اخبار میراثی فرهنگی خوزستان

کلکسیونی از انواع ساخت و سازهای ناموزون در چغاتپه گتوند

مجتبی گهستونی: تپه باستانی معروف به چغاتپه در گتوند که در دهه ۱۹۵۰ توسط هیات فرانسوی به سرپرستی هنری رایت بررسی باستان شناسی شد و در دهه ۱۳۷۰ نیز توسط مهدی رهبر مورد گمانه زنی قرار گرفت به کلکسیونی از انواع ساخت و سازهای ناموزون تبدیل شده است.

در جنوب شهر گتوند و در جوار رودخانه کارون تپه ای به نام چغاتپه وجود دارد که در سال ۱۳۷۸به شماره ۲۳۲۲ به ثبت در فهرست آثار ملی رسید.

از مدت ها پیش شهرداری شهرگتوند بدون استعلام از اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر اقدام به ساخت پارک و تاسیسات دیگر نمود تا اینکه اقدام به حفر یک حلقه چاه چهارمتری و احداث تاسیسات انتقال آب نمود اما اینبار بدون رعایت ضوابط میراث فرهنگی لوله های عظیم انتقال آب خام در عرصه چغاتپه نصب شده تا نسخه تکمیل تخریب ها و تعرض ها به چغاتپه تکمیل شود.

اگرچه در سال های گذشته سازمان میراث فرهنگی بدون انجام هرگونه تعیین حریمی اقدام به نصب ناموفق حصار در اطراف چغاتپه نمود اما نصب این حصار هم مانع از ادامه تخریب ها و تعرض ها نشد و گویی تمام پروژه ها باید در عرصه و حریم این تپه صورت بگیرد.

همچنین به دلیل قرار گیری تپه چغا در ورودی شهر گتوند و نبود هیچ گونه تابلوهای هشدار دهنده از سوی میراث فرهنگی، تاکنون برداشت های بسیاری به صورت غیر مجاز از این تپه صورت گرفته است و حتی نشانه هایی از عبور موتورسیکلت بر روی تپه نمایان است.با این حال هر چندماه با سرکشی به بخش هایی از این تپه متوجه آسیب دیدن به بخش هایی از تپه می شویم.

بررسی مطالعات انجام شده حاکی از آن است که طی سالیان اخیر آرامگاههای موجود در این معبد به کلی از بین رفته است. هم اکنون بر روی این تپه باستانی قطعات فراوانی از آجر پخته ها به رنگ های مختلف به خصوص سرخ رنگ قابل مشاهده است.

احمد اقتداری از پژوهشگران برجسته عرصه میراث فرهنگی در پیش از انقلاب نیز موفق شده در قسمت شمالی و شرقی این تپه دو قطعه آجر نوشته ایلامی را جستجو کند که بر روی یک طرف این آجر نوشته ها با خط میخی ایلامی در چهار سطر موازی مستقیم کتیبه ای وجود دارد که ابعاد این کتیبه ها ۲۷در ۲۷ سانتی متر بوده است.

اکنون این پرسش به میان می آید که عمده آثار مشاهده شده که در جستجوهای باستان شناسان فرانسوی به دست آمده در کجا نگهداری می شود باید گفت بخش عمده ای از اشیاء کشف شده مثل آجر نوشته ها و مجسمه های سفالین به همراه هیات فرانسوی به پاریس منتقل شده است.

درحال حاضر این تپه مورد بی توجهی قرار گرفته است و ظاهرا اصراری هم از سوی مسئولین شهرستان برای حفاظت و نجات بخشی تپه وجود ندارد.

علی رغم مکاتبه ها و اصرار چند باره دوستداران میراث فرهنگی برای بررسی باستان شناسی در این محل اما سازمان میراث فرهنگی کشور نسبت به صدور مجوز کاوش های باستان شناسی بی توجه ای می کند. در نتیجه این بی توجه ای بر روی این تپه آثار حفاری های متعددی قابل مشاهده است. ساخت و سازهای صورت گرفته شده و تسطیح بخش جنوبی و شمالی آن از جمله آسیب های وارده به این تپه است.

حتی اگر آجر نوشته های ایلامی گتوند در ایران قرار داشته باشند اما در هیچ موزه ای به نام گتوند در معرض دید علاقمندان قرار ندارند.

