سازه نیوز-احمدرضاکابلی ،غلامرضاامیری،امین سعیدیان:زندگی
انسانها با مخاطرات جدی روبه رو ساخته شده است. این در حالی است که درگذشته ای نه
چندان دور ، انسان با فائق آمدن بر ناملایمات طبیعت، آن را به گونه ای همساز با محیط مصنوع(معماری)، ترکیب می کردکه به سختی می شد تمایزی
بین این دو قائل شد .معماری بومی ایران شاهد خلق عناصر خارق العاده ای همچون
بادگیر، خیشخان ، استفاده از زیر زمین و . . . جهت دستیابی به شرایط مطلوب زندگی
بوده است .
در شهر دزفول و شوشتر نیز با معماری خاص و حفر زمین و ایجاد زیر
زمینهای متعدد شرایط مناسب جهت زندگی با کیفیت مطلوب را به وجود آورده
است.
کلمات کلیدی : شوادان , شبستان , شوشتر , دزفول،بادخان , اقلیم
۱ –
مقدمه :
انسانها می اندیشیدند تا در آسایش زندگی کنند و در تلاش اند تا از عوامل
مطلوب محیطی محل سکونتشان استفاده لازم را بنمایند و با عوامل نامطلوب محیطی مقابله
کنند جلوه این اندیشه ها در اقلیم گرم و نیمه مرطوب ایران ” شوادان و شبستان”
است.
۱ – ۱حفر زمین جهت سکونتگاه :
انسانها از سالیان دور حفر زیر زمین را
جهت ایجاد سرپناه تجربه نموده بودند ولی جهت زندگی در شرایط مناسب اقدام به ساخت
سرپناه بر روی سطح زمین نمودند در مواقعی که شرایط بر روی زمین به گونه ای بود که
مناسب زندگی نبود و یا در خطر بودند (اقلیم ، دشمنان و . . . ) به زیر زمین پناه می
بردند تا بتوانند به این شرایط فائق آیند .
همانطور که دانسته بودند دما در زیر
زمین در تابستان نسبت به دمای خارج کمتر و در زمستان بیشتر است و عوامل جوی و
نوسانات درجه حرارت در زیر زمین بسیارکم است و پوسته زمین مانند یک حائل ساختمان را
در مقابل این تغییرات محافظت می کند در آتش نمی سوزد و طوفان و باد به داخل زمین
نمی توانند نفوذ کنند و همچنین پوسته زمین به مثابه یک عایق حرارتی ضخیم از انتقال
حرارت به داخل زمین جلوگیری می کند هرچه در عمق بیشتری باشیم به دلیل آنکه ضخامت
خاک بیشتر است تغییرات درجه حرارت کمتر می باشد و از عمق ۱/۶ متر به بعد درجه حرارت
زمین تقریباً ثابت است و برابر معدل درجه حرارت سالیانه در فضای خارج آن محل می
باشد که درجه حرارت ثابت عمق زمین در هر محل را حدوداً می توان با اندازه گیری دمای
آب چاه (غیر حرارتی) آن محل به دست آورد . ( قبادیان :۱۳۷۷،۲۷ )
“شوادان” عنصری
است که در دو شهر دزفول و شوشتر دیده می شود که راه حلی برای اقلیم گرم و تا حدودی
مرطوب ( نیمه مرطوب ) این شهرها بوده است .
توجه به عوامل نامطلوب محیطی و جستجو
در جهت مهار این عوامل , طرح استفاده از سطوح زیر زمین را مطرح می نماید آنچنانکه
زندگی در فضایی معتدل را در گرم ترین روزهای تابستان امکان پذیر می کند . نفوذ در
اعماق زمین برای ایجاد محیط زیستی مطلوب در شهر شوشتر به دو شکل “شبستان ” و ”
شوادان” صورت گرفته است .
