بهره از بعضی اماکن مرتبط با صنایع دستی و مانند اینها دست به گریبان است.

همه این موارد از پیش از ادغام مدیریت صنایع دستی استان در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز وجود داشته و همواره از سوی مدیریت وقت صنایع دستی استان تکرار شده است. آنچنان که «بهزادی» مدیر صنایع دستی وقت استان خوزستان در نیمه اول آبان سال 82 در یکی از جلسات استانداری به صراحت از افول صادرات استان خوزستان از 70 درصد به ده درصد پرده برمی‌دارد و دلایل کاهش تولید صنایع دستی در استان را نبود متولی خاص و موازی کاری 11 دستگاه اجرایی اعلام می‌کند.
پس از این زمان مدیریت صنایع دستی در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام شده و سازمانی تحت عنوان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در استان شکل می‌گیرد؛ اما از آن تاریخ تا کنون چه تغییر و تحولی در حوزه صنایع دستی استان خوزستان پدید آمده است؟
مجتبی گهستونی، سخنگو و دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان خوزستان در پاسخ به این پرسش می‌گوید: بحث ادغام این دو نهاد مستقل به میان آمد تا شاید رونق دوباره‌ای به صنایع دستی بازگردد؛ اما اکنون همگان گواهی می‌دهند که مدیریت صنایع دستی کج‌دار و مریز پیشین هر چند که جایگاه جالبی در حوزه صنایع دستی نداشته است اما امور مربوط به صنایع دستی در آن دوره به مراتب بهتر از امروز مدیریت می‌شد.گهستونی با تاکید بر اینکه صنایع دستی خوزستان از زمان ادغام دو نهاد پس‌رفت داشته است اضافه می‌کند: به نظر من و بسیاری دیگر از فعالان میراث فرهنگی یکی از مشکلات صنایع دستی از زمان ادغام صنایع دستی با سازمان میراث فرهنگ و گردشگری شروع شده است؛ زیرا این ادغام نه تنها در خوزستان بازخورد مثبتی نداشته بلکه موجب شده است تا امکانات و نیروهای مدیریت صنایع دستی در گردشگری و میراث حل شوند تا کاری به جز صنایع دستی انجام دهند.
«مهدی امیرپرست» یکی از فعالان صنایع دستی اهواز که طی سال 90 بیشترین گفت‌وگوها را درباره وضعیت وخیم صنایع دستی در رسانه‌ها مطرح کرده است درباره ادغام دو نهاد این پرسش را خطاب به مسئولان مطرح می‌کند که با توجه به وظیفه‌ای که معاونت صنایع دستی در قبال آموزش، محصولات و صنعتگران استان دارد اولا تا چه حد توانسته است در طی یک دهه گذشته در آموزش موفق عمل کند و از این همه آموزش چه نتیجه‌ای به دست آمده است؟ و این میزان فرد آموزش دیده به چه میزان توانسته‌اند به ایجاد اشتغال در استان کمک کنند؟وی که غرفه صنایع دستی خود در بازارچه کوی پیروزی را به انبار تبدیل کرده است پرسش‌های خود را اینگونه ادامه می‌دهد: واقعا در این مدت چه تعداد کارگاه فعال تولید صنایع دستی در استان افتتاح شده و چند فروشگاه صنایع دستی راه‌اندازی شده است؟
متاسفانه پیگیری خبرنگار ما برای دریافت پاسخ این پرسش‌ها تا پیش از این به نتیجه نرسیده است؛ زیرا در زمان مدیریت‌های قبلی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان مدیران و کارشناسان شاغل در این اداره کل بدون مجوز اجازه گفت‌وگو با رسانه‌ها را نداشته‌اند. 
اکنون نیز افشین حیدری، معاونت سابق صنایع دستی استان خوزستان به پست مدیرکلی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان دست پیدا کرده و در اولین نشست‌های رسانه‌ای خود از ایجاد خانه‌ای تحت عنوان خانه انجمن‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در استان خبر داده است.
اما اینکه این خانه تا چه اندازه می‌تواند برای چالش‌های پیش روی صنایع دستی استان خوزستان راه حل یافته و در راستای رونق صنایع دستی در این استان گام بردارد؟ تا کنون هیچ یک از مقامات اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان به این پرسش پاسخی نداده است.
افشین حیدری از زمان انتصاب به سمت مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان تا کنون تنها به گفتن این عبارات اکتفا کرده است که در بخش صنایع دستی خوزستان مشکلات زیادی وجود دارد و بسته‌های متعددی در این زمینه تهیه شده است و امید است بکوشیم تا گام‌های هر چند کوچک در راستای رفع مشکلات این حوزه برداریم.
حیدری بدون آنکه به مشکلات پیش روی صنایع دستی استان اشاره کند می‌افزاید: حمایت از صادرات و فراهم کردن زیرساخت مورد نیاز برای این مهم در استان خوزستان می‌تواند تا حد زیادی از مشکلات موجود در حوزه صنایع دستی خوزستان بکاهد.
بهزادی، مدیر صنایع دستی استان خوزستان در سال 82 مشکلات صنایع دستی استان خوزستان را نبود موارد زیر خلاصه کرده بود: 
1- نبود مجتمع شهرک‌های تولیدی صنایع دستی برای ارتقای کیفیت تولیدات 2- به روز نبودن تولیدات با هدف مشتری مداری 
3- کمبود فضاهای آموزشی استاندارد 4- نبود مراکز عرضه، فروش و بازاریابی تولیدات صنایع دستی با عنوان مجتمع‌های تجاری
 5- نبود مراکز تولید صنایع دستی و شرکت‌های کارگاهی و 6- نبود مراکز آموزشی ترویجی صنایع دستی.
با توجه به موارد مطرح شده، در حوزه صنایع دستی استان خوزستان کوهی از مشکلات وجود دارد؛ اما در این میان شاید بتوان از مهم‌ترین مزیت‌های استان اصفهان نسبت به استان خودمان یعنی خوزستان در بحث ساماندهی صنایع دستی به داشتن تشکیلات متحد و منسجمی مانند «اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان» اشاره کرد. چیزی که در استان خوزستان وجود ندارد و نیاز آن به شدت احساس می‌شود. اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان زیر نظر اتحادیه سراسری صنایع دستی کشور فعالیت دارد و توانسته است در کنار بخش دولتی به عنوان یک واسطه میان هنرمندان و بازارهای هدف عمل کند و گام‌های مهمی را در عرصه خرید و فروش آثار هنرمندان و صنعتگران فعال در عرصه صنایع دستی بردارد.
اعضای این اتحادیه همچنین در راستای تعامل مناسب با استانداران این استان گام برداشته و با همکاری متقابل توانسته‌اند اقدامات مهمی مانند ممنوعیت فروش صنایع دستی خارجی در اماکن تاریخی اصفهان، برقراری سفر به کشورهای خارجی برای معرفی صنایع دستی اصفهان و نیز فعالسازی وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌ها در امر بازاریابی و فروش صنایع دستی اصفهان را عملی سازند.