به دلیل حفاری ها و تسطیح های صورت گرفته شده در این تپه و نبود تابلو ثبت اثر در کنار تپه انجمن تاریانا اقدام به نامه نگاری به مسئولین ذیربط استانی و کشوری نموده تا آنها با کاوش های صورت گرفته شده تاریخ کمتر شناخته شده این تپه را هویدا کنند. بی شک اگر این تپه که یکی از معابد دوره ایلامی در زیر آن قرار دارد مورد کاوش قرار گیرد گتوند نیز در ردیف اخبار مهم در حوزه میراث فرهنگی قرار می گیرد و باعث می شود ضمن هویت بخشیدن به تاریخ این منطقه، جذب گردشگر و دوستداران به تاریخ صورت بگیرد و در اشتغالزایی و توسعه شهری نیز تاثیر بگذارد.

گفته می شود در دهه ۱۳۵۰ در بقعه شاه ابوالحسن منطقه جنت مکان یا جلکان گتوند یک شی به مانند زیقورات ۱۶ سانتی متری از سنگ نخودی بسیار ظریف دیده شده که به مانند زیگوراتهای دوره ایلامی بود. حتی گفته می شود که فرد بنایی بین سالهای ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴در ازای تعمیر بقعه، این مجسمه را به عنوان دستمزد دریافت کرده است که تاکنون خبری از آن در دست نیست. بسیاری احتمال می دهند در زیر تپه چغا بنایی به مانند شی یافت شده وجود دارد که‌ در کنار رودخانه کارون ساخته شده است.
گتوند با اینکه طی چند سال اخیر تبدیل به شهرستان شده است و برخوردار از آثار و محوطه های تاریخی و طبیعی فراوان است و هنرمندان بسیاری در حوزه صنایع دستی دارد اما فاقد اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری می باشد.

در شهرستان گتوند به جز چغا تپه و روستاهای تاریخی چغامله، جنت مکان،دش زورک ( دشت بزرگ)، سازه ای سنگی موسوم به گچ سنگی،او بید، بند بهمن، خرف خانه های گلوگرد، قلعه رستم، آسیاب ها، سنگ اژدها، قلعه سهراب، کوه طبال خانه و بقعه هایی نظیر علی ولی، قنبر علی ،بشرحافی، پیر احمد، محمد بن زید، امام ضامن، شازده قاسم، بشران و... وجود دارد و به همین دلیل فعالان میراث فرهنگی خواهان راه اندازی اداره میراث فرهنگی برای این شهرستان هستند.

خوزستان درمیان رتبه های کسب شده برای ستادهای نوروزی کشور سهمی ندارد

خوزستان درمیان رتبه های کسب شده برای ستادهای نوروزی کشور سهمی ندارد؛ کارت زرد برای میراث فرهنگی خوزستان
مجتبی گهستونی: استان خوزستان به دلیل داشتن تاریخ دیرینه، تنوع قومی و فرهنگی، برخورداری از بناها و محوطه های تاریخی و جاذبه های گردشگری، استان پُر رمز و رازی محسوب می شود.

اهمیت پیشینه تاریخی خوزستان در نزد باستان شناسان و دیگر کارشناسان تا حدی بود که از نطر آنان خوزستان گهواره تمدن و بهشت باستان شناسان محسوب می شود.
تلاش های چند ساله دوستداران میراث فرهنگی، فعالان گردشگری و رسانه ها برای معرفی استان خوزستان به مردم ایران و گردشگران خارجی باعث شده تا بخشی از سفرها به صورت هدفمند به خوزستان طراحی و برنامه ریزی شود.

با وجود همه این اهمیتی که عنوان شد بازدید از سایت های تاریخی خوزستان که بخش قابل توجه و مهمی از گنجینه های باستانی کشور محسوب می شوند به نسبت سایر محوطه ها و بناهای تاریخی کشور که گاه از اهمیت کمتری برخوردارند قابل توجه نیست و در آمارهایی که از بازدیدها عنوان می شود در بسیاری مواقع نام خوزستان به چشم نمی خورد.