۲- ساختار “شوادان” :
۲-۱ زیر زمینی به نام ”
شبستان”:
فضایی در ارتفاع حدود ۵/۱ متری از سطح حیاط است که فضای واسط بین
شوادان و اصل بناست و در واقع همانند زیر زمین در دیگر اقلیمها می باشد که بوسیله
چند پله از داخل حیاط به شبستان متصل می شود و دارای پنجره هایی است که نور و تهویه
مورد نیاز فضا را از حیاط تأمین می کند و گونه های مختلفی از شبستانها وجود دارد که
معمولاً تمام سطح زیرین طبقه همکف را در بر می گرفته است و شبستان بخشی از بدنه بنا
و سازه ساختمان محسوب می گردد و همراه با بدنه اصلی بنا احداث می شده است . این فضا
با توجه به دوره گرمایی و شدت آن مورد استفاده قرار می گرفته است گاهی شبستانها بجز
استفاده سکونتی در جهت انبار غلات خانواده و یا مصرف تجارت مورد بهره برداری بوده
است.
(تصویر شماره ۱ شبستان و مسیرهای ورود نور و تهویه و ارتباطات فیزیکی)
۲-۲
فضایی به نام “شوادان”:
“شوادان”یا “شبادان” زیر زمینی است در ارتفاع ۶ الی ۲۰
متری از سطح حیاط واقع شده است و در سطحی پایین تر از “شبستان” قرار دارد . که با
پله هایی با “شبستان” در ارتباط می باشد فضایی است که در ایامی که هوا بسیار گرم
بوده و دمای “شبستان” نیز برای زندگی و فعالیت روزانه طاقت فرسا می باشد اهل خانه
به “شوادان” پناه می بردند ساختار ارتباطی شوادانها بسیار متفاوت از هم می باشند
ولی در چهار چوب کلی بسیار مشابه یکدیگرند دمای شوادانها برابر معدل درجه حرارت در
طی سال می باشد و دمای شوادان در حدود ۲۵ درجه سانتی گراد است .
شوادان عنصری
مجزا از سازه کلی بنا می باشند که دسترسی به آن صور مختلفی داشته از جمله از طریق
شبستانها و یا مستقیماً از طریق یکی از فضاهای جانبی حیاط و یا حتی از محوطه حیاط
دسترسی داشته است .
۲-۳ سابقه تاریخی “شوادان”:
اصولاً”شوادان” و طرح ریزی
چنین فضایی از دوره صفوی در معماری شهرهای شوشتر و دزفول شناخته شده است . (ربوبی –
رحیمیه :۱۳۶۰، ۱۹۶ )
…. در زیر زمین صفها و مجلسهای وسیع به دور آب می ساختند و
مردم هر محله به کاریزی که داشتند اکتفا می نمودند . لیکن الحال مدتها است که قنوات
همه بایر و اکثر چرخابها نیز برطرف شده و بنای خانه گلین منسوخ است لاجرم طنازانیکه
تاب گرما ندارند. شوادان را اختیار نمودند و کار بجایی رسیده که کم خانه ایست که
شوادانهای متعدد نداشته باشد . ایجاد شبستان بزرگ بر کنار نهر قدیمی ( نهر داریون
در زیر قلعه سلاسل در شمال شوشتر) و در زیر کف قلعه سلاسل و در دل صخره ، موجب می
شود که در فصل تابستان اختلاف دمایی در حدود ۲۰ درجه پدید آید می توان گفت که
شوادانهای موجود در شهرهای شوشتر و دزفول الهامی از این پدیده باستانی اند (افشار
سیستانی :۱۳۷۳،۳۶۷ ).
