اخبار سیاسی روز

پیامدهای جدال کنگره و کاخ سفید برای اقتصاد ایران 

همکاری‌های بلندمدت در قالب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و انتقال تکنولوژی که نیاز فعلی و آنی اقتصاد کشور است، احتمالا در برنامه‌های بنگاه‌های معتبر (حداقل) اروپایی تا اوایل سال 2017 میلادی جایی نخواهد داشت.

دنیای اقتصاد/ دکترمحمدعلی کاشفی _ استاد مدعو دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف

درصورتی که کنگره آمریکا قطعنامه رد برنامه جامع اقدام مشترک را با حداقل 60 رای به تصویب برساند و چنانچه پس از آن، باراک اوباما این قطعنامه را وتو کند و در حالتی که متعاقب این وتو، کنگره موفق به جلب آرای دو سوم اعضای هردو مجلس سنا و نمایندگان آمریکا نشود، تعهدات کاخ سفید در برجام قابلیت اجرا پیدا می‌کند. سوال این است که پیامدهای اقتصادی عبور متزلزل برجام از مانع کنگره برای کشورمان چه خواهد بود؟

در حالی که کنگره آمریکا حدود 3 هفته دیگر و تا تاریخ 26 شهریورماه فرصت خواهد داشت تا قطعنامه رد برجام را با بیش از 60 رای سناتورهای آمریکایی به تصویب برساند، آخرین خبرها حاکی از پیشرفت قابل ملاحظه کاخ سفید در اقناع سناتورهای مردد حزب دموکرات در همراهی توافق تاریخی ایران و کشورهای 1+5 است.

تا این لحظه، 27 نماینده دموکرات سنا، موافقت قطعی خود را با برجام اعلام کرده‌اند که آخرین مورد آن مربوط به هری رید، فرد شماره یک و رهبر اقلیت دموکرات‌ها در مجلس سنا است. این در حالی است که تا اینجا تنها دو نماینده دموکرات سنا، چاک شومر از ایالت نیویورک و رابرت منندز از نیوجرسی، به مخالفت با برجام پرداخته‌اند.
13 نماینده دموکرات باقی‌مانده نیز همچنان از اعلام نظر قطعی خودداری کرده‌اند. همه اینها در حالی است که در اردوگاه حزب مخالف در مجلس سنا، یعنی جمهوری‌خواهان که با 54 کرسی اکثریت این مجلس را در اختیار دارند، وضع به‌گونه دیگری است و آن‌طور که از شواهد پیداست، همگی مخالف تصویب برجام، حداقل در شکل فعلی آن هستند.

پس از اعلام عمومی برجام و ارسال مستندات رسمی این توافق در روز 29 تیر توسط کاخ سفید به کنگره آمریکا به منظور بازبینی و اعلام نظر درخصوص آن، گمانه‌زنی‌ها درخصوص تصمیمات احتمالی کنگره و پیامدهای سناریو‌های مختلف آغاز شد.
مکانیزم بررسی و رای‌گیری درخصوص برجام، طبق طرح کورکر، به این صورت است که چنانچه 60 نماینده مجلس سنا با قطعنامه رد توافق (Resolution of Disapproval) موافقت کنند، این قطعنامه که در حقیقت در حکم سلب اختیار از رئیس‌جمهوری آمریکا درخصوص توقف اجرای تحریم‌های ایران (مصوب کنگره آمریکا) است، برای امضا به آقای اوباما ارجاع می‌شود.
باراک اوباما بارها و قویا اعلام کرده است که این قطعنامه را با توجه به اختیارات قانونی خود وتو خواهد کرد. رئیس‌جمهوری آمریکا 12 روز، یعنی تا 7 مهرماه برای وتوی این قطعنامه فرصت خواهد داشت. با فرض وتوی آقای اوباما، کنگره 10 روز دیگر، یعنی تا 17 مهر مهلت خواهد داشت تا حداقل 67 رای نمایندگان مجلس سنا (Senate) و 291 رای اعضای مجلس نمایندگان (House of Representatives) را جلب کند.