چرا آمار همچنان با شاخص های موجود فاصله دارد؟

اگرچه کوشش هایی از سوی فعالان میراث فرهنگی و گردشگری برای معرفی خوزستان صورت می گیرد تا گردشگران بسیاری به خوزستان سفر کنند اما چرا درصد این آمار همچنان با شاخص های موجود فاصله دارد؟ این پرسش در بسیاری مواقع ذهن دست اندرکاران امر را به خود مشغول کرده است.

با فرا رسیدن ایام سفر به استان هایی مثل خوزستان و به خصوص نزدیک شدن به تعطیلات نوروزی، از سوی مسئولین استان پیش بینی می شود که درصد قابل توجهی از گردشگران به خوزستان سفر کنند تا در بازدید از آثار باستانی خوزستان با پیشینه تاریخی خوزستان بیش از پیش آشنا شوند.

در حالی که کوشش فراوان صورت می گیرد تا بازدیدهای فراوانی در محوطه ها و بناهای تاریخی صورت بگیرد اما از نظر دوستداران میراث فرهنگی در شرایطی که تلاش کمتری برای مرمت دایمی صورت می گیرد پایداری بنا و محوطه را در اولویت نخست قرار می دهند.

وندالیسم و تخریب آثار تاریخی

در سازه های آبی تاریخی شوشتر در حالی مسئولین از بازدید دهها هزار نفر گردشگر ذوق زده می شوند که به گفته کارشناسان، سازه های آبی تاریخی در قسمت آبشارها، تونل بلیتی و پل بند گرگر از شرایط نامناسبی برخوردارند و گسیختگی و ترک های فراوان مشکلات فراوان ایجاد کرده و توقف مرمت ها از ماهها قبل دلهره فراوانی برای کسانی که می دانستند گردشگران بر لبه چه تیغی در حال راه رفتن هستند فراهم آورد.

در چنین شرایطی وندالیسم و تخریب آثار تاریخی کشور و یادگار‌نویسی، ما را به یک سو هدایت می‌کند و آن، دغدغه‌های کارشناسان آموزشی در جامعه است که از عدم فرهنگ‌سازی مناسب در این زمینه سخن می‌گویند.

مهناز رحیمی کارشناس مرمت آثار تاریخی، در ارتباط با عدم فرهنگ‌سازی در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی می گوید: هم اکنون کافی ‌است سری به یکی از ابنیه تاریخی کشور بزنید و افرادی را مشاهده کنید که کودکانشان را بر روی تندیس‌ها می‌نشانند و از آن‌ها عکس می گیرند یا در برابر صدمات احتمالی به آثار تاریخی توسط فرزندانشان سکوت می‌کنند. دلیل این امر هم، همین عدم فرهنگ‌سازی در کودکان نسل‌های گذشته است که اکنون خود به پدر یا مادری تبدیل شده‌اند.

وی ادامه می دهد: در واقع اگر امروز ما در این زمینه گامی به جلو برنداریم نباید انتظار داشته باشیم که پدر و مادران فردای جامعه نیز فرهنگ حراست از آثار تاریخی کشور را در ذهن و اندیشه فرزندان خود نهادینه کنند.

فاصله محوطه های جهانی

استان خوزستان به واسطه داشتن دو اثر مهم جهانی "چغازنبیل" در شوش و "سازه های آبی تاریخی" در شوشتر در دنیا از اهمیت بالایی برخوردار است که ثبت معبد (زیقورات) چغازنبیل به عنوان نخستین اثر ثبت شده ایران در فهرست آثار جهانی در سال ۱۳۵۸ و ثبت جهانی سازه های آبی شوشتر به عنوان مهم ترین دانش مهندسی آب در سال ۱۳۸۸ این انتظار می رفت که سالانه خیل گردشگران ایرانی و خارجی بیشماری به خوزستان سفر کنند تا از این آثار بازدید نمایند.

اگرچه هر ساله در ایام نوروز محوطه چغازنبیل و سازه های آبی شوشتر بیشترین بازدید را در میان سایر محوطه ها و بناهای خوزستان دارند اما این سهم در میان سایر محوزه ها و بناهای جهانی دیگر استان ها از فاصله آماری برخوردار است.