۲-۳-۱ وجه تسمیه شوادان:
درباره اطلاق نام شوادان و شبستان با سعی در شناخت
ریشه آن به اصطلاحاتی بر می خوریم که توجیه کننده عرصه آنست . از نقطه نظر استاد
پیرنیا در خصوص این کلمه در گویشهای محلی منطقه کویری (یزد) کلمه “شیو” به معنای
زیر و زیرزمین مصطلح است آنچنانکه اطلاق کلمه “شیو زمین” به زیرزمین در میان مردم
به خصوص مناطق روستایی رایج است و از این قبیل است که کلمه “کارشیو” به معنی “زیر
کار” و “زیر طاق” یا “زیربنا” رواجی فزونی تر در فرهنگ عامه دارد. لذا ترکیب ” شیو”
با پسوند مکانی “دان” می تواند توجیه فضای سردابی” شوادان” باشد. ضمن آنکه کلمه”
شب” به معنی پوشیده در فرهنگ ادبیات ایران با پسوند ” ستان” بیان کنند خصیصه ”
شبستان” در معماری ایران است (ربوبی-رحیمیه: ۱۳۶۰،۱۹۸ )
۳-۱تهویه و نور در
شوادان:
تهویه و نور مطلوب از ملزومات هر فضای کاربردی می باشد و با توجه به این
امر در معماری بومی ایران بسیار توجه شده است آن هم در حد اعلا خود به صورت استفاده
از تهویه و نور طبیعی در تمامی فضاهای معماری با جهان بینی ایرانی – اسلامی و با
ابتکارات خاص ملحوظ شده است.
در شوادانها نیز به لحاظ نوع خاص معماری و با توجه
به اقلیم طاقت فرسای منطقه که احتیاج مبرم به کوران هوا داشته است به نحو باشکوهی
پاسخ داده است که در زیر به بررسی آن خواهیم پرداخت .
شوادانها دارای کانالهای
عمودی جهت تأمین روشنایی و تهویه طبیعی بوده اند که این کانالهای عمودی که در شوشتر
به “سی سرا ” و در دزفول ” دریزه “ نامیده می شوند که معمولاً مقطعی ۸ ضلعی دارند و
در سطح حیاط قرار داشته اند که نور و تهویه مورد نیاز از این کانالها به داخل
شوادان راه می یافت که تعداد این کانالها بسته به وسعت شوادان متفاوت و تا ۱۰ عدد
می رسیده است و در بعضی دیگر از نوعی بادگیر که عمل هواکش را انجام می داده است
تهویه می شده اند . و گاهی شوادانهایی که به رودخانه نزدیک بوده اند کانالهایی به
نزدیکی رودخانه حفر می کرده اند . که عمل تهویه به نحو مطلوبتری انجام گردد ونیز
چنین نقل می کنند که این کانالها قبل از احداث شوادان حفر می گردد جهت شناسایی نوع
خاک و عمق فرو رفتن در زمین که این مطلب مستند نمی باشد . ولی در شوادان ها راههای
زیر زمینی به دیگر شوادانها که اکثراً همسایه بوده اند و قرابت فامیلی داشته اند
حفر شده است که به آن” کوره” گفته می شده است و انواع مختلفی داشته که سبب تهویه و
ایجاد کوران در فضای بین شوادانها می شده است و در بعضی شوادانها ارتفاع کوره ها به
نحوی بود که ارتباط فیزیکی بین دو شوادان برقرار بوده است .
قابل توجه است که
وجود کوره ها به نوعی تعهدات اخلاقی و رعایت موازین اخلاقی خاصی را به همراه داشته
است که قانونی نانوشته بین اهالی برقرار بوده است .
۴- تأثیر نوع خاک بر
شکل گیری شوادان:
یکی از عوامل موثر بر شکل گیری شوادانها نوع خاک و زمینی است
که در آن اقدام به حفر شوادان می کنند سختی ، پیوستگی ،چسبندگی خاک از عوامل دخیل
در این زمینه اند .
در ایجاد شوادانها معمولاً جز در ساختن راه پله های آنها از
هیچگونه مصالح ساختمانی استفاده نمی شود، بلکه شوادان در عمق زمین حفر می گردد و
سقف آنها به طور طبیعی و به صورت مسطح و یا مورب شکل داده میشود (تقی زاده :۱۳۷۶ ,
۱۷۹) . شوادان ها تنها در شهرهای شوشتر و دزفول و روستاهای اطراف دیده می شود چون
در این دو شهر سطح آبهای زیر زمینی بسیار پایین است وشوادانهایی تا عمق ۲۰ متری
زمین نیز حفر می شده است .