در غیر این صورت قادر به بی‌اثر کردن وتوی رئیس‌جمهوری نخواهد شد و به این ترتیب، تعهدات دولت آمریکا در برجام قابلیت اجرا می‌یابند. چنانچه تا 26 شهریور، جمهوری‌خواهان موفق به جلب حمایت حداقل 6 دموکرات و جمع‌آوری در مجموع 60 رای برای تصویب قطعنامه رد برجام نشوند، برجام در تاریخ 26 شهریور ماه از مانعی به نام کنگره عبور خواهد کرد.
ضمن آنکه چنانچه جمهوری‌خواهان تا 26 شهریور یا تا 7 مهر بتوانند آرای کافی در مخالفت با برجام را جمع‌آوری کنند، مانع اجرای تعهدات دولت آمریکا در زمینه تعلیق تحریم‌های مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک خواهند شد.
با توجه به تحولات روزهای اخیر و جمع‌بندی تحلیل‌های گوناگون، در حال حاضر، محتمل‌ترین سناریو آن است که پس از تصویب قطعنامه رد برجام در کنگره و وتوی احتمالی اوباما، جمهوری‌خواهان نتوانند آرای کافی برای جلب حمایت دو سوم اعضای دو مجلس سنا و نمایندگان را جمع‌آوری کنند.
در این حالت، رئیس‌جمهوری آمریکا قادر خواهد بود تا تعهد توقف اجرای تحریم‌های ایران را پیاده‌سازی کند. با این حال، برجام برآمده از این فرآیند، احتمالا، باعث کاهش اثربخشی رفع تحریم‌های اقتصادی کشورمان، حداقل در برخی حوزه‌ها خواهد شد.
بیایید مساله را از دید بخش تحلیل ریسک‌های تجاری یک شرکت معتبر اروپایی – به‌طور مثال پژو فرانسه یا زیمنس آلمان - که مشتاق بازگشت به بازار جذاب ایران هستند، بنگریم. این بنگاه‌ها در حال برنامه‌ریزی برای آغاز کسب‌وکار در ایران از ابتدای سال 2016 میلادی و همزمان با آغاز احتمالی فرآیند لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا هستند.
تصویب تک‌حزبی‌ برجام در آمریکا، احتمالا موجب خواهد شد تا این بنگاه‌ها ریسک بازگشت مجدد تحریم‌ها (Snap-Back) را تا اوایل سال 2017 و مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی ایالات‌متحده و اعلام موضع وی نسبت به تعهدات آمریکا در برجام، بالا ارزیابی کنند.

این تحلیل، احتمالا منجر به تمرکز این بنگاه‌ها بر فعالیت‌های تجاری با تعهدات کوتاه‌مدت و با قابلیت خروج سریع و کم‌هزینه از بازار ایران شود؛ مانند عقد قراردادهای فروش قطعات و لوازم یدکی خودرو توسط پژو فرانسه یا فروش تجهیزات صنعت برق توسط شرکت زیمنس آلمان.

همکاری‌های بلندمدت در قالب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و انتقال تکنولوژی که نیاز فعلی و آنی اقتصاد کشور است، احتمالا در برنامه‌های بنگاه‌های معتبر (حداقل) اروپایی تا اوایل سال 2017 میلادی جایی نخواهد داشت.
اعمال جرایم سنگین وزارت خزانه‌داری آمریکا بر شرکت‌ها و موسسات مالی که در دور زدن تحریم‌ها به همکاری با شرکای ایرانی خود پرداخته بودند نیز اعتبار بیشتری به این تهدید خواهد داد؛ جریمه 9/ 8 میلیارد دلاری بانک پی‌ان‌بی ‌پاریبا فرانسه، آن‌قدر قابل ملاحظه بوده است که احتمالا مدیران این موسسه مالی و بانکداری را قانع سازد تا به منظور کسب اطمینان از پایداری برجام، کمی بیشتر منتظر بمانند.

در حقیقت، جدال کنگره و کاخ سفید حتی چنانچه موجب نابودی برجام نشود، می‌تواند پیامدهای منفی بر اثربخشی لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی کشورمان داشته باشد.
دالیا داسا، از تحلیلگران ارشد بخش خاورمیانه اندیشکده رند چندی پیش درخصوص واکنش اسرائیل به توافق احتمالی ایران و کشورهای 1+5 نوشت که تل آویو در نهایت برجام را به‌عنوان یک واقعیت خواهد پذیرفت؛ با این حال، تل آویو از تمامی اهرم‌های سیاسی خود استفاده خواهد کرد تا فرآیند لغو تحریم‌های اقتصادی ایران به کندی پیش رود. به نظر می‌رسد که یکی از اهداف بودجه 20 میلیون دلاری آیپک به منظور تبلیغات گسترده علیه برجام در آمریکا، کاهش اثربخشی برداشته شدن تحریم‌های ایران باشد. مطالعه و بررسی راهکارهای کاهش پیامدهای منفی جدال کنگره و کاخ سفید برای اقتصاد ایران در دوران پسا تحریم، در حال حاضر از اولویت بالایی برخوردار است.

ایاد علاوی: ایران در عراق، خط قرمزها را تعیین می کند 

  

معاون رئیس جمهور عراق ادامه داد: من با ایران دشمنی ندارم . قبل از این هم از عدم حضور ایران در کنفرانس منطقه ای شرم الشیخ انتقاد کردم.

