یک گزارش از وضعیت اسفناک میراث فرهنگی خوزستان

              به بافت تاریخی دزفول می‌روید؛ بینی‌تان را بگیرید

خوزستان سرزمین آب های روان است، سرزمین آناهیتا. مردمان گذشته اعتقاد داشتند که آناهیتا را نباید آزار داد. اما حالا در تکه‌ای از این سرزمین، شهری به نام دزفول وجود دارد که بزرگترین بافت تاریخی خوزستان را تشکیل می‌دهد. بافتی ساده و زیبا اما بی‌بهره از سیستم فاضلاب شهری. در بسیاری از جوی‌ها و گذرهای شهر آجری دزفول حتی مدفوع انسان که از طریق فاضلاب خانه‌ها آمده دیده می‎شود.

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ وقتی سازه و زینت در دل هم می‌نشیند تا بافت تاریخی دزفول را بتند و بلندای دیوارهای گره چینی را به نمایش بگذارد؛ وقتی در گذرها و ساباط‎ها به دنبال جریان آب تا دل بافت پیش می‌روی تا زندگی و جریان آن را به نظاره بنشینی، بوی نامطبوع فاضلاب است که تو را در کنار شهر زائیده از دل اسطوره آناهیتا مردد می‌کند.
                                                                                                   
به گزارش CHN، از سازه های آبی ـ‌ تاریخی شوشتر تا شهرآجری دزفول، تنها 50 کیلومتر فاصله است. شوشتر را اما با سازه‌های جهانی می‌شناسند و دزفول را به‌واسطه معماری و بافتی که در پهنای رودخانه دز گسترده شده است.

شهرتاریخی دزفول، با وجود پیکر آجری و ساده، پیشانی بلند و پر از گره‌اش از گله‌های روزگار می‌گوید. بافتی که در حال آماده‌سازی برای ثبت جهانی است، شرم دارد حتی نگاه به معابر‌ش بیندازد. گذرها آغشته به بوی فاضلاب و مدفوع انسانی است. اتفاقی که نه تنها منظر شهر را لکه دار می‌کند که بهداشت اهالی را هم به شدت مورد تهدید قرار داده است. 

البته در این رابطه کارشناسان، از اعتبارات و سرپوشیده شدن معابر در آینده ای نزدیک هم خبر داده‌اند.  اما هنوز بر سر حفر چاه و خروج فاضلاب به صورت سیستمی کامل و علمی اظهار نظری ارائه نکرده‌اند. آن‌ها معتقدند، سیستم فاضلاب شهر سنتی دزفول  مشارکت ارگان‌هایی چون شهرداری، اداره آب و فاضلاب، بهداشت و میراث‌فرهنگی را می‌طلبد. 

در این میان، «عبدالحسین پوررکنی» مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول، بحث فاضلاب را یکی از مشکلات مهم بافت تاریخی دزفول عنوان می‌کند.

به‌گفته وی، «فاضلاب یکی از مشکلات اصلی بافت سنتی دزفول محسوب می‌شود. به طوری که هنوز سیستمی برای خروج فاضلاب به صورت مهندسی شده وجود ندارد.»

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول معتقد است، حفر چاه‌ها موجب تخریب شوادان‌های بافت  (سردابه ها) می‌شود. به همین دلیل مردم از حفر چاه خودداری می‎کنند. هرچند که حفاری‌های ناشی از دستگاه‌های اجرایی بافت به‌قدری ابتدایی و غیر فنی است که در بسیاری موارد ناپایداری بناها را منجر می‌شود.
 
این درحالی است که "جعفر مهرکیان"، باستان شناس نیز تمهیدات و خدمات ویژه را در بافت لازم می‎داند. وی همچنین آموزش و فرهنگ‎سازی به مردم را در اولویت اقدامات نجات بخشی عنوان می‌کند. درحال‌حاضر افراد ساکن در محله‌های بافت‌سنتی دزفول نه‌تنها اقدامی برای حل مشکلات فاضلاب نکرده‌اند که طبق گفته شهروندی تاکنون هیچ‌ اعتراضی هم نداشته‌اند.

اما "شاهین سپنتا" یکی دیگر از فعالان میراث فرهنگی است که در بافت حضور دارد و از وضعیت نامناسب خروج فاضلاب از خانه‌ها به گذرها و جاری شدن مدفوع در جوی‌ها، اظهار ناضاریتی می‌کند.

او معتقد است، شهرهای استان خوزستان ارتباط تنگاتنگی با سازه‎های آبی و منابع طبیعی دارند. اما آنطور که مشاهده می‌شود، این بافت که مشرف به رودخانه دز است نه‌تنها با این روش توسط مردم تخریب می‌شود که سلامت اهالی هم مورد تهدید قرار می‌گیرد.

«مجتبی گهستونی»، فعال میراث فرهنگی و دبیر انجمن تاریانا نیز در این باره ادامه می‌دهد: «بافت تاریخی شهری را مردم ساکن در آن هویت می‎دهند اما اگر به رفاه و آسایش مردم در این بافت توجه نشود. همین مردم بلایی بر سر میراث‌شان می‌آورند که هیچ بیل مکانیکی نمی‌تواند از عهده آن برآید.»

او معتقد است، در گذرهای تاریخی بافت که ساباط‌ها آن‌ها را بهم پیوند داده‌اند و درواقع میدان محله‌های مرکز تجمع جمعیت ساکن در بافت به‌شمار می‌رود. قشری آسیب‌پذیرتر از همه ساکنان دیگر وجود دارد که هم‌اکنون به‌واسطه وجود فاضلاب جاری که منشا انواع بیماری‌ها می‌شود سلامت مردم و کودکانی که دراین گذرها بازی می‌کنند به خطر افتاده است.

این درحالی است که دزفول و آبادان دو شهر مهم خوزستان محسوب می‌شوند که برخوردار از فرمانداری ویژه هستند. که این موضوع به معنای برخورداری از امکانات و اعتبارات ویژه به این شهرها است.

اما پوررکنی با اشاره به اینکه نبود هماهنگی میان مردم و ارگان‌ها سبب می‎شود که بافت متزلزل شود ادامه می‌دهد: «با اینکه هر ساله 2 میلیارد بودجه به بافت تاریخی دزفول تزریق می‎شود اما باز هم انتظار می‌رود این اعتبار با مشارکت سکنه بافت بیشتر شود.

او اشاره دارد که نزدیک به 3 ماه است که از سوی شهرداری و اداره آب و فاضلاب، طرح اجرای سیستم فاضلاب در بافت تاریخی دزفول شروع شده، و درحال‌حاضر بخشی از این فاضلاب برای تصفیه به حوضچه و کانال‌های تعبیه شده می‌ریزد.