سلام خوزستان
انتشار اخبار سیاسی- اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خوزستانسلام خوزستان
انتشار اخبار سیاسی- اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خوزستاناخبار روز خوزستان
خبرگزاری فارس: دولت برخلاف وعده‌هایش به خوزستانی‌ها هم‌چنان طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون را دنبال می‌کند.
به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، سیدپرویز فتاح، وزیر نیروی دولت نهم در حضور نمایندگان خوزستان قسم خورد که طرح جدید انتقال آب از سرشاخه‌های کارون (بهشت‌آباد) را اجرا نکند، با این حال 4 میلیارد تومان در بودجه همان سال به بهشت‌آباد اختصاص یافت، مدتی بعد عطارزاده، معاون فتاح نیز در ستاد خشکسالی خوزستان وعده داد که اجازه ندهد این اعتبار ناچیز (از نظر وی) به مرحله اجرا برسد و در مرحله مطالعات متوقف بماند، اما طرح انتقال آب از سوی وزارت نیرو دنبال شد تا در آستانه استیضاح مجید نامجو، وزیر نیروی دولت دهم در اسفندماه 89 و تحت فشار نمایندگان استان‌های مرکزی به تصویب شورای‌عالی آب برسد.
اینجا بود که نمایندگان خوزستان با رئیس جمهوری جلسه‌ای غیرعلنی تشکیل دادند و او وعده داد در صورتی که موضوع را رسانه‌ای نکنند مانع اجرای طرح شود، این وعده هم محقق نشد و وزارت نیرو از کلنگ‌زنی طرح انتقال آب بهشت‌آباد در هفته دولت (شهریور 90) خبر داد، با اعتراض مسئولان استان چهارمحال و بختیاری و تهدید نمایندگان خوزستان به استعفای دسته جمعی هم‌چنین فشار افکار عمومی، وزارت نیرو موقتا از اجرای طرح منصرف شد.
پس از آن رئیس جمهوری در سفر به چهارمحال و بختیاری و در پاسخ به درخواست مردم این استان، وعده داد طرح بهشت‌آباد متوقف شود، با این حال نامجو هم چنان خبر از انتقال آب کارون می‌داد و مدعی بود حجم طرح کاهش یافته و فقط برای تامین مصارف شرب استان‌های مرکزی اجرا می‌شودU نمایندگان خوزستان در مجلس پافشاری وزارت نیرو بر اجرای طرح انتقال آب کارون را یکی از دلایل استیضاح دوباره وزیر نیرو در سال‌جاری عنوان کردند، سرانجام دی‌ماه امسال با اصرار نمایندگان خوزستان در آستانه انتخابات مجلس نهم، نامجو و معاونانش در نشستی با لاریجانی رئیس مجلس و نمایندگان این استان مکلف شدند که طرح بهشت‌آباد را تا بررسی کارشناسی با نظارت نمایندگان به مدت دو ماه متوقف کنند، اما داستان به اینجا ختم نشد و شواهد حاکی است که وزارت نیرو در شلوغی‌های انتخابات مجلس نهم هنوز در پی انتقال آب کارون به فلات مرکزی است، اخیرا رحیمی معاون رئیس جمهوری اعلام کرده به هر طریقی آب باید به یزد منتقل شود.
* این بهشت زرخیر
خوزستان از مهم‌ترین جلگه‌های ایران است که به دلیل ویژگی‌های آب و هوایی می‌توان دو و حتی سه بار در آن به تولید محصول پرداخت، وسعت و باروری خاک و تنوع طبیعی هوا در فصول مختلف، این دیار را به جلگه‌ای زرخیز و پر برکت تبدیل کرده که در صورت استفاده صحیح و برنامه‌ریزی کشاورزی مکانیزه، به تنهایی می‌تواند نیاز کشور را به لحاظ فرآورده‌های کشاورزی تامین کند، وجود ظرفیت‌های طبیعی و ایجاد زیر‌ساخت‌هایی که طی سالیان گذشته به ویژه حوزه آبریز کارون بزرگ فراهم شده است، انتظارات قابل توجهی را در اسناد توسعه کشور به این استان معطوف کرده است، افزایش سطح زیرکشت آبی استان به 1.3 میلیون هکتار که حدود دو برابر سطح فعلی است، ارتقای تولید سالانه 23.5 میلیون تن تولیدات زراعی و باغی معادل 26 درصد توسعه آتی کشاورزی کشور و ارتقای تولید فرآورده‌های دامی و شیلاتی آن 2 تا 9 برابر شرایط فعلی از جمله این انتظارات است.
