یک گزارش اجتماعی

کروات؛ این پارچه درازِ دردسر ساز!

یک پارچه دراز که در جلوی پیراهن، زیر کت، بسته می شود، همچنان خبر ساز است. این پارچه در هیچ جای دنیا مانند ایران دارای اهمیت نیست. رییس پلیس هیچ کشوری درباره آن دستور صادر نمی کند و کارشناسان برجسته حقوقی و سیاسی در هیچ کجا به اندازه ایران درباره این پارچه دراز ننوشته اند.

برخی می گویند کراوات نماد فرهنگ غربی است و این نماد در جامعه اسلامی ما نباید جایگاهی داشته باشد. 

با وجود ممنوعیت، کراوات هیچ گاه حذف نشد. در مقاطعی قاچاقی معامله می شد و در مکان های شخصی و خصوصی مورد استفاده قرار می گرفت و در مقاطعی هم استفاده و خرید و فروش آن علنی شد. سال ها است که کسی به خرید فروش این پارچه دراز ایراد نمی گیرد. هر کس می خواهد از آن استفاده می کند و هر فروشنده ای  اراده کند می فروشد. کراوات در داخل هم تولید می شود. بسیاری از تولیدکنندگان نمی توانند وسوسه بازار خوب آن را نادیده بگیرند. 

اما در هفته گذشته جانشین فرمانده پلیس اظهاراتی داشت که موقعیت این پارچه دراز را  به مخاطره انداخت. سردار احمدرضا رادان چند روز پیش با بیان اینکه در برخی از سازمان‌ها و بیمارستان‌های خصوصی به صورت سازمانی از کراوات استفاده می‌شود، گفت: «به روسای بیمارستان‌ها چند روزی فرصت داده می‌شود تا نسبت به جمع‌آوری این مسئله اقدام کنند.»

وی با بیان اینکه "کراوات، ترویج نمادغرب است"، گفت: «اگرچه پیش از این نیز به صورت مکتوب اعلام کرده‌ایم اما بار دیگر و همین‌جا به روسای بیمارستان‌ها اعلام می‌کنم که آن بخشی که به صورت سازمان یافته افراد از آرایش غلیظ یا کراوات استفاده می‌کنند، برخورد خواهد شد.»

این اظهارات آقای رادان با وجود این که ظاهرا خطری را متوجه خرید و فروش کراوات و استفاده از آن در مجامع عمومی نمی کرد، اما آغازی بود برای  جمع آوری کراوات از مغازه ها و جرقه ای بود برای روشن شدن تنور بحث درباره این پارچه دراز. 

تازه‌ترین اخبار حاکی از آن است که فروش کراوات دوباره با سخت‌گیری مواجه شده است. در این باره یکی از فروشندگان به ایسنا گفت: «اداره اماکن نیروی انتظامی چند روزی است که این دستور را صادر کرده است و ما مجبور به جمع‌آوری همه کراوات‌ها از مغازه شده‌ایم.»

در همین رابطه جواد درودیان - رییس اتحادیه پیراهن دوزان و پیراهن فروشان، درباره سختگیری های تازه برای فروش کراوات اظهار کرد که  حتی به ما اعلام شده سر برگمان که در آن از قدیم یک عکس کراوات روی آن وجود داشت باید عوض شده و عکس کراوات از روی آن برداشته شود.

وی در پاسخ به این سوال که بسیاری از مغازه‌ها کراوات را در ویترین گذاشته و از طریق مانکن‌ها به نمایش می‌گذارند، اظهار داشت: «بازرسان اصناف و اماکن مدتی است که این موضوع را جدی گرفته و مانع از این کار شده‌اند.»

با مطرح شدن اولتیماتوم سردار رادان و افزایش سخت گیری ها برای فروش کراوات، تنور اظهار نظرهای رسانه ای در این باره داغ شده است. صادق زیباکلام استاد دانشگاه تهران امروز با نگارش یادداشتی در روزنامه شرق به سخنان رادان اعتراض کرد. 

این استاد دانشگاه با مطرح کردن این بحث که اقدام پلیس مغایر قانون است، نوشت: «نیروی انتظامی در حقیقت مامور اجرای قانون است. سوال کلیدی اینجاست که کدام مقام قانونی و اجرایی کشور جلوگیری از زدن کراوات را به نیروی انتظامی ابلاغ کرده است؟»

زیبا کلام در ادامه با انتقاد از این استدلال که "کراوات نمادی غربی است و سمبل صلیب و مسیحیت است"، نوشت: «اگر قرار شود که ما کراوات را به این اعتبار که غربی است و از غرب آمده، کنار بگذاریم در آن صورت یونیفرم نیروی انتظامی را هم براساس همان استدلال باید بگذاریم کنار، چون یونیفرم و پوشیدن آن هم غربی است.»

از سوی دیگر بهمن کشاورز حقوقدان و رییس پیشین کانون وکلا درباره اقدام نیروی انتظامی در مقابله با استفاده از کراوات اظهار کرد: «در مورد کراوات؛ صرف‌نظر از اینکه اگر انتصاب قطعاتی از لباس به غرب موجب برخورد شود، آن‌گاه در مورد کت‌شلوار و جلیقه و پیراهن معمولی و کفش بندی و انواع کلاه نیز تاملاتی وجود خواهد داشت!»

