یک تحلیل سیاسی

آسمان دمشق ابری است 

خبرگزاری فارس: شرایط در سوریه به گونه ای نیست که کشورهای عرب منطقه بتوانند مدل یمن را برای سرنگونی بشار اسد پیاده کنند. کسی در سوریه حاضر نیست جای بشار اسد را بگیرد. اختلاف موافقان و مخالفان بشار اسد هم، که برآمده از اختلافات شدید سیاسی و مذهبی است، به اندازه ای است که تصور نشستن آنها زیر سقف یک کابینه دور از ذهن است.

افق تحولات در سوریه روشن به نظر نمی رسد، هرچند نمی توان با قطعیت در این باره سخن گفت. دولت بشار اسد مانند دولت بن علی، در تونس، آنچنان سست نبود که 2 هفته ای از هم بپاشد. مخالفان داخلی بشار اسد هم هیچگاه نتوانستند خاطره "میدان التحریر" قاهره را در دمشق زنده کنند. روسیه و چین هم تاکنون نگذاشته اند مدل لیبی در سوریه اجرا شود. نوبتی هم باشد، نوبت به آزمودن مدل یمن، برای تغییر در سوریه است. "حمد بن جاسم آل ثانی"، وزیر خارجه قطر، هفته گذشته پس از پایان نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه عرب در قاهره، به خبرنگاران گفت که برخی کشورهای عضو اتحادیه عرب تلاش می کنند تا مدل یمن را در سوریه پیاده کنند.

آیا مدل یمن در سوریه اجرایی است؟

انتقال قدرت در یمن، براساس طرح شورای همکاری خلیج فارس انجام شد. عبدا... صالح دوم فروردین 90 از عربستان خواست تا میان او و مخالفانش میانجیگری کند. 6 ماه بعد در پاییز، دبیر شورای همکاری خلیج فارس همراه با وزیرخارجه عربستان به صنعا رفت و منصور هادی، معاون عبدا... صالح، به نمایندگی از او طرح انتقال قدرت را امضا کرد. آذرماه 90، 34 عضو کابینه در برابر "عبدربه منصور هادی" سوگند خوردند و 20 آذرماه دولت وحدت ملی یمن کار خودش را آغاز کرد. عبدا... صالح یکشنبه همین هفته از مرزهای هوایی ایالات متحده گذشت و حالا که پایش به زمین سفت رسیده، احتمالا خاطرات انقلاب در این کشور را مرور می کند.

 اما شرایط در سوریه به گونه ای نیست که کشورهای عرب منطقه بتوانند مدل یمن را برای سرنگونی بشار اسد پیاده کنند. کسی در سوریه حاضر نیست جای بشار اسد را بگیرد. اختلاف موافقان و مخالفان بشار اسد هم، که برآمده از اختلافات شدید سیاسی و مذهبی است، به اندازه ای است که تصور نشستن آنها زیر سقف یک کابینه دور از ذهن است. انتقال قدرت در یمن را متحدان سعودی عبدا... صالح مدیریت می کردند. حتی اگر قرار بود مدل یمن در سوریه اجرا شود، ایران یا روسیه باید میدان دار آن می شدند، نه "فراکسیون شورای همکاری خلیج فارس" در اتحادیه عرب.

مرغ عربی، تنها یک پا دارد!

قطر و عربستان بهتر از هرکسی می دانند که مدل یمن، حداقل در شرایط کنونی سوریه شدنی نیست. سوریه در ماه های گذشته قدم به قدم با طرح اتحادیه عرب به پیش آمده بود. بشار اسد شرایط فوق العاده کشور را پس از ده ها سال لغو کرد. ناظران اتحادیه عرب را پذیرفت.

5 هزار معترض را آزاد کرد و از اصلاح در قانون اساسی این کشور خبر داد. هفته گذشته کار آنچنان به سامان شده بود، که عدنان منصور، وزیر خارجه لبنان، پیشنهاد داد تعلیق حضور نماینده سوریه در جلسات اتحادیه عرب لغو شود. اما ناگهان همه چیز به هم خورد. اتحادیه عرب درباره سوریه دچار اختلاف شد. یک روز پس از تمدید فعالیت ناظران، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، 50 نماینده خود در هیئت ناظران اتحادیه عرب را به کشورهایشان بازگرداندند. گویی کسی به دنبال بازگشت آرامش در سوریه نیست. مرغ عربی تنها یک پا دارد و اعراب منطقه تنها با رفتن بشار اسد آرام می گیرند.

 قطر و عربستان، در اقدامی خارج از توافقات اتحادیه عرب، پیش نویس قطعنامه ای را بوسیله مراکش به شورای امنیت ارائه دادند که روسیه آن را "گذر از خط قرمزها" اعلام کرده است. به نظر می رسد که پس از عدم امکان تحقق مدل های لیبی و یمن در سوریه، مخالفان بین المللی و منطقه ای بشار اسد به دنبال مدل جدیدی برای سوریه هستند. مصطفی احمد الدابی، رئیس سودانی هیئت ناظران اتحادیه عرب، در روزهای گذشته واقعیت های تلخی را فاش کرد. او به روزنامه اماراتی دارالخلیج، گفت که توقف فعالیت ناظران در سوریه به خاطر فتوای یک شیخ سوری تبار سلفی بوده که از ریاض، محل اقامتش، ناظران بین المللی را "مهدور الدم" اعلام کرده است.