ایاد علاوی معاون رئیس جمهوری عراق گفت که ایران در کشورش خط قرمزها را تعیین می کند.

به گزارش عصر ایران، "ایاد علاوی" نخست وزیر اسبق و رییس فراکسیون ائتلاف العراقیه در پارلمان عراق در گفت و گو با روزنامه کویتی "الرای" با تاکید بر نقش ایران در عراق ادعا کرد: ایران، خط قرمزهای عراق را تعیین می کند و با قرار گرفتن آمریکا در کنارش، آنچه که در عراق می خواهند انجام می شود. آمریکا نیز از این روند حمایت می کند.
علاوی که پیشتر معاونت ریاست جمهوری عراق را نیز به عهده داشت در ادامه ادعاهای خود با اشاره به حمایت های دولت ایران از احزاب اسلامی عراق تصریح کرد: ایران تنها از احزابی حمایت می کند که در جهت منافع اش حرکت کنند. به عنوان نمونه در سال 2010، ایران و آمریکا به جلال طالبانی رییس جمهوری وقت اجازه ندادند ائتلاف العراقیه کابینه جدید را تشکیل دهد.
وی با اشاره به این که "من نه با ایران ،بلکه با سیاست های آن مشکل دارم" بیان کرد: در دیدار با سفیر ایران در بغداد تاکید کردم که با ایران مشکلی ندارم ولی دخالت های مستقیم و غیرمستقیم آن را در کشورهای عربی نمی پذیرم بنابراین ایران نباید در کشورها و مسایل مربوط به خاورمیانه دخالت کند.
علاوی ادامه داد: من با ایران دشمنی ندارم . قبل از این هم از عدم حضور ایران در کنفرانس منطقه ای شرم الشیخ انتقاد کردم.
ایاد علاوی نخستین نخست وزیر عراق پس از سقوط حکومت صدام در سال 2003 است. ایاد علاوی رهبری ائتلاف العراقیه را برعهده دارد. وی از سیاستمداران عراقی نزدیک به عربستان سعودی و اردن است.

مشرق بررسی می کند/

تولید مشترک جنگنده با روسیه؛ آب یا سراب ؟

به طور معمول وقتی یک جنگنده به کشوری صادر می شود، هواپیمای صادراتی به نسبت نمونه های اصلی که توسط سازنده به کار می رود ضعیف تر هستند؛ اما زمانی که دو کشور به صورت مشترک در پروژه ای سرمایه گذاری می کنند، احتمال ضعیف شدن تجهیزات بسیار کمتر خواهد شد.

به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در نشست خبری اخیر خود به مناسبت روز صنعت دفاعی، ضمن بیان آخرین دستاوردها و برنامه های دفاعی کشورمان، از طرح جدید ایران برای طراحی و تولید مشترک جنگنده با کشور روسیه و موافقت این کشور با این طرح خبر داد. اما سوابق روسیه و آنچه که ایران می تواند در این شراکت به دست آورد، نکات مهمی است که به آن خواهیم پرداخت.
در ابتدا باید اشاره کرد که شوروی سابق یکی از بزرگترین تولیدکنندگان هواپیما در جهان بود و محصولات هوایی این کشور خصوصا جنگنده های آن، در بسیاری از کشورهای جهان وارد خدمت شده است. از آن زمان تا به امروز دو کشور به صورت عمده، مشتری بزرگ محصولات نظامی روسی به خصوص در بخش هوایی بوده اند و حتی در کشور خود نیز اقدام به ساخت این هواپیماها کرده اند. چین و هندوستان از دهه 1950 میلادی به این سو صنعت هوایی خود را با کمک شوروی سابق پایه گذاری کردند.
چین به خاطر نزدیکی فکری که با سیستم حکومتی شوروی سابق داشت، از همان ابتدای کار از کمک روسها برخوردار شده و سنگ بنای صنعت هوایی این کشور با تولید مشترک جت جنگی میگ 17 که در چین به اسم J-5 شناخته می شود، گذاشته شد. چینی ها بمب افکن H-6 را نیز بر پایه توپولوف 16 روسی ساختند؛ هواپیمایی که همچنان به صورت عمده در چین به خدمت مشغول است و البته توسط صنایع هوایی این کشور کاملا ارتقاء یافته است.