در سال‌های اخیر علاوه بر تامین فرآورده‌های کشاورزی، مسئله تامین انرژی برقابی کشور، بار دیگر نظر مسئولان و مدیران منابع آب را به سوی خوزستان سوق داده تا راهکارهای موثری برای تولید بیشتر انرژی پاک در این منطقه دنبال کنند، علاوه بر این در پایین دست حوزه که محدود به خوزستان است، جهت‌گیری توسعه در بخش صنعت در راستای گسترش صنایع شیمیایی پتروشیمی، ایجاد شهرک‌های صنعتی (به منظور توسعه صنایع متوسط و کوچک) و گسترش زیر‌ساخت‌های گردشگری است، از سوی دیگر توسعه حوزه در بخش کشاورزی، در راستای افزایش سطح زیرکشت محصولات استراتژیکی هم‌چون نیشکر، ذرت، شلتوک و سایر غلات، باغات نخل و مرکبات، گلخانه های تولید گل و به فعل درآوردن قابلیت‌های تولید و پرورش دام و طیور، محصولات شیلاتی، افزایش صادرات این محصولات و ارتقای سطح کیفیت محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی و شیلاتی است، بنابراین نقش غیر‌قابل انکاری که منابع آبی این حوزه در تامین نیاز آبی مصارف شرب و صنعت و فعالیت‌های کشاورزی خوزستان دارد هم‌چنین وظیفه تامین بیش از 93 درصد انرژی برقابی کشور، بر اهمیت و توجه جدی به قابلیت‌های این منطقه صحه می‌گذارد.
* اینک «بهشت‌آباد»طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای سامانه کارون بزرگ بیانگر برنامه‌ریزی برای انتقال حجم بزرگی از آب این رودخانه به سایر نقاط کشور است که از مبنای درست علمی برخوردار نیست. انتقال آب از سرشاخه‌های رودخانه کارون بیش از 50 سال پیش با اجرای طرح کوهرنگ یک آغاز شد و این طرح‌ها هنوز هم ادامه دارد.
جدیدترین طرح وزارت نیرو انتقال آب از کارون به استان‌های مرکزی موسوم به بهشت‌آباد است که به دلیل حجم بالای انتقال با مخالفت شدید استان‌های خوزستان و چهار محال و بختیاری روبه‌روست.
طرح‌های در حال بهره‌برداری:
ردیف نام طرح حوزه مبدا حوزه مقصد رودخانه مبدا حجم انتقال به
میلیون مترمکعب
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 تونل اول کوهرنگ کارون بزرگ کوهرنگ گاوخونی 297
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 تونل دوم کوهرنگ کارون بزرگ کوهرنگ گاوخونی 246
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
طرح‌های در حال اجرا:
ردیف نام طرح حوزه مبدا حوزه مقصد رودخانه مبدا حجم انتقال به
میلیون مترمکعب
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 سد کمال کارون بزرگ تیره دریاچه نمک 65
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 انتقال آب کارون بزرگ دره دائی دریاچه نمک 120
دز به قمرود و دره لکو و دره دزدان
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3 تونل سوم کارون بزرگ کوهرنگ گاوخونی 268
کوهرنگ
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4 چشمه لنگان کارون بزرگ سیبک، سرداب گاوخونی 120
و چشمه لنگان
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
طرح‌های در حال مطالعه:
ردیف نام طرح حوزه مبدا حوزه مقصد رودخانه مبدا حجم انتقال به
میلیون مترمکعب
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 ماربر کارون بزرگ ماربر کویر ابرقو سیرجان 300
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 انتقال آب کارون بزرگ دره دائی و دره دریاچه نمک 120
دز به قمرود لکوو دره دزدان
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3 تونل خدنگستان کارون بزرگ چشمه لنگان گاوخونی 70
و چغیورت
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4 انتقال آب کارون بزرگ سولکان کویر در انجیر 200
سولکان به رفسنجان
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5 انتقال آب کارون بزرگ بهشت آباد گاوخونی 1100
بهشت آباد
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
6 گوکان کارون بزرگ گوکان گاوخونی 220
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
7 سد مخزنی کارون بزرگ بشار طشک، بختگان و مهارلو 230
تنگ سرخ (تنگ سرخ)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
به عبارتی برای انتقال سالانه 3 میلیارد و 456 میلیون مترمکعب آب با کیفیت از سرشاخه‌ها برنامه‌ریزی شده است.
در حوزه‌های دیگر خوزستان نیز طرح‌های انتقال آب به نوع دیگری وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به طرح تامین آب کشاورزی حدود 50 هزار هکتار از اراضی بوشهر از رودخانه زهره یا طرح‌های کشاورزی بالادستی رودخانه کرخه در استان‌های کردستان، ایلام و لرستان یا طرح‌های توسعه کشاورزی در زیر حوزه رودخانه خرسان اشاره کرد که به این ترتیب هجومی همه‌جانبه را برای ویرانی خوزستان شاهد خواهیم بود.