نوع زمین در شهر دزفول قلوه سنگی است و این خود شرایط
بهتری را نسبت به شوادان شهر شوشتر داراست . چون حفر در هر زاویه و طی هر عمق و
وسعتی را امکان پذیر می نماید ضمن آنکه بعلت تخلخل موجود در آن عمل تهویه نیز بهتر
انجام می شود و در نتیجه فضایی خنکتر و خشک تر و در عمل قابل استفاده تر فراهم می
آورد در حالیکه شهر شوشتر با زمین سنگی و لایه گلی باعث محدودیت و مشکلاتی در زمینه
ساخت فضاهاست در چنین شرایطی احتیاج به طاق زنی در لایه گلی لازم به نظر می رسد (
ربوبی – رحیمیه :۱۳۶۰، ۲۰۰ ) و نیز قلوه سنگی بودن زمین در دزفول حفر فضاهای وسیع
تر را امکان پذیر تر می سازد در حالیکه در شوشتر فضایی در این وسعت به چشم نمی
آید.
۵) شوشتر شهری زیر زمینی:
در شهر دزفول ساختمان شوادانها در یک واحد مسکونی
به صورت دو بخش مجزای بیرونی و اندرونی است که امکان دسترسی هر یک را تنها در
محدوده خود میسر می سازد و فقط در موارد نادر رابطه این دو بخش را در زیر می بینیم
که اکثراً این ارتباط جهت تهویه است و مشکل بتوان راه عبوری برای دسترسی باشد اما
ویژگی ساخت شوادان در شوشتر رابطه و طرح فضاهای داخلی آن در رابطه با نیازها و
خصوصیات صاحبخانه است در اینجا همانگونه که رابطه دو بخش بیرونی و اندرونی در سطح
بالایی زمین مورد توجه و طراحی دقیق قرار گرفته است در این سطح نیز با همان عملکرد
دارای کلیه تأسیسات و خدمات زیستی است و این شاید نشانی بر قدمت و تجربه بیشتر در
زمینه ساخت شوادان در شوشتر باشد، در شوشتر شوادان شامل عرصه هایست محدود که بوسیله
راهروهائی در زیر دو بخش بیرونی و اندرونی میخزد ، از این عرصه ها چند دسترسی بسطح
بالایی وجود دارد که پله ها نسبت به دو بخش بیرونی و اندرونی میخزد ، از این عرصه
ها چند دسترسی به سطح بالایی وجود دارد که پله ها نسبت به نیاز صاحبخانه در ایوان ،
شاه نشین ، اطاقها و یا حیاط تعبیه شده است و ارتباط مدخلها نسبت به دو بخش بیرونی
و اندرونی آنچنان ظریف و مطالعه شده است که بحق شاهکارهایی در معماری بومی ایران
بحساب می آید ( ربوبی – رحیمیه:۱۳۶۰، ۲۰۵ )
۶) دیگر کاربریهای شوادان:
در
فصول گرم سال که گرمای طاقت فرسای منطقه زندگی را در شهر مختل می کرده است و دسترسی
به یخچال و دیگر وسایل خنک کننده نیز نا ممکن بوده است ساده ترین راه استفاده از
شوادان و سی سرا بوده است. به طوریکه در ایام تابستان کوزه های گلی بدون لعاب را در
دهانه این کانالها قرار می دادند و چون کوران هوا همیشه در این کانالها جریان داشته
و سطح کوزه گلی به واسطه آب درون آن مرطوب بوده لذا تبخیر آب از روی سطح کوزه گلی
باعث خنک شدن آب درون آن می شده است . از آنجاییکه در شوشتر و دزفول به لحاظ دمای
زیاد هوا، امکان ایجاد یخچال سنتی نبوده لذا این روش تنها طریق تهیه آب خنک در فصول
