یک تحلیل فرهنگی

آیین یلدا در شهرهای ایران

آخرین روز پاییز به عنوان بلندترین شب سال و همچنین یلدا شناخته می شود. بسیاری از خانواده های ایرانی در این شب دور هم جمع شده مشغول کارهای مختلفی می شوند.

به گزارش گروه خواندنی های مشرق، دور هم جمع شدن یا جمع شدن در خانه بزرگترها در شب یلدا رسمی است که  در تمام ایران به طور یکسان انجام می شود اما در این میان برخی از شهرها آیین خاصی نیز برای خودشان دارند و شب یلدا را به نوعی خاص تر از شب های دیگر می گذرانند. در این مطلب نگاهی داریم به تعدادی از رسوم شهرهای مختلف ایران:

خراسان

اگر به بخش بندی های  آن توجه نداشته باشیم این استان به نوعی بزرگترین استان ایران محسوب می شود و از همین رو رسومات خاص خودش را دارد. در خراسان شب یلدا به "شب چله" نیز معروف است و در این شب خانواده ها در میهمانی شرکت کرده و به خوردن میوه های مختلف از جمله هندوانه و خربزه می کنند

یکی از آیین خاص این استان شب چله عروس ها است. در این شب از طرف خانواده تازه داماد ها برای خانواده تازه عروس هدایایی فرستاده می شود و مهمانی اصلی در خانه عروس برگزار میشود. در این شب تازه عروس و داماد باهم به استقبال روز اول زمستان می روند.

یکی دیگر از مراسم های خراسانی که در شب یلدا برگزار می شود "کف زدن" نام دارد که در آن ریشه گیاهی به نام چوبکدر آب خیسانده و چندین باز جوشانده می شود سپس آن را در ظف بزرگی به نام نغر می ریزند و مردان و جوانان فامیل با استفاده از ترکه های انار آن قدر این را هم می زنند تا کف کند. کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی مهمانان برده می‌شود

اصفهان

این استان دارای آیین بسیار خاصی در پذیرایی از شب چله دارد به طوری که آن را به دوبخش مذکر و مونث تقسیم می کنند. اصفهانی ها در طول سال و زمستان دو شب چله را تجربه می کنند که اولی چله زری نام دارد و از اول دی تا بهمن اداه دارد. دومین شب چله به نام عمو چله شناخته می شود و از 10 بهمن تا سی ام ادامه دارد. در این شب ها اصفهانی ها دور هم جمع شده و بازی های مختلف وساده انجام می دهند.  همچنین خانم های اصفهانی در این شب سفره ای را به نام سفره شب چله پهن می کنند که در آن انواع تنقلات و میوه ها وجود دارد.

کرمانشاه

این شب در کرمانشاه از جایگاه ویژه ای بر خوردار است و مردم این شهر بیشتر دوست دارند تا به شب زنده داری بپردازند و با خواندن شعرهای مختلف از شاهنامه یا شیرین و فرهاد شب را به صبح برسانند.  قصه گفتن توسط مادر بزرک ها نیز در این شب بسیار جایگاه خاصی دارد و بسیاری از افراد فامیل از آن لذت می برند. میوه های این شب که در کرمانشاه خورده می شود بیشتر نماد سرخی خورشید را دارند که می توان به انار، هندوانه، سیب سرخ اشاره کرد.  تنقلات این شب در کرمانشاه بیشتر آجیل های مختلف و شیرینی های محلی از جمله کاک، نان برنجی و شیرینی پنجره ای است.

آذربایجان

نواحی شمالی ایران از جمله آذربایجان شرقی و غربی از جمله نقاط بسیار مهم در کشور هستند و شب یلدا در این استان ها از آیین ویژه ای برخوردار است. در شب یلدا مردم آذربایجان مشغول خوردن هندوانه چله می شوند و غالبا اولین ضربه چاقو را ریش سفید مجلس به هندوانه می زند. او در هنگام این کار جمله قادا بلامیزی بو گئجه کسدوخ (بلایای خودمان را امروز بریدیم) می گویند.  در آذربایجان نیز مانند خراسان طبق های شب چله ای که با کادوهای مختلف پر شده است از طرف خانواده داماد برای خانواده عروس فرستاده می شود.

فارس

استان فارس و شهر شیراز از  جمله شهرهای ایران است که آداب خاص و جالبی برای شب یلدا دارند. در این شب افراد فامیل دور هم جمع می شوند و با خوردن میوه و آجیل های مخصوص که از انجیر، قصیک، خرک، برنجک و ... تشکیل شده است شب را به صبح می رسانند. یکی از مراسم هایی که در شب یلدا و در میان خانم ها انجام می شود فال کلوک است. کلوک یک کوزه بزرگ با دهانه گشاد است که در این شب خانم های نشانه خاصی را در کوزه می اندازند و سپس یک دختر چه می آید و نشانه ای را از داخل کوزه خارج می کنند و سپس فردی به صورت فال شعری از حافظ می خواند. هر کس از شعری که برایش خوانده شده متوجه فالش می شود.