براساس آمار علاوه بر این که زیان عدم نفع این طرح‌ها در جلگه حاصلخیز خوزستان و هزینه انتقال، از هزاران میلیارد تومان در سال خواهد گذشت، کشور نیز در این منطقه در آینده دچار بحران‌های بزرگ اجتماعی و زیست محیطی خواهد شد که بیانگر زیان در ابعادی ملی است.
مطالعات انجام شده طرح‌های انتقال آب یک جانبه است و سعی در توجیه انتقال این حجم عظیم آب دارد، بی‌توجهی به هزینه گزاف فرصت از دست رفته آب انتقال یافته از حوزه مبدا در توجیه این طرح از سوی مشاور نقش اساسی دارد.
منظور کردن منافع از دست رفته در حوزه مبدا شامل تولید انرژی برقابی، کشاورزی، صنعت، سرمایه‌گذاری انجام شده در طرح‌های توسعه منابع آب و هزینه لطمات زیست محیطی، اجتماعی و امنیتی وارد بر حوزه مبدا نیز در حسابرسی انتقال آب بین حوزه‌ای لحاظ نشده است. با توجه به این دیدگاه‌ها کارشناسی اجرای این طرح نه تنها مقبولیت اجتماعی و زیست محیطی ندارند، بلکه از نظر اقتصادی در مقیاس ملی توجیه‌پذیر نیست، البته در این میان نیز کمبود آب در حوزه مقصد (فلات مرکزی کشور شامل استان‌های اصفهان، کرمان، یزد، مرکزی، قم) نیز بسیار مبالغه‌آمیز است.
* سیاست انتقال آبعضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز معتقد است: منشاء طرح‌های انتقال آب سیاسی و با فشارهای این و آن است و این طرح‌ها متکی بر کار کارشناسی و ضوابط جهانی نیست.
مهدی قمیشی می‌گوید: براساس توافق سازمان‌های جهانی انتقال آب میان حوزه‌ای به شرطی قابل انجام است که حق مسلم افرادی که در حوزه مبدا از آب استفاده می‌کنند و ذی‌نفعان رعایت شود هم‌چنین اثرات زیست محیطی که برای حوزه مبدا یا مقصد ایجاد می‌شود نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی می‌افزاید: برای حل مشکل کم آبی یک منطقه باید تمام جوانب و طرح‌ها بررسی شود و در صورتی که با مدیریت آب و افزایش بهره‌وری قابل حل نباشد به عنوان آخرین راه حل انتقال آب میان حوزه‌ای صورت گیرد، اما در کشور منشاء تصمیم‌گیری برای انتقال آب سیاسی است نه کار کارشناسی، و مبتنی بر ملاک‌های جهانی نیست، طرح های انتقال آب در کشور توجیه اقتصادی هم ندارد.
قمیشی عمده طرح‌های انتقال آب را از سرشاخه‌های رودخانه‌های خوزستان عنوان می‌کند و می‌گوید: این طرح‌ها برای مصارف شرب، صنعت و کشاورزی است، البته صرف‌نظر از تامین آب شرب، انتقال آب برای مصارف کشاورزی و صنعت به فلات مرکزی به هیچ وجه قابل توجیه نیست.
این استاد دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به طرح معروف به بهشت‌آباد می‌گوید: هر چند کلنگ‌زنی این پروژه به تعویق افتاده اما این طرح به صورت غیررسمی در حال پیشرفت است.
وی تصریح می‌کند: وزارت نیرو مدعی است که با این طرح قصد دارد مشکل آب شرب استان‌های فلات مرکزی را حل کند، در حالی که این استان‌ها مشکل آب شرب ندارند و تنها دلیل اجرای این طرح حل مشکل آب این استان‌ها برای مصارف کشاورزی در درازمدت و در 50 سال آینده است.
وی ادامه می‌دهد: با فرض مشکل آب شرب در این استان‌ها، طرح کوهرنگ 3 (طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به اصفهان) که حدود 90 درصد پیشرفت دارد سالانه 250 میلیون مترمکعب بر ثانیه را منتقل می‌کند که بیش از دو برابر نیاز این استان‌ها در 20 سال آینده است و نیاز به اجرای طرح جدید را منتفی می‌کند.
قمیشی با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو می‌گوید: آیا این وزارتخانه مشکل کنونی آب شرب سایر شهرها و روستاهای کشور به ویژه در حوزه رودخانه کارون را حل کرده که می‌خواهد مشکل استان‌های مرکزی را تا 50 سال آینده حل کند و آیا دغدغه وزارت نیرو محدود به این استان‌هاست؟
* بیلان منفیبا وجودی که از سال 80 گزارش‌های منسجمی ارائه شده که نشان می‌دهد بیلان تمام رودخانه‌های استان منفی است، اما برخی‌‌ها با سوءاستفاده از آمار‌ها هدرروی آب را علم می‌کنند، در آمار‌ها همیشه به اشتباه اعلام می‌شود آب اضافه خوزستان به دریا می‌ریزد و هدر می‌رود، در حالی که هم اکنون نه تنها به دریا خروجی نداریم، بلکه عملا آب خلیج فارس در اثر خشکسالی پیشروی کرده و به کارون می‌ریزد و اگر سد مارد در سال‌های اخیر ساخته نمی‌شد، تا دارخوین پیشروی می‌کرد.