گرم بوده است . میوه جات و سایر مواد غذایی را نیز در همین کانالها خنک نگه می
داشتند. ( قبادیان:۱۳۷۷، ۳۱ )
به اینصورت که وسایلی که احتیاج به قرار گرفتن در
فضاهای خنک بوده است بوسیله نخ از داخل حیاط وارد سی سرا می کرده اند و احتیاجی به
وارد شدن به داخل شوادان نبوده است . و نیز با توجه به اینکه شهرستان شوشتر دارای
موقعیت مناسب جغرافیایی و سرزمین حاصلخیز و سرسبز بوده است لذا به همین سبب ،
دائماً مورد توجه دشمنان خارجی قرار گرفته که مسلماً جنگهای مختلفی را در این منطقه
به همراه داشته است. بنابراین با توجه به این وضعیت مردم در مواقع لزوم به عنوان
پناهگاه از آنها استفاده می نموده اند . (تقی زاده :۱۳۷۶ ,۱۸۰ )
۷) تأثیر شوادان بر شکل گیری تعاملات اجتماعی :
شوادانها در ایجاد ارتباط بین
افراد ساکن یک منطقه نقش موثری داشته اند . زیرا در ادوار گذشته که مردم فاقد برق و
وسایل خنک کننده بودند شوادان برطرف کننده این نیازها بوده است . به طوریکه اگر در
یک محله خانواده ای دارای شوادانی بود، سایر خانواده هایی که فاقد شوادان بودند ،
از همین یک زیر زمین برای خنک کردن آب و مواد غذایی خود استفاده می کردند و اغلب در
هنگام ظهر نیز که هوا گرم می شد سایر همسایه ها برای استراحت در همان یک شوادان جمع
می شدند.
معمولاً اکثر مساجد، دارای شوادان بودند و این شوادانها مانند خود
مساجد، مورد استفاده عموم قرار می گرفتند . به این معنا که اکثر مردهای یک محله ،
در شوادان مسجدی و زنها در شوادان مسجدی دیگر جهت گریز از گرما گرد هم جمع می شدند.
پیرزن هشتاد ساله ای در خصوص استفاده از شوادان می گوید، در زمان گذشته ما شوادان
بزرگی داشتیم و هنگام ظهر همسایه هایی که فاقد شوادان بودند البته خانمها برای
استراحت به خانه ما می آمدند و چون عصر می شد جهت انجام کارهای روزمره بر می گشتند
ولی آنهائیکه بچه کوچک داشتند بچه ها را در گهواره های خود در خواب می گذاشتند و می
رفتند و هر وقت یکی از آنها بیدار می شد من او را به منزلشان می بردم خلاصه در
شوادان ما حدود ۵ الی ۶ گهواره وجود داشت (تقی زاده :۱۳۷۶ ,۱۸۰ )
همانطور که
اشاره گردید به لحاظ مشکلات اقلیمی و گرمای طاقت فرسا مردمان منطقه در شوادانهای
خنک جمع می شدند و در این میان تعاملات اجتماعی شکل می گرفته است.
۸)” شوادان”
به مثابه ” بادگیر” :
“بادگیر” نیز یکی از ابتکارات معماری سنتی مردمان این
سرزمین است ، همانطور که “بادگیر” باد مطلوب را وارد ساختمان می کند شوادان نیز در
این اقلیم چنین عملی را به نحو دیگری انجام می دهد که در زیر به آن پرداخته خواهد
شد. معماران گذشته این سرزمین با جهان بینی خاص ایرانی – اسلامی همواره در پی حل
مشکلات خود بوسیله عناصر طبیعی بوده اند” بادگیر” و” شوادان” نیز از همان ابداعات
بوده است که سعی در استفاده از تهویه طبیعی در ساختمان بوده است.