سهمی که خوزستان ندارد

شاید به همین دلیل است که رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور در جلسه ارزیابی عملکرد ستاد دائمی تسهیلات سفرهای نوروزی در هیچ کدام از شاخص های مطرح شده و حائز رتبه نام خوزستان را به زبان نمی آورد. معاون رییس جمهور کارت زرد را در حالی از جیب خود برای خوزستان در عملکرد ضعیف بیرون آورد که این استان موفق نشد در اجرای برنامه های نوروزی موفق عمل کند.

با این حساب آمار ذکر شده اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خوزستان در سایت رسمی سازمان میراث فرهنگی کشور از سفر ۸ میلیون و ۴۷۶ هزار و ۲۴۱ نفری به خوزستان هیچ اعتبار و سندیتی ندارد.

در همین مورد در تماس با یکی از مدیران سایت های مهم تاریخی خوزستان که البته نخواست نامش مطرح شود از ایشان درخواست کردم که تعداد گردشگرانی که از این سایت دیدن کرده اند را اعلام نماید که وی با اشاره به اینکه آمار نهایی تاکنون تهیه نشده است گفت: اگرچه در حال حاضر آمار نهایی بازدیدکنندگان این سایت اعلام نگردیده اما پیش بینی می نمایم که تعداد بازدید کنندگان نسبت به سال قبل به دلایل زیادی کاهش یافته است.

معاون رییس جمهور در این جلسه ارزیابی عملکرد در حالی از ۱۲ استان به جز خوزستان به خاطر عملکرد موفق در بحث مسیرهای جدید گردشگری در نوروز قدردانی می کند که بخشی از فعالان گردشگری و میراث فرهنگی خوزستان تلاش بسیاری کردند تا مناطق جدیدی را به هموطنان ایرانی و گردشگران خارجی معرفی کنند که این موضوع هیچ گاه مورد توجه اداره کل میراث فرهنگی خوزستان قرار نگرفت و این اداره کل صرفا به معرفی همان محوطه ها و سایت هایی اقدام کرد که پیش تر گردشگران با آن آشنا بودند.

هیچ کجا مثل ما نیست!

در همین خصوص مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خوزستان با ادعای اینکه سفرها در خوزستان ساماندهی می شوند مدعی شد: اگر در صحنه بین‌المللی هم نگاه کنیم شاید بتوان به شکل قاطع بیان کرد که در هیچ جا و هیچ کشوری به شکل متمرکز سفر این گونه ساماندهی نمی شود و این از جمله افتخارات مردم ما است که بخش وسیعی از آن‌ها بسیج می‌شوند و سعی می‌کنند تا شرایطی را فراهم آورند که سفری خاطره‌انگیز شود.

پرویز پورفرخی در ادعایی کاملن غیر واقعی با اشاره به اینکه کاهش سفرهای بین استانی در سفر به خوزستان تاثیر نداشته است اظهار کرد: با توجه به شرایط ویژه سال ۹۱ تصور اولیه ما بر این بود که کاهش ترددهای بین استان‌ها را خواهیم داشت. این در حالی بود که ما دقیقاً با رشدی خاص روبه‌رو شدیم.

بهاری که در بعضی شهرها نوزید

اگرچه امسال برای نخستین بار جشنواره ملی صدای بهار در ایام نوروز برگزار شد که عنوان آن برگرفته از شعار تبلیغاتی بود و بسیاری می دانستند که عنوان شعار در اولویت نخست نسبت به محتوای برنامه ها قرار دارد اما استان خوزستان هم در زمینه برگزاری این جشنواره موفق عمل نکرد که در همین زمینه ۱۵ استان کشور به جز خوزستان در برگزاری جشنواره ملی صدای بهار بسیار خوش درخشیدند.

این در حالی بود که برای هر شهرستان بنری در سایت های مهم و یا ورودی شهرها نصب شده بود و نوید برگزاری یک سری برنامه را در همان شهر می دادند که این مهم در بسیاری از شهرهای خوزستان ناکام باقی ماند.

در همین مورد مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان از برگزاری جشنواره ملی صدای بهار فقط در چند شهرستان مختلف خوزستان از جمله شوش، مسجد سلیمان، آبادان، دزفول، ایذه و باغملک خبر داد.