J-5


H-6

برای چند دهه در طول جنگ سرد، به دلیل بروز اختلاف بین دو غول جهان کمونیسم، روابط دو کشور رو به تیرگی رفت و کمک روسها به صنعت هوایی چین قطع شد اما چینی ها با تکیه بر توان بومی و البته به لطف برقراری روابط گرم با غرب در اواخر جنگ سرد، توانستند صنعت هواپیمایی خود را همچنان به پیش ببرند. ماه عسل بین غرب و چین در این حوزه البته دیری نپایید و با وقوع کشتار میدان تیانانمن در سال 1989 میلادی، این کمک ها از جانب غرب قطع شد.
اما باز هم شانس با چینی ها یار بود و در مدت کوتاهی اتحاد شوروی از هم پاشید و روسیه با حجم زیادی بدهی و مشکلات اقتصادی، میراث دار اصلی شوروی سابق بود. چین که به تازگی دوران رشد اقتصادی خود را آغاز کرده بود به سرعت چندین قرارداد خرید سلاح را با روسها به امضاء رساند و جنگنده های سوخوی 27 را به خدمت گرفت. در ادامه چینی ها گونه ای از این هواپیما را به صورت تحت لیسانس به اسم J-11 تولید کردند که تا به امروز مدل های بسیار پیشرفته تر از آن توسط خود چینی ها مثل J-15 و J-16 ساخته شده است.

J-11

امروزه نیز دو کشور در بخش بالگردی برنامه ای برای تولید گونه پیشرفته بالگرد سنگین میل 26 را در دست اقدام دارند. چینی ها به لطف برنامه ریزی صحیح توانستند از برنامه تولید تحت امتیاز سوخو 27 امروزه به یکی از کشورهای پیشرو در صنعت هوایی تبدیل شده و در بسیاری بخش ها بدون نیاز به روسها به تولید جنگنده بپردازند.اما مورد بعدی درباره تولید مشترک جنگنده با روسیه کشور هندوستان است. این کشور در ابتدای کار با تولید میگ 21 روسی به صورت تحت امتیاز کار خود را آغاز کرد و به شراکت در طرح جنگنده نسل پنجم روسیه موسوم به پاکفا رسید. هندی ها در دهه 1960 میلادی برای اولین بار میگ 21 را خریداری کردند و به دلیل عملکرد مناسب این هواپیما در خدمت هندی ها، در مجموع نزدیک به 1200 فروند از این جنگنده یا از شوروی سابق به هند وارد شده و یا در این کشور تولید شد.هندی ها تاسیسات بسیار وسیعی را برای تعمیر و نگهداری، ارتقاء و همچنین ساخت جنگنده های خود در طول سالهای بعد ساختند که میگ 21 مدل ال اف، یکی از محصولات این کارخانجات بود.

میگ 21 ال اف

هندی ها برخلاف چینی ها چه در زمان جنگ سرد و چه در دوره پس از آن روابط خوبی را با اکثر کشورهای صاحب صنعت جهان حفظ کرد. در سال 2000 روابط نظامی هند و روسیه با امضاء قرارداد جنگنده های سوخوی 30 مدل ام کا آی وارد مرحله جدیدی شد. این جنگنده در تاسیسات شرکت هندی HAL ساخته می شوند و در کنار قطعات روسی، از قطعات ساخت هند و فرانسه نیز در آن استفاده می شود. در ادامه با آغاز طرح جنگنده نسل پنجم روسیه با عنوان پاکفا طرحی نیز با مشارکت هند بر اساس این جنگنده برای نیاز این کشور با عنوان فاگفا آغاز شده است.

سوخوی 30 ام کا آی

در اینجا بایستی به یک نکته بسیار کلیدی و مهم اشاره کرد. در حال حاضر، میزان سقوط جنگنده های روسی ساخت شده در هند، مثل میگ 21 و 27، همچنین سوخوی 30 بسیار بالا هستند. پروژه جنگنده بومی هند به نام "تجاس" با وجود کمک های فراوان روسیه، آمریکا و فرانسه در بخش های مختلف هنوز وارد مراحل تولیدی نشده است و این در حالی است که در همین زمان، چین با وجود دسترسی بسیار کمتر به صاحبان صنعت هوایی، به لطف سرمایه گذاری و مدیریت صحیح در حال آزمایش جنگنده های نسل پنجم خود است و در بحث جنگنده های نسل 4.5 نیز تقریبا به خودکفایی کامل رسیده است.

