یک تحلیل سیاسی

تحلیل اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا در مورد تبعات تحریم نفتی ایران

چهار سناریوی غرب برای تحریم نفتی ایران

تنها تهدید ایران به بستن این تنگه تاکنون موجب افزایش پنج تا 10 دلاری قیمت نفت در بازارهای جهانی شده است و این مسئله خطر افزایش شدید قیمت نفت را افزایش داده است. در عین حال در صورت بروز هر گونه مشکلی در صورت عکس العمل ایران در قبال تحریم نفتی، این مسئله نگرانی عمیق مقامات آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا را به همراه خواهد داشت،چرا که در شرایط کنونی اقتصاد دنیا شرایط بسیار نامناسب و شکننده ای دارد.

شفاف: مقامات آمریکا و اتحادیه اروپا در حال آماده سازی خود برای تحریم نفتی ایران به عنوان بخشی از راهبرد دیپلماتیک عرب برای اجبار ایران به توقف برنامه هسته ایش در بحبوحه افزایش هزینه های بین المللی به دلیل مخالفت ایران با جامعه جهانی در مورد برنامه هسته ای این کشور هستند. ایران اعلام کرده است که در صورت تحقق این مسئله تنگه هرمز را خواهد بست، آبراهی که 17 درصد از نفت مورد نیاز جامعه جهانی از آن عبور می کند.

به گزارش اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا، تنها تهدید ایران به بستن این تنگه تاکنون موجب افزایش پنج تا 10 دلاری قیمت نفت در بازارهای جهانی شده است و این مسئله خطر افزایش شدید قیمت نفت را افزایش داده است. در عین حال در صورت بروز هر گونه مشکلی در صورت عکس العمل ایران در قبال تحریم نفتی، این مسئله نگرانی عمیق مقامات آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا را به همراه خواهد داشت،چرا که در شرایط کنونی اقتصاد دنیا شرایط بسیار نامناسب و شکننده ای دارد.

بر اساس این گزارش، در شرایط کنونی آمریکا و اروپا در حال طراحی تحریم های شدید برای کاهش نیاز به تلاش برای تحریم نفتی ایران هستند، چرا که تحریم نفتی ایران می تواند باعث افزایش جهانی قیمت نفت شود. این دو طرف در عوض تلاش می کنند سودی را که ایران از طریق فروش نفت به دست می آورد، کاهش دهند. اگرچه نگرانی اصلی کشورهای حاضر در بازار نفت این است که به دلیل اعمال تحریم های محدود کننده و ایجاد مشکل در تامین نفت در زمانی که ظرفیت ذخیره نفت سازمان اوپک برای جبران کمبود نفت در صورت تحریم ایران بسیار کم است، بن بست موجود در بازار نفت افزایش یابد. به همین دلیل باید برای ایجاد یک سیاست مناسب و تاثیرگذار در این زمینه، درک و شناخت کاملی از راه های ممکن برای حل این مشکل در نظر ایجاد شود و در عین حال گزینه های انتخاب راهکار مناسب برای کاهش تبعات ناشی از بحران تحریم نفت ایران نیز باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: در عین حال فرصت برای اشتباه در مورد بازار جهانی نفت در شرایط کنونی بسیار کم است. تحلیلگران بازار نفت با در نظر گرفتن آمار رسمی بر این باورند که کشورهای عضو اوپک باید دست کم علاوه بر تولیدات روزمره نفت خود، پنج درصد از تولید را برای ذخیره سازی نفت در نظر بگیرند تا در صورت بروز هر گونه مشکلی این ذخیره نفتی به سرعت به بازار تزریق شود و از این طریق قیمت جهانی نفت ثابت باقی بماند. با وجود این در شرایط کنونی که تولید نفت در بازارهای جهانی 90 میلیون بشکه در روز است، ذخیره سازی مناسب و مطلوب 4.5 میلیون بشکه در روز خواهد بود. بر اساس برآوردهای مرکز اطلاعات انرژی آمریکا، از این میزان تنها 2.8 میلیون بشکه متعلق به کشورهای عضو اوپک است و این میزان را می توان به 3.9 میلیون در روز رساند. این در حالی است که با توجه به چشم انداز ژئوپلیتیکی که جهان در سال 2012 برای خود متصور است، این میزان بسیار کم و ناکافی است. علاوه بر این برآوردهای رسمی نشان می دهد که ظرفیت ذخیره سازی اوپک احتمالا به نهایت خود رسیده است و این میزان تا حد زیادی بستگی به توان ظرفیتی عربستان برای تولید نفت دارد.

تقریبا تمام ظرفیت ذخیره سازی اوپک بر عهده عربستان سعودی است، در نتیجه ارزیابی های انجام شده در مورد ظرفیت ذخیره سازی اوپک مبتنی بر این است که ریاض تا چه میزان می تواند نفت تولید کند و این که این کشور در حال حاضر چقدر نفت تولید می کند. علی نایمی وزیر نفت عربستان اخیرا مدعی شده است که این کشور هم اکنون توانایی ذخیره سازی 2.5 میلیون بشکه نفت را در روز دارد و می تواند میزان تولید نفت خود را به 12 میلیون بشکه در روز برساند. با وجود این فعالان بازار و تحلیلگران بر این باورند که تردیدهای زیادی در مورد این ادعا وجود دارد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از آمار سالانه تولید نفت عربستان، این کشور از سال 1981 تاکنون نتوانسته بیش از 10 میلیون بشکه نفت در روز تولید کند، در عین حال ارزیابی های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی گلدمن ساچ موید این نکته است که این کشور نمی تواند از مرز تولید 10.5 میلیون بشکه در روز فراتر رود. البته برخی ارزیابی ها نشان می دهد که این کشور در صورت تحت فشار قرار گرفتن از سوی جامعه بین المللی تنها می تواند 500 هزار بشکه در روز به این میزان اضافه کند.