در این باره مسؤول انجمن دوستداران میراث فرهنگی بهبهان از عملکر ضعیف اداره میراث فرهنگی این شهرستان در ایام نوروز انتقاد کرد و خواستار بیدار شدن آنها از خواب شد.

عمو نوروز نیومد، صنایع دستی نیومد!

استان خوزستان همچنین به خاطر داشتن پیشینه تولیدات صنایع دستی از صنعتگران بی شماری برخوردار است اما متاسفانه به دلیل نبود بازارچه های دایمی صنایع دستی امکان عرضه چندانی برای صنعتگران وجود ندارد. در همین خصوص برپایی چند بازارچه مقطعی در ایام نوروز نمی تواند فرصت مناسبی برای تولید درآمد کافی برای صنعت گران محسوب شود.

در همین خصوص ملک‌زاده رییس سازمان میراث فرهنگی کشور از استان های گیلان و کردستان برای بازار فروش خوب محصولات صنایع دستی در نوروز ۹۲ تشکر کرد که در این خصوص باز هم نام خوزستان به چشم نمی خورد.

ماندگاری و ایجاد انگیزه و توزیع سفر سهم کی بود؟

با نگاهی دیگر به رتبه هایی که سایر استان های کشور در فراهم کردن شرایطی ماندگار به منظور ایجاد انگیزه برای سفر فراهم آوردند متاسفانه می توان عنوان کرد که خوزستان حتی در میان استان‌های سیستان و بلوچستان ، لرستان ، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد که برای ماندگاری و ایجاد انگیزه و توزیع سفر در بحث همه مکانی و همه زمانی و همگانی کردن سفر کردند سهمی ندارد.

هرساله با فرا رسیدن فصل سفر به خوزستان و به خصوص ایام نوروز نگرانی گردشگران برای اقامت در هتل های خوزستان به بحثی جدی و دغدغه میزبانان تبدیل می شود. کمبود هتل و مراکز اقامتی در شهرهایی که بیشترین گردشگر به آنجا سفر می کند یکی از این نگرانی ها است. در حالی که بسیاری از مهمانان قصد داشتند محل اقامت خود را رزرو کنند اما اکثر هتل های خوزستان با اشاره به اینکه تا ۲۵ اسفند رزروی انجام نمی دهند تورهای ورودی و مهمانان را در بلاتکلیفی قرار دادند.

در همین مورد حتی خوزستان موفق نشد به منظور ایجاد انگیزه همچون ارائه تخفیف های ۱۰ تا ۴۰ درصدی درمراکز اقامتی برای بیشترین ماندگاری مسافران نوروزی، سهمی در میان استان های مازندران، خراسان رضوی، فارس، اصفهان و گیلان داشته باشد.

هرساله بعضی از استان های کشور بیشترین اقلام تبلیغاتی خود را برای معرفی جاذبه های گردشگری منتشر و توزیع می نمایند که در این خصوص استان خوزستان با عملکردی ضعیف همچون سال های قبل موفق نشد در لیست استان هایی که بیشترین سهم را در معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری داشتند جایگایی داشته باشد.
اما یکی دیگر از مشکلاتی که دامنگیر محوطه ها و بناهای تاریخی که از ورودی برخوردار بودند شد افزایش بلیت بود به گونه ای که در بسیاری سایت ها از جمله چغازنبیل و سازه های آبی تاریخی شوشتر بلیت ۵۰۰ تومانی به ۲۰۰۰ هزار تومان برای هر نفر افزایش یافت. این افزایش نرخ ورودی ها در حالی صورت گرفت که تعرفه های چاپ شده همان نرخ قبلی را داشتند به گونه ای که برای یک تور ۴۰ نفره ۱۶۰ قطعه بلیت ۵۰۰تومانی صادر می شد.

با این حال این پرسش باقی می ماند که درآمدهای حاصل از فروش بلیت در ورودی های میراث فرهنگی در چه محلی ذخیره و حتی هزینه می شود.

به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب استان خوزستان در نیمه دوم سال و تاکید همیشگی مبنی بر اینکه ستاد تسهیلات سفر نباید محدود به نوروز باشد و باید دایمی فعالیت کند انتطار می رود که مسئولین خوزستان در صدد شناسایی و رفع موانع و کمبودها گام بردارند.