تاریخچه ساخت جنگنده در ایران

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی قرار بود در تاسیسات شرکت صنایع هواپیما سازی ایران در اصفهان، هواپیماهای آمریکایی اف 16 مونتاژ شوند که این طرح با پیروزی انقلاب اسلامی و شکست آمریکا از مردم کشورمان، متوقف ماند.
این اولین باری است که خبری درباره تولید مشترک یک هواپیمای رزمی با کشوری دیگر از طرف مسئولین کشور پس از پیروزی انقلاب اعلام می شود و با توجه به اینکه یکی از نقاط قوت صنایع هوایی ایران، در بخش تعمیر و نگهداری است شاید گزافه نباشد اگر بگوییم که در طول این 35 سال، اخیر متخصصان ایرانی در بحث تعمیر و نگهداری انواع جنگ افزارهای خود، خصوصا وسایل پرنده که از طرف مقام معطم رهبری به عنوان "عمردهی انقلابی" به آن اشاره شده است به متخصصانی صاحب سبک بدل شده اند.
به عنوان مثال، در طول این 35 سال انواع هواپیماهای رزمی ساخت آمریکا، فرانسه، چین و روسیه در ایران به صورت اساسی تعمیر شده و ارتقاء های خاصی نیز بر روی آنها اجزاء شد که از این میان می توان به پروژه اضافه کردن قابلیت سوخت گیری هوا به هوا به میگ های 29 روسی برای اولین بار در جهان و یا نصب موشک های هوا به سطح هاوک بر زیر هواپیماهای اف 14 به عنوان یک سلاح هوا به هوا اشاره کرد.

اف 14 ایرانی مجهز به موشک هاوک

در بحث طراحی و ساخت جنگنده نیز جمهوری اسلامی ایران با پروژه صاعقه نشان داده است که با وجود تمامی مشکلات ناشی از تحریم ها امکان طراحی و ساخت جنگنده در داخل کشور را نیز دارد. لذا مشخص است با توجه به اشراف کامل صنایع هوایی کشورمان در بحث تعمیر،نگهداری، ساخت و حتی ارتقاء، زیر ساخت های تولید جنگنده مشترک با کشوری دیگر، تا حد قابل توجهی فراهم است.

تاثیرات تولید جنگنده مشترک در ایران

اما شاید این سوال برای بسیاری پیش بیاید که بحث تولید مشترک چه امتیازهایی را می تواند برای کشور ما داشته باشد؟
با طرح این مسئله و با امضاء قرارداد بین طرفین، مسلما خط تولید جنگنده یا جنگنده های مورد نظر در داخل ایران به راه خواهد یافت. این خط تولید به حجم بسیار زیادی از دستگاه ها و ماشین آلات و قطعات صنعتی بسیار پیشرفته نیاز دارد که بخشی از آنها از طریق زیر ساخت های موجود و برخی دیگر نیز برای اولین بار به کشور وارد می شود.
با ورود این صنایع و قطعات به داخل کشور، کارگران و مهندسین ایرانی بایستی برای کار با این محصولات آموزش های بیشتری دیده و در نتیجه با علم روز جهان نیز بیشتر و عملا آشنا می شوند. در عین حال بسیاری از صنایع و علوم مرتبط مثل الکترونیک و مخابرات و یا هوا-فضا نیز از این شراکت سود خواهند برد.با توجه به نوع قرارداد امضاء شده، بحث انتقال فناوری مطرح می شود. که این فناوری ها می تواند در بخش های گوناگونی مثل رادار و الکترونیک پروازی، موتور، جنگ افزار و یا طراحی و ساخت بدنه باشد و به همین خاطر، بسیاری از این فناوری ها را می توان برای ارتقاء ناوگان فعلی هواپیماهای رزمی ایران نیز استفاده کرد. فناوری هایی با کاربرد مشترک بین هواپیماهای جنگی و مسافربری مثل "پرواز با سیم" یا "نمایشگرهای صفحه تخت" نیز در این قراردادها می تواند وجود داشته باشد که با نصب آنها می توان طرح های مربوط به ساخت هواپیمای مسافربری بومی را توسعه داد. در عین حال بایستی اشاره کرد که به طور معمول در بازار سلاح وقتی یک هواپیمای جنگی به کشوری صادر می شود این هواپیمای صادراتی به نسبت نمونه های اصلی که توسط سازنده به کار می رود ضعیف می شود، اما در زمانی که دو کشور به صورت مشترک در پروژه ای سرمایه گذاری می کنند، در حقیقت کشور ثانی هم بخشی از پروژه مذکور شده و احتمال ضعیف شدن تجهیزات بسیار کمتر خواهد شد.
ذکر این نکته نیز در اینجا خالی از لطف نیست که روسیه به دلیل شرایط بد اقتصادی که اخیرا به آن دچار شده است برای بدست آوردن ارز به منابع مختلفی روی آورده است و از این گذر می توان با صرف هزینه بیشتر، بسیاری از فناوری های کلیدی را که شاید در شرایط عادی امکان تهیه آن نباشد را برای ایران تهیه کرد.
مسئله ایجاد اشتغال و سود آوری برای کشور از دیگر نکات مثبت این طرح است. همان گونه که مشخص است برای ساخت یک جنگنده در داخل هر کشوری، به تاسیسات و کارخانه های زیادی نیاز است که بخشی از این زیرساخت ها در کشور ما موجود و برخی دیگر نیز بایستی ساخته شود.
بحث دیگر نیز بازاریابی برای فروش هواپیماهای مورد نظر است. برای نمونه، امروزه چین و پاکستان به صورت مشترک در برنامه جنگنده JF-17 سرمایه گذاری کرده اند و بازاریابی برای آن را نیز به صورت مشترک بر عهده دارند. در صورت یافتن مشتری و فروش جنگنده، سود بسیار قابل توجهی متوجه جمهوری اسلامی ایران خواهد شد و برند صنایع نظامی کشورمان نیز ارتقاء خواهد یافت.