در کنار این انتقادات از طرح برخورد با استفاده از کراوات، برخی پژوهشگران انگیزه این برخورد را زیر سوال می برند. آن ها معتقدند که کروات نه تنها نمادی غربی نیست بلکه پوششی کاملا شرقی و ایرانی بوده است. 

کروات از کجا آمده است؟

بهمن کشاورز با استناد به یکی از همین پژوهش ها گفت: «کراوات مطابق تحقیق انجام شده از سوی نیما پیشدادیان، ریشه ایرانی و اسلامی دارد و این‌طور نیست که اصولا تقلیدی از غرب به شمار‌ آید. در مورد ریشه ایرانی بودن کراوات گفته شده که در اوستا 12 چیز را نیاز مرد جنگی دانسته‌اند که هشتمین آن کوئرس از ریشه کوئرت بود که در زبان پهلوی به آن گریوپان می‌گفتند و به روی زره بسته می‌شد. همچنین در نقش رجب فارس نرسیده به نقش رستم، که بنا بر نظر هرتسفلد مربوط به بابک، پدر اردشیر بابکان می‌شود، کوئرت را بر دور گردن بابک به وضوح می‌توان دید که به روی زره بسته است. این پارچه پهن را بزرگان و سرداران سپاه به صورت پهن و پیش‌سینه‌ای استفاده می‌کردند و نمونه پهن آن در نقوش طاق‌بستان دیده می‌شود.»

نوئل مالکوم، پژوهشگر انگلیسی، نیز در کتاب خود به نام "تاریخچه مختصر بوسنی" بر این باور است که کراوات نخستین بار از ایران در زمان ساسانیان به اروپا رفت. این ایرانیان پیروانان مانی بودند و برای اینکه از دیگران متمایز نشان داده شوند از پارچه ای در جلوی پیراهن خود استفاده می کردند ولی در تاریخ معاصر توسظ کرواسی ها به فرانسه برده شد و به دلیل تفاوت های زبانی، نام آن به کراوات تبدیل شد و به وسیله همسابه فرانسه یعنی انگلستان بیشتر مورد توجه قرارگرفت و به دنیا معرفی شد.

با وجود این استدلال ها و پژوهش های تاریخی، این "پارچه دراز" همچنان از سوی برخی مجامع مذهبی و انقلابی ایران مورد دشمنی قرار می گیرد. 

به نظر می رسد استفاده عناصر رژیم پهلوی از کراوات نقش به سزایی در  مخالفت با استفاده از آن پس از پیروزی شکوه مند انقلاب اسلامی در ایران داشته است. استفاده چهره های رژیم دیکتاتور پهلوی  از کراوات که  مشهور به غرب زدگی اند، باعث شد پس از انقلاب این تصور شکل بگیرد که کروات نمادی غربی است و این تصور با گذشت 34 سال همچنان پابرجاست.

با این حال، اکنون، شکل لباس های رسمی ای که مردم در سرتاسر جهان به تن می کنند حکایت از آن دارد که کراوات، خود، قسمتی از لباس است که با کت و شلوار مورد استفاده قرار می گیرد و به آن زینت می بخشد. این پارچه رنگین نقش دار، در حال حاضر از سوی اکثر پیروان ادیان آسمانی (اسلام، مسحیت و یهودیت)، زرتشتیان، کمونیست ها، مخالفان فرهنگ غربی و الحادی و نیز دشمنان صهیونیزم و خیلی از انقلابیون مسلمان اعم از شیعه و سنی مورد استفاده قرار می گیرد.

این شیوع گسترده، نشان گر آن است که مردم جهان، عموما کراوات را مظهر فرهنگ غرب و ضدیت با اسلام نمی دانند و به  رغم آن که در دوره هایی، این پارچه دراز، نماد غربیان مسیحی بوده اما اکنون از جایگاه آن مصداق، خارج شده است؛ چنان که کت و شلوار و کلاه لبه دار، چنین اند.

و اما، در حال حاضر،  استفاده از کراوات در کشور، یا باید بر اساس فتوای مراجع مسلم تقلید و یا بر مبنای قانون ممنوع شود. برخی مراجع محترم تقلید، در گذشته، با فرض آن که کراوات را مصداق پوشش غیر مسلمین و غربیان مسیحی دانسته بودند( و تشبه به کفار هم حرام است)، تحریم نمودند اما اکنون با توجه به وضع فعلی این پوشش باید نظر خود را بیان نمایند.  اما از بعد قانونی، هنوز مجلس شورای اسلامی در این خصوص قانونی وضع نکرده و  هیچ آیین نامه ی دولتی هم در این خصوص وجود ندارد.

بدین ترتیب، تصمیم نیروی محترم انتظامی برای تحریم کراوات، محل اشکال است و در حالی که وقوع جرایم و تبه کاری ها و اعمال ضد قانون ، بسیاری از مردم را نگران کرده است، برخورد با گروهی از مردم  بی گناه که بسیاری از آن ها در زمره نخبگان و محترمان جامعه اند، سبب تضعیف جایگاه آن خواهد شد. در این میان، معرکه گیری بدخواهان نظام جمهوری اسلامی و حکومت دینی به بهانه جنگ با کراوات را نیز نباید نادیده گرفت.

منبع/فرارو