هرگاه ملکولهای
هوا فشرده می شوند ، فشار افزایش می یابد و هرگاه از هم باز می شوند ، کاهش می
یابد. تهویه طبیعی با بهره جستن از اختلاف فشار ایجاد شده در اطراف ساختمان و از
طریق تعبیه ورودیهایی در نواحی دارای فشار مثبت و قرار دادن یک بادخان در نواحی
دارای فشار منفی ، انجام می گیرد.
اختلاف فشار بین نقاط ورودی و خروجی، نیروی
لازم را برای به جریان در آوردن هوا در طول ساختمان را تأمین می کند. برای تهویه یک
ساختمان پیچیده در شرایط اقلیمی پیچیده ، باید دقت بسیار زیادی در انتخاب اندازه و
محل ورودی و خروجیها صورت گیرد .
با افزایش دما ،چگالی هوا کاهش می یابد، در
نتیجه هوا به سمت بالا می رود . اختلاف دمایی بین داخل و خارج ساختمان و بین نواحی
مختلف آن باعث ایجاد اختلاف فشار و به دنبال آن ، جابجایی هوا می شود، این پدیده به
عنوان اثر” دودکشی” شناخته می شود . ( مهندسین مشاور تبل مک کارتی – احمدی نژاد،
۱۳۸۱، ۲۴ )
از قوانین فیزیکی که بیان گردید می توان به هوشیاری مردمان این اقلیم
پی برد که گویی از کلیه این قوانین آگاهی داشتند و از آن برای حل مشکلات اقلیمی خود
بهره بردند که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد . در شهر شوشتر باد وارد حیاط منازل
می شود و به “سی سرا” که در کف حیاط قرار دارد برخورد می کند که در آن ناحیه منطقه
پرفشار و داخل شوادان منطقه با فشار کم شکل می گیرد در نتیجه هوا از” سی سرا ” داخل
شوادان می شود ظرفیت مقاومت حرارتی سقف شوادان نسبت به بدنه آن کمتر است و این خود
عاملی در جهت مکش هوا می گردد و هوا پس از ورود به شوادان در آنجا خنک می شود , که
با تعبیه مجراهایی همچون مجاری بادگیرها در دیوارها و انتقال کانالها به بام
ساختمان که سبب ایجاد فشار منفی می شود و هوای گرم اتاقها را به بیرون انتقال می
دهد و سبب ورود هوا با فشار مثبت شبستان به اتاق می گردد و در واقع نقش “باد خان”
را به عهده دارد و هوای خنک شوادان به سمت شبستان می رود و از آنجا بوسیله همین
کانالها به سمت اطاقها مکیده می شود و در واقع یک سیستم پیشرفته تهویه طبیعی در
آنجا حکمفرما است و معمولاً این کانالها که توضیح آن آورده شد به سمتی از بنا جهت
گیری می شده است که روی بدنه , نمایی از ساختمان قرار گیرد که آفتاب گیر باشد تا
فشار منفی ایجاد گردد و سبب مکش هوا به سمت بالا شود . و در پشت بام این کانالها
فقط یک کانال مشابه دودکش است که این خود ساده ترین طرح یک بادخان است و برای
بادهایی که در هر جهت می وزد کارایی دارد . در بعضی بناهای این اقلیم سازه ای همچون
بادگیر ولی به نوعی محدودتر بر روی بامها مشاهده می شود . که در شوادانها مسئله ای
که به این قوانین ساده فیزیکی رنگ خلاقیت می دهد استفاده و انتقال هوای معتدل و خنک
شوادان به طبقات بالایی و دیگر اطاقهای بنا می باشد طرحی ساده و مبتکرانه که به
بهترین صورت ممکن از عوامل طبیعی در مقابله با عوامل ناسازگار محیطی استفاده شده
است.
۹) تأثیر شوادانها بر حیاط ایرانی :
حیاط ایرانی همیشه تمثیلی از عالم
ملکوت بوده است حیاطی با حوضی پر آب و درختان سرسبز و صدای آب و بلبلان آوازه خوان
ولی در شهر شوشتر حیاطهای پر درخت و صدای آب و . . . جای خود را به عنصری حیاتی
همچون شوادان داده اند .