بحران شوری آب در آبادان و خرمشهر و اجرای طرح آب‌رسانی غدیر، به این دلیل بود که آب دریا به شبکه آب‌رسانی این شهرها سرازیر شده بود.
نایب‌رئیس مجمع نمایندگان خوزستان می‌گوید: هم‌اکنون 11.5 درصد تولیدات کشاورزی کشور سهم خوزستان است، در افق سال 1400، باید 19.5 درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید کند که برای آن 23.7 میلیارد مترمکعب آب نیاز است و کمبود آب برای کشاورزی در خوزستان کاملا روشن است.
سیدشریف حسینی می‌افزاید: با توجه به اینکه طرح‌های انتقال آب کارون مبنای کارشناسی ندارد، در نشستی با وزیر نیرو و لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی این وزارتخانه مکلف شد، طرح بهشت‌آباد را متوقف و به مدت دو ماه با نظارت نمایندگان خوزستان مجددا کارشناسی کند.
نماینده مردم اهواز در مجلس خاطرنشان می‌کند: عملکرد وزارت نیرو توسط نمایندگان خوزستان رصد می‌شود و نمایندگان آتی خوزستان در مجلس نهم نیز با توجه به اهمیت موضوع قطعا پیگیری‌ها را ادامه خواهند داد.
* جیره کم نشود
سازمان آب و برق خوزستان به عنوان نماینده وزارت نیرو در استان در جریان طرح‌های انتقال آب همیشه مورد انتقاد مردم و نمایندگان بوده است، این سازمان همیشه متهم می‌شود که از حق استان به عنوان حوزه پایین‌دست رودخانه‌ها دفاع نمی‌کند و با محدود کردن مجوز برداشت و عدم صدور مجوز تخصیص آب به متقاضیان دشت‌های مستعد، کشاورزان بسیاری را تشنه و ناکام گذاشته است، مدیران این سازمان اما همواره تصمیم‌گیری در مورد طرح‌های انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌های استان را خارج از اختیارات خود و از سیاست‌های کلان وزارت نیرو عنوان می‌کنند، با این حال هشدارهای لازم را نسبت به کاهش آورد رودخانه‌ها و روان آب‌های استان در چند سال اخیر اعلام کرده‌اند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: آورد کارون بزرگ (شامل کارون و دز) نسبت به سال‌های نرمال 37 درصد کاهش دارد.
فتح‌الله دهکردی تاکید می‌کند: طرح‌های انتقال آب از بالادست حوزه‌های استان مطمئنا باید به شکلی مدیریت شود که از سهم تخصیص‌های خوزستان کم نشود.
وی می‌افزاید: مشکلات احتمالی طرح‌های انتقال آب باید در کارشناسی‌ها و جمع‌بندی‌ها مشخص شود، در عین حال سهمیه‌ای که متعهد به تامین آب آن هستیم باید در یک مدیریت حوزه‌ای موردتوجه قرار گیرد و از هر‌گونه دست‌اندازی روی این سهمیه جلوگیری شود.
*انتقال آب دردی را درمان نمی‌کندآنچه اکنون نگران‌کننده است، تقاضاهای روزافزون برای اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای است، با توجه به تغییر اقلیم جهانی و شدیدتر شدن اثر پدیده خشکسالی، در صورت نبود نگاه جامع به این طرح‌ها، در حوزه‌های مبدأ و حتی مقصد موجب خسارت جبران‌ناپذیری می‌شود.
بررسی سوابق نشان می‌دهد که انتقال آب در کشور مرهمی بوده برای توسعه ناموزون؛ غافل از اینکه انتقال آب برای کارهای غیرعلمی موفق نیست و تا زمانی که الگوی مصرف اصلاح و توسعه متوازن نشود دردی را دوا نمی‌کند. در دهه‌های گذشته، طرح‌های متعدد انتقال آب، در سراسر جهان مطالعه و حتی به اجرا گذاشته شده است، اما با گذشت زمان و اهمیت یافتن مسائل زیست محیطی و اجتماعی در برخی طرح‌های انتقال آب، تجدیدنظر شد و اکثر آنها به طور کلی از دستور کار خارج شدند.
--------------------------
گزارش از نادره وائلی‌زاده