کدام جنگنده ها را می توان در ایران تولید کرد؟

در عین حال مناسب است که به برخی از جنگنده های روسی که می توانند به عنوان انتخاب های بالقوه کشورمان باشند نیز اشاره کرد.
یکی از اولین هواپیماها پرنده رزمی – آموزشی یاک 130 است که نیاز اصلی برای آموزش خلبان به منظور پرواز با جنگنده های پیشرفته می باشد. یک جت دو سرنشین مافوق صوت که برای آموزش پیشرفته خلبانان از آن بهره برداری می شود و در صورت لزوم توان حمل جنگ افزار خصوصا در نقش پشتیبانی نزدیک هوایی را نیز دارد. در عین حال باید به طرح جنگنده آموزشی "برهان" نیز اشاره کرد که پروژه آن شباهت قابل توجهی با این هواپیما دارد و مدتهاست خبر جدیدی از تداوم فرآیند تولید آن منتشر نشده است.

یاک 130

در بخش جنگنده ها می توان به چند انتخاب معروف اشاره کرد. در مرحله اول میگ 35 روسی قرار دارد که به عنوان آخرین عضو از خانواده جنگنده های سری میگ 29 شناخته می شود. توان مانوردهی خارق العاده با استفاده از موتورهای تغییردهنده بردار رانش، قابلیت حمل انواع تسلیحات هدایت شونده هوا به هوا و هوا به سطح به همراه رادار آرایه فازی فعال این پرنده را تبدیل به یک انتخاب مناسب برای ما می کند. در عین حال با توجه به وجود جنگنده میگ 29 در نهاجا مسلما زمان و هزینه کمتری برای پذیرش این جنگنده در داخل کشور صرف خواهد شد.

میگ 35

اما مسلما خانواده جنگنده های سری فلانکر از شرکت سوخوی روسیه را نمی توان نادیده گرفت؛ جنگنده های چند منظوره این خانواده مثل سوخوی 30 و سوخوی 35 در حال حاضر در خط تولید حضور داشته و برای نیروی هوایی روسیه و مشتریان در حال تولید هستند.

سوخوی 35

این هواپیماها، در مقایسه با خانواده میگ 29 از برد پروازی و قابلیت حمل حجم بیشتری از مهمات را داشته و در حوزه های جنگ الکترونیک نیز از پادهای جنگال بسیار پیشرفته ای بهره می برد. باید این نکته را در اینجا نیز ذکر کرد که خود روسها نیز در حال حاضر عمدتا جنگنده های ساخت شرکت سوخو را به مدل های ساخت میگ ترجیح می دهند. البته در مقایسه با جنگنده ای مثل میگ 35 برای مشتری مثل ایران، هواپیمایی مثل سوخوی 30 یا سوخوی 35 هزینه های بیشتری را چه در بخش خرید و چه در بخش راه اندازی زیرساخت ها برای تولید داخلی خواهد داشت.
اگرچه همکاری روسیه با دو کشور چین و هند برای تولید جنگنده، با دو نتیجه تقریبا متفاوت همراه بوده اما می توان با مدیریت صحیح منابع مادی و انسانی، از فرصت پیش آمده نهایت بهره را برد و گام بلندی را در پیشرفت صنعت هوایی کشور برداشت.

اداره مطالعات خارجی ارتش آمریکا:

ایران در پی تمرکز بر سواحل مکران و پیشرفت سایبری است + نمودار

سواحل مکران بیرون از تنگه هرمز واقع شده و در عین تمرکز نیروی دریایی ایران بر مناطقی چون جاسک و چابهار، این منطقه مغفول مانده و ایران توجه چندانی به آن نداشته است. مورد دوم مربوط به پیشرفت توانایی‌های سایبری می‌شود.

گروه جنگ نرم مشرق- "دفتر مطالعات خارجی نظامی" متعلق به ستاد فرماندهی اصول و آموزش ارتش آمریکا به مدت بیش از 25 سال است که پژوهشات منبع باز مربوط به دیدگاه‌های برون مرزی عرصه دفاع و امنیت را انجام می‌دهد. این دفتر، بر روی موضوعاتی که پتانسیل پژوهش را دارند و یا به آنها پرداخته نشده است تمرکز دارد.