در ادامه این مقاله آمده است: وزیر نفت عربستان ادعا می کند که کشورش می تواند از مرز تولید 10 میلیون بشکه در روز فراتر رود. اگر ادعای وی را بپذیریم و در عین حال ارزیابی های انجام شده متعدد در مورد ظرفیت تولید نفت عربستان را مورد بررسی قرار دهیم، به این نتیجه خواهیم رسید که عربستان تنها می تواند نیم میلیون بشکه در روز ذخیره کند. این در حالی است که این میزان برای مقابله با تبعات تحریم نفتی ایران و افزایش قیمت نفت بسیار ناچیز است و به همین دلیل فرصت اشتباه در مورد تحریم نفتی ایران بسیار کم است.

گذشته از این، برآوردهای انجام شده در مورد نیاز جهان به ذخیره سازی نفت پس از تحریم ایران به میزان پنج درصد، تنها در زمانی درست خواهد بود که اوضاع ژئوپلیتیکی دنیا آرام و به دور از تنش باشد. همان گونه که در دهه 1990 آرامش نسبی در دنیا برقرار بود و با ذخیره سازی پنج درصدی نفت توسط اوپک باعث ثبات نسبی قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی شد. با وجود این از سال 2003 تاکنون همزمان با کاهش توان اوپک در ذخیره سازی نفت، تنش ها در جهان به دلیل بروز جنگ و درگیری در عراق، نیجریه، ونزوئلا، یمن و لیبی به شدت افزایش یافته است. در نتیجه قیمت نفت در بازارهای جهانی در هشت سال اخیر بسیار بالا و در عین حال با بی ثباتی همراه بوده است. با توجه به اوضاع کنونی و تهدیدهای رد و بدل شده میان ایران و غرب به همراه اسرائیل، اوپک باید بتواند بیش از پنج درصد نفت تولید خود را ذخیره کند تا اطمینان از بابت تجارت نفت و ثبات قیمت حاصل شود. این در حالی است که دستیابی به این موفقیت با احتیاط زیادی همراه است و در عین حال با توجه به چشم انداز آینده تحقق آن غیر ممکن به نظر می رسد.

گذشته از تمام این تحلیل ها، مسئله بروز تنش های ژئوپلیتیکی میان ایران و کشورهای غربی، بر مشکلات غرب در این زمینه و آسیب پذیری آنان در این مورد افزوده است. تهران تهدید کرده است که تنگه هرمز را خواهد بست، این مسئله باعث کاهش شدید ذخیره سازی نفت اوپک خواهد شد، چرا که درصد عمده ای از کشورهای عضو اوپک در شمال تنگه هرمز قرار دارند. در نتیجه، در شرایطی که مسئله هسته ای ایران در حال رفتن به سوی فاز تحریمی است، احتمال این که فعالان مضطرب بازار از سوی مقامات اوپک در مورد افزایش ظرفیت ذخیره سازی این سازمان به اطمینان برسند، بسیار کم است. در واقع احتمال استفاده ایران از تنگه هرمز در حال افزایش است و مقامات غربی باید این مسئله را مدیریت کنند. اکنون چهار سناریو در مورد این که چه رویدادهایی ممکن است اتفاق بیفتد و این رویدادهای سیاسی چگونه می تواند بر روی بازار جهانی نفت تاثیر بگذارد و گزینه های مورد نظر سیاستگذاران برای مقابله با این رویدادها چیست، مورد بررسی قرار می گیرد.

سناریوی اول: تحریم های نسبی بر ضد صادرات نفت ایران و اقدام متقابل ایران در بروز مشکلات جدی در تولید و انتقال نفت

احتمال وقوع این سناریو بسیار زیاد است، چرا که آمریکا تاکنون بانک مرکزی ایران را تحریم کرده و کشورهای دیگر از جمله ژاپن و کره جنوبی نیز در حال بررسی شرایط برای تحریم نفت ایران هستند. این سناریو تاثیری بر موجودی نفت دنیا نخواهد داشت و اصول کلی موجود در بازار نفت تغییری نخواهد کرد.

سناریوی دوم: اعمال تحریم های کامل بر نفت ایران

هدف آمریکا و اروپا از این اقدام، ایجاد انحراف کامل در صادرات نفت ایران و جلوگیری از تداوم این امر خواهد بود. این مسئله می تواند قیمت نفت در بازارهای جهانی را به 140 دلار در هر بشکه برساند.

سناریوی سوم: حمله اسرائیل یا آمریکا به تاسیسات هسته ای ایران، بدون آسیب رساندن به ساختارهای نفتی این کشور

این مسئله می تواند به ایجاد شوک در قیمت جهانی نفت منجر شود و قیمت نفت را 23 دلار در هر بشکه در روزهای اولیه جنگ افزایش دهد. تداوم این افزایش قیمت بستگی به انتظار فعالان بازار در مورد میزان طولانی شدن جنگ و در عین حال احتمال بسته شدن تنگه هرمز خواهد داشت.

سناریوی چهارم: بروز یک تنش منطقه ای مانند بستن موقت تنگه هرمز

در صورتی که مقابله با ایران به بروز تنش نظامی در منطقه منجر شود، این مسئله موجب بروز بحران ترافیکی نفتی در تنگه هرمز خواهد شد. این مسئله باعث بروز مشکلات بسیار برای آمریکا خواهد شد، مگر آن که تنش ها تنها چند روز دوام داشته باشد.