تپه باستانی جنگل هفت تپه تکه پاره شد!

این تپه که در یک کیلومتری سایت تاریخی هفت‌تپه واقع‌شده، بیش از ۸ متر از عمق آن خاکبرداری شده، شنیده‌های حاکی از آن است که حکم بازداشت عاملان تخریب و مدیر عامل شرکت کشت و صنعت نیشکر گرفته شده است.

لوردهای مکانیکی بیش از ۸ متر از عمق تپه باستانی جنگل را تخریب کردند. این تپه که در فاصله یک کیلومتری سایت تاریخی هفت‌تپه قرار دارد طبق اظهارات کارشناسان میراث فرهنگی خوزستان چندی پیش توسط شرکت کشت و صنعت نیشکر تخریب شد.

کارشناسان اما میزان تخریب تپه جنگل را بیش از یک حفاری ساده عنوان می‌کنند و معتقدند تپه باستانی جنگل بدون آنکه مورد کاوش و مطالعات علمی قرار گیرد برای همیشه از بین رفت.

حتی قرار گرفتن تپه جنگل در کنار موزه هفت‌تپه، در فهرست آثار ‌ملی هم نتوانست مانع یا سدی برای جلوگیری از تخریب باشد.

با این حال، یکی از کارشناسان پایگاه جهانی چغازنبیل در رابطه با تخریب تپه جنگل به CHN اینطور می‌گوید: پس از سرکشی یگان حفاظت ویژه از تپه جنگل که در فاصله یک کیلومتری موزه هفت‌تپه قرار دارد متوجه حفاری‌‌‌های عمیقی شدند. پس از اطلاعات یگان حفاظت، کارشناسان خود را به‌محل رساندند اما تنها با یک حفاری ساده مواجه نشدند.
این کارشناس معتقد است، تیغه‌های بیل‌مکانیکی نه‌تنها خاک بکر را به‌کناری زده که به حوزه‌های آبی تپه هم رسیده‌اند. درحال‌حاضر ۶ متر از عرض تپه جنگل خاکبرداری و عمق حفاری بیش از ۸ متر است.

این کارشناس با تاکید براینکه محوطه به‌لحاظ تردد وسایل مکانیکی و ادوات کشاورزی کنترل شده و کاملا محصور است احتمال تخریب از سوی شرکت صنعت و کشت نیشکر هفت‌تپه قوت پیدا می کند.

پیش از این کارشناسان میراث‌فرهنگی پس از بررسی اقدام به تنظیم شکایت از شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه کرده بودند اما به تازگی شنیده شد که حکم بازداشت مدیرعامل شرکت مذکور گرفته شده است. محوطه تپه جنگل جزو آثار ثبتی کشور است.

این درحالی است که بررسی‌های سطح‌الارضی ۱۰ سال گذشته که توسط مجموعه پایگاه جهانی چغازنبیل انجام گرفته بود از آثار دوره اشکانی حکایت داشت. البته احتمالات باستان‌شناسان در رابطه با قدمت تپه تا دوره ایلامی هم پیش رفته اما آنطور که کارشناسان می‌گویند، تاکنون هیچگونه فعالیت مطالعاتی و میدانی به طور پیوسته و منسجم در این تپه انجام نشده است.

تثبیت‌کننده دیواره‌های رودخانه کرخه نیازمند حفاظت

با اینکه یکی از دیواره‌های تثبیت‌کننده رودخانه کرخه در شهرستان حمیدیه در سال ۸۵ توسط باستان‌شناسان شناسایی شد اما هنوز سازمان میراث‌فرهنگی نسبت به ثبت و حفظ و نگهداری آن اقدامی نکرده است. فعالان میراث‌فرهنگی به آثاری از یک سد تاریخی در کنار این سازه اشاره می‌کنند و حضور و فعالیت‌های علمی کارشناسان و باستان‌شنان را در این منطقه ضروری می‌دانند.