 الدابی همچنین به روزنامه الحیات گفت: «مخالفان دولت بشار اسد به هیچ وجه با کمیته ناظران همکاری نمی‌کنند و قصد دارند با ادامه ناآرامی در سوریه موضوع این کشور را به شورای امنیت بکشانند» برنامه جدید عربی-اروپایی-آمریکایی برای سرنگونی بشار اسد آغاز شده است. خبرهایی که از سوریه می رسد با تحلیل های متعارف سازگار نیست. این ناسازگاری به این معنا است که پشت پرده اتفاق هایی می افتد که از دید رسانه ها به دور نگه داشته شده است. چشم ها به جلسه شورای امنیت دوخته شده است. نبیل العربی، دبیرکل اتحادیه عرب، گفته است تلاش می‌کند موضع روسیه و چین را در قبال مساله سوریه تغییر دهد. اما برای تصویب قطعنامه ای که کار بشار اسد را یکسره کند، به قرائنی نیاز است که اوضاع در سوریه را آشفته نشان بدهد.

تلاش برای گسترش جنگ های شهری در سوریه

بخش دوم مدل جدید نیز شروع شده است. روز گذشته دویچه وله از شدیدترین درگیری‌های 10 ماه گذشته در سوریه خبر داد. العربیه نیز مدعی شد درگیری ها به وسط شهر دمشق هم رسیده است. البته دولت سوریه اعلام کرده است که در عملیاتی به مقر مخالفان مسلح در حومه دمشق حمله کرده و برخی از آنها را بازداشت کرده است. اما کار به جایی رسیده که "ارتش آزادی سوریه" مدعی شده از تلاش اعضای خانواده "بشار اسد" رییس جمهور این کشور برای خروج از سوریه جلوگیری کرده است. به هر روی تلاش مخالفان مسلح بشار اسد و کشورهایی که سلاح آنها را تامین می کنند، برای ناامن جلوه دادن سوریه نتیجه داده است. درگیری های نظامی روزهای اخیر سوریه، می تواند شرایط را برای تصویب قطعنامه شورای امنیت علیه سوریه مهیا کند.

مذاکرات در مسکو، فرایندی موازی با شورای امنیت

روزهای آتی برای دولت سوریه سرنوشت ساز است. هفته آینده نشست شورای امنیت در مورد سوریه برگزار می شود. العربیه مدعی شده است که هیلاری کلینتون شخصا در این نشست شرکت خواهد کرد. وزرای خارجه اتحادیه عرب هم یکشنبه آینده جلسه خواهند داشت. اما روس ها تلاش می کنند ابتکار عمل را در دست گیرند. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای از آمادگی دولت سوریه برای حضور در جلسه مذاکره با مخالفان دولت بشار اسد در مسکو خبر داده است. این خبر به این معناست که مسکو می خواهد در فرصت اندک باقی مانده، فرآیندی موازی با شورای امنیت ایجاد کند، و نقش خود را در معادلات سوریه پر رنگ تر کند و از حاشیه به متن تحولات بیاید.

جنگ، "بهار" مردم سوریه نیست

همزمان با تحلیل تحولات بین المللی و منطقه ای در مورد سوریه، آنچه نباید از خاطر برد نقش مردم این کشور است، که می توان آن را مهمترین عامل تاثیرگذار در آینده سوریه دانست. سوریه این روزها به همان اندازه که صحنه ترور و خشونت مخالفان مسلح بشار اسد شده، صحنه برگزاری تظاهرات حمایتی از دولت، به ویژه در پایتخت، هم بوده است.

 گردهمایی های متعدد حامیان نظام کنونی سوریه در دمشق، دیرالزور، حلب، لاذقیه، طرطوس، حسکه و مناطق دیگر از این دست را نباید از خاطر ببریم. حتی برخی مخالفان نیز اذعان دارند که مردم سوریه به دلایل مختلف خواستار ثبات در کشورشان هستند. تجربه های تلخ عراق و لیبی هنوز در خاطره مردم سوریه زنده است. آنها به خوبی می دانند که مداخله نظامی در کشورشان، برای آنها به معنای "بهار عربی" نخواهد بود. دولت سوریه نیز، برخلاف دیگر کشورهای حوزه بیداری اسلامی، هیچگاه طعم تلخ مصالحه با رژیم صهیونیستی را به کام مردمش روا نداشته است. بشار اسد، هم توانسته است با تغییر در سیاست ها، انجام اصلاحات و عمل به توافق هایش با اتحادیه عرب، جایگاه خود را بین مردم تقویت کند.

با این حال قدرت های منطقه ای و بین المللی خارجی، "آسمان" این روزهای دمشق را "ابری" کرده اند. گذر زمان نشان خواهد داد که بشار اسد و مردم سوریه چگونه خود را از بحران کنونی رها خواهند کرد.

 سید محمد اسلامی

منبع : روزنامه خراسان