این اداره دارای بولتنی به نام "دیده‌بان محیط عملیاتی" (OE Watch) است که منتخب ترجمه‌ها و تحلیل‌های برگرفته از دامنه وسیع مقالات و رسانه‌های خارجی را به عنوان ابزاری برای افزودن ابعاد مختلف به تفکر استراتژیست‌های خودی محیط عملیاتی می‌بیند و از آنها نهایت بهره را می‌جوید.

توافق هسته‌ای با ایران تا چه حد بر ترکیه تاثیر خواهد داشت؟

مولود چاووش اوغلو –وزیر خارجه ترکیه- در گفتگو با نشریه رادیکال در روز 14 جولای 2015 (Radikal.com.tr) اینگونه ابراز داشت:

ترکیه که دیپلماسی را به عنوان تنها راه حل مشکل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران می‌دانست، از حصول توافق هسته‌ای بین ایران و 1+5 خشنود شد. ما به هر دو طرف تبریک می‌گوییم. ما تاکید بر اجرای توافق و همه مفاد آن داریم و از آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای –که نقش اصلی در نظارت بر توافقنامه را دارد- و جامعه بین‌المللی انتظار داریم که همکاری خواسته شده در متن توافق را در کمال شفافیت پیش ببرند. تاکید بر این می‌ورزیم که اجرای توافق در پرتو روح اعتماد و در سایه رویکردی مستمر بسیار برای صلح، ثبات و امنیت منطقه مهم است.

چاووش اوغلو در گفتگوی 14 جولای خود با روزنامه "خبرها" (Haberler.com) نیز این‌گونه ابراز داشت:

اکنون ایران نیازمند بازنگری در نقش خود در سوریه، عراق، و یمن و آغاز ایفای یک نقش سازنده و مثبت است. ما نیز باید به سیاست‌های فرقه‌گرایانه پایان دهیم. برای پایان دادن به مشکلات، نیازمند گفتمان سیاسی هستیم. این انتظار ما از کشور برادرمان ایران است.

روزنامه "صبح" (Sabah.com.tr) ترکیه نیز در مطلب 14 جولای خود به نقل از پروفسور بایرام سینکارا –کارشناس ارشد روابط بین‌الملل- مسئله "تاثیر توافق بین ایران و آمریکا بر ترکیه" را مورد بررسی قرار داد:

من بر این باور هستم که این توافق تاثیر مثبتی بر مناسبات بین ایران و ترکیه خواهد داشت. اول از همه تحریم‌ها علیه ایران تاثیرات منفی بر اقتصاد ترکیه داشت. تجار و بخش خصوصی ما از تجارت با ایران هراسان بودند. اما اکنون مشکل رفع شده و جاده همکاری با ایران هموار گشته است.

از طرف دیگر، تنش میان ایران و غرب به ترکیه فشار وارد آورد. چرا که باید بین همسایه (ایران) و متحد (آمریکا) توازن برقرار کرد. ما به سمت ایران می‌رفتیم، آمریکا خشم بر ما می‌گرفت و به سمت آمریکا می‌رفتیم، ایران بر ما خشم می‌گرفت. پس با توجه به این مورد، توافق برای ما یعنی نفس راحت کشیدن.

بی‌شک رقابت در سطوح سیاسی و نظامی وجود خواهد داشت اما باید مدیریت شود. اما چگونه؟ از راه درگیری؟ به روش اطلاعاتی؟ و یا تسخیر قلبها؟ ما باید قواعد بازی را بدانیم. اگر به حد کافی کانال‌های ارتباطی و یا گفتگو نداشته باشیم، باید در انتظار رقابتی خشن و غیر قابل کنترل باشیم. اما اگر کانال‌های ارتباطی باز باشند، رقابت هم قابل مدیریت خواهد بود. اگر توافق به خوبی اجرا شود، شاهد رقابت سالم هم خواهیم بود.

روزنامه "خبر ترک" (Haberturk.com.tr) در مطلب 14 جولای خود تحت عنوان "تاثیر توافق هسته‌ای ایران بر ترکیه" اینگونه نوشت:

ترکیه دو منبع مهم انرژی را از ایران وارد می‌کند: گاز طبیعی و نفت. پیشتر، مسئولین ترک گفته بودند که در صورت رفع تحریم‌های ایران و سقوط قیمت گاز، گاز طبیعی بیشتری وارد ترکیه خواهد شد. ایران، پس از روسیه دارای بزرگترین دخیره گاز طبیعی در جهان است. اما فقط 48 درصد از گاز آن پردازش شده است. ایران، می‌تواند از طریق خط لوله گاز "ترانس آناتولیان" (TANAP)، گاز خود را به اروپا انتقال دهد. اروپا نیز اخیرا با روسیه که تامین کننده اصلی گاز آن است دچار مشکل شده و قویا به دنبال جانشینی برای این کشور است.