در۲۵ کیلومتری اهواز شهرستان حمیدیه، یکی از دیواره‌های تثبیت‌کننده رودخانه کرخه در شرایط مناسبی قرار ندارد. فعالان میراث‌فرهنگی از یک‌سو با توجه به داده‌های باستان‌شناسان به تاریخی بودن این سازه اشاره می‌کنند و از طرف دیگر بررسی‌های بیشتر کارشناسان و باستان‌شناسان را در این منطقه ضرروی قلمداد می‌کنند.

به‌گزارش CHN، از گذشته‌های دور تاکنون همواره برای مهار کردن جریان‌ سیلاب در عرض معینی از رودخانه از سازه‌هایی چون سیل‌بند یا گوره‌ها بهره می‌جستند. گفته می‌شود، این سازه‌ها از پخش و گسترش سیلاب در زمین‌های اطراف رودخانه جلوگیری کرده و آن را در مسیر و مجرای مشخص و محدود هدایت می‌کند. اما سازه‌ای که در رودخانه کرخه در شهرستان حمیدیه از دوره ساسانی تا امروز وجود دارد از آن به عنوان تثبیت‌کننده دیواره یا (اپی) نام می‌برند.

«مجتبی گهستونی» فعال میراث‌فرهنگی و دبیر انجمن تاریانا خوزستان در این باره به خبرگزاری CHN می‌گوید: بررسی‌ها دررابطه با این سازه توسط کارشناسان و باستان‌شناسان ضروری است چراکه در جوار این اپی آثاری از یک سد هم دیده می‌شود که جنس آن هم از سنگ و ساروج است.

گهستونی افزود: پیش از این، گنجینه آب و برق خوزستان نسبت به شناسایی این اثر اقدام کرده اما تاکنون از سوی گنجینه آب و سازمان میراث فرهنگی خوزستان هیچگونه کاوش و حفاظتی صورت نگرفته است. این درحالی است که وجود این آثار به‌جای مانده در کنار قلعه تاریخی موسوم به کوشک حمیدیه نشان از اهمیت این سازه‌های آبی تاریخی دارد.

«حمیدرضا فرخ احمدی» اولین باستان‌شناسی بود که در سال ۸۵ موفق به شناسایی این سازه شد. این سازه با طول ۱۱۰ متر، قطر ۵/۲ متر و با ارتفاع ۵ متر در کنار رودخانه کرخه در شهرستان حمیدیه که پیش از این به تیرا معروف بوده مشاهده می‌شود.

فرخ احمدی در این باره می‌گوید: تثبت‌کننده دیواره که از آن در اصطلاح علمی اپی نام می‌برند کاربرد‌های مختلفی داشته است. این سازه از آن رو تعبیه شده که دیواره رودخانه دچار فرسایش نشود. به‌طوری‌که وقتی مردمان گذشته در فصل‌های پربارش بستر رودخانه را سست می‌دیدند اقدام به ساخت این دیواره‌ها می‌کردند.

وی‌ معتقد است، در این سازه ساسانی، لایه‌های مرمتی در طول دوره‌های مختلف تاریخی مشاهده می‌شود. و در حال‌حاضر تکنولوژی‌های جدید که از غرب وارد شده‌اند با آرماتور بندی و بتن ضد آب کار این سازه‌های تاریخی را در طول رودخانه انجام می‌دهند تا جریان آب رودخانه در مسیری که در حرکت است ادامه پیدا کند. هم‌اکنون در پشت تمام سدهای انحرافی تنظیمی این مهندسی اجرا می‌شود.

هم‌اکنون نیز تعدادی از صابئین مندایی که پیروان حضرت یحیی هستند هر روزه در این مکان فرایض روزانه خود را انجام می‌دهند که این نکته نیز نشان از باستانی بودن و ارزش تاریخی منطقه است.

با این حال، با توجه به آثار و محوطه‌های متعددی که در شهرستان حمیدیه وجود دارد اما تنها دو اثر در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته است. از جمله آن‌ها می‌توان به کوشک حمیدیه و محوطه تاریخی حمیدیه در ورودی شهر اشاره کرد.

با وجود اطلاع‌رسانی‌های گسترده از این دیواره تثبیت کننده در کنار رودخانه کرخه ارگان میراث‌فرهنگی حتی اطلاعی از محل سازه ندارد و تاکنون اقدام به ثبت در فهرست آثار ملی نکرده است چه رسد به حفاظت و نگهداری.