از آنجا که شوادانها در زیر حیاطها حفر می گردیدند و سی
سرا ها در سطح حیاط وجود داشتند دیگر جایی برای درختان پر سایه و حوض آب وجود نمی
داشت و این عناصر در حیاط خانه ها بسیار محدود و یا به بیرون شهر و باغهای سرسبز و
پر سایه انتقال داده شده است ولی در حیاطهای شهر شوشتر تا آنجا که ممکن بوده است
حیاط محدودتر در نظر گرفته می شد تا سایه دیوارهای بنا در حیاط حکمفرما باشد و سطح
شوادان ها در سایه قرار گیرد .
۱۰) شوادان الهام از طبیعت :
انسانها همیشه و
در همه حال به طبیعت می نگریسته اند و پیوسته به دنبال الگو برداری از طبیعت جهت حل
مشکلات خود بوده اند.
موریانه ها در ساخت لانه های خود ، اصول اساسی سیستم تهویه
“دودکشی” را به کار می برند لانه موریانه ها معمولاً به گونه ای ساخته می شود که تا
حد ممکن بدنه آن به صورت شرقی – غربی امتداد یابد ، به نحوی که مجراهای قائم که در
داخل توده خاک حفر می کنند با تابش خورشید گرم شود. سپس هوای گرم از داخل مجراها
بالا می آید و به جای آن هوایی که در اثر رطوبت کف توده خاکی سرد شده به داخل مجرا
ها کشیده می شود بادی که بر روی توده خاکی لانه موریانه ها می وزد نیز بر
اثر”دودکش” کمک می کند بدین صورت است که با ایجاد فشار منفی ، هوا را در مسیر
مجراهای لانه به سمت بالا می کشد ( مهندسین مشاور مک کارتی – احمدی نژاد، ۱۳۸۱، ۲۹
)
۱۱) نتیجه گیری:
با شروع قرن بیستم و ، ورود تکنولوژی پیشرفته و مردود
دانستن روشهای سنتی ، راهکارهای سنتی که از دل طبیعت نشأت گرفته بود کنار گذاشته شد
و بجای آن راهکارهای تکنولوژیکی جایگزین شد. “شوادان” کنار رفت و بجای آن وسایل خنک
کننده و . . . جایگزین گردید و به ظاهر تجدد وارد منازل شد ولی با شروع قرن بیست و
یکم و با وارد شدن مباحث توسعه پایدار و استفاده از فضاهای زیر زمینی و تهویه طبیعی
و . . . حال وقت آن رسیده است که همین راهکارهای به ظاهر ساده سنتی با کمی تغییر و
با ایجاد کیفیت فضایی جدید وارد این عرصه گردند که امروزه همین فضاها در کنار
استفاده از تکنولوژی روز می تواند راهگشای مشکلات عدیده قرن بیست و یکم
گردد.
منابع :
۱-حاج کاظم پور کاظم , (۱۳۷۳) , جغرافیای تاریخی خوزستان , انتشارات
آیات چاپ
۲-ربوبی مصطفی-رحیمیه فرنگیس , (۱۳۶۰) , شوادان –شبستان , در نشریه :
اثر شماره ۲و۳و۴ , ص۲۰۵
۳- صارمی علی اکبر – رادمرد تقی , (؟؟؟؟) , ارزشهای
پایدار در معماری ایران
۴-مشاور بتل مک کارتی – احمدی نژاد محمد , (۱۳۸۴) ,
بادخان و ملاحظات کالبدی باد در ساختمان , نشر خاک
۵-کسمایی مرتضی , (۱۳۸۴) ,
اقلیم و معماری , نشر خاک
۶- کسمایی مرتضی , (۱۳۶۹) , اقلیم و معماری خوزستان
-خرمشهر , نشر داد
۷- نصر،سید حسین،هنر و معنویت اسلامی،ترجمه رحیم قاسمیان،سوره
،۱۳۷۵