تفسیر بولتن دیده‌بان محیط عملیاتی: دولتمردان ترک از توافق هسته‌ای ایران خوشحال هستند چرا که معتقدند در بهبود اقتصاد ترکیه نقش بسزایی خواهد داشت و سرمایه‌گذاری و تجارت بین دو کشور را پیشرفت خواهد داد. جراید ترکیه نیز پا به پای دولتمردان مسئله تاثیر "ایران پس از توافق" بر ترکیه را مورد بررسی قرار داده و به این مسئله که ترکیه در این گذار به قطب انرژی بدل خواهد شد نپرداختند اما بحث رقابت محتمل بین دو کشور را متذکر شدند.

*‌ رادیکال، عکس‌العمل اولیه ترکیه به توافق هسته‌ای را از زبان وزیر خارجه این کشور نشان داد. وزیر خارجه از استقبال ترکیه از حسن نیت‌ها، وفای به عهدها، اعتمادسازی‌ها و تلاشها برای انجام توافق سخن گفت و آن را برای صلح و ثبات منطقه لازم دانست.

* خبرها، با اشاره به سخنان چاووش اوغلو که خواستار این است که ایران در مورد سیاست خود در سوریه، عراق، و یمن بازنگری کند، بر موضوع نقش مثبت ایران در حل مشکلات از طریق تغییر منش و گفتگوی سیاسی تاکید می‌کند.

* صبح، به موضوع سودمندی تجارت بین ایران و ترکیه برای تجار و بخش خصوصی ترکیه اشاره می‌کند و از فشاری که بر ترکیه در طی دشمنی ایران و امریکا وارد شد سخن به میان می‌آورد چرا که هم می‌باید همزیستی با همسایه برادر خود را حفظ نماید و هم اتحادش با آمریکا را. همچنین احتمال رقابت سیاسی و نظامی بین ترکیه و ایران را بسیار محتمل اما قابل مدیریت می‌داند.

* خبر ترک، بر این معقتقد است که ترکیه با توجه به دریافت گاز طبیعی از ایران و فروش آن به بازارهای اروپا می‌تواند تبدیل به قطب انرژی در آینده شود. از طرفی، اروپا هم دیگر محتاج گاز روسیه نخواهد بود و با جایگزین مناسب جدیدی همکاری می‌کند.

اتهام حمایت از طالبان علیه آمریکا و دولت افغانستان از سوی ایران

بولتن OE Watch در ادامه گزارش خود به سخنان سردار مهدی ابویی از مسولین سابق اداره مبارزه با مواد مخدر پرداخت. ابویی، در گفتگوی 6 جولای (15 تیر) خود با خبرگزاری تسنیم، از خاطره دیدار غیر رسمی بین مقامات ارشد اداره با سران طالبان به جهت طبق صلاحدید شورای عالی امنیت ملی سخن گفته بود. به گفته سردار، پس از این مذاکره ثمربخش، ملاعمر حکم به حرام بودن کشت خشخاش داد و تولید مواد مخدر در افغانستان از ۵۰۰۰ تن به ۲۵۰ تن رسید. 

این بولتن آمریکایی اما معتقد است که دایره همکاری ایران و طالبان بسیار وسیعتر بوده و اظهارات ابویی نه تنها اعتبار سازمان ملل که مدعی است نقش بسزایی در کاهش کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در افغانستان داشته را زیر سوال می‌برد بلکه ماهیت روابط بین ایران و طالبان را نشان می‌دهد.

متهم ساختن سرلشگر صفوی به توجیه دخالت در عراق و سوریه

بولتن دیده‌بان محیط عملیاتی در مطلبی دیگر، سرلشکر یحیی صفوی -مشاور ارشد مقام معظم رهبری- را به توجیه دخالت ایران در عراق و سوریه متهم کرد. این دیده‌بان، با اشاره به گفتگوی 29 ژوئن (7 تیر) وی با "سپاه نیوز" -خبرگزاری رسمی سپاه پاسداران- که متذکر شده بود که "اگر از عراق و سوریه حمایت نمی‌کردیم باید با تروریست‌های در کنار مرزهای ایران می‌جنگیدیم"، این سخن را توجیه دخالت‌های ایران در عراق و سوریه و حمایت از عوامل این کشور دانست. 

همچنین اشاره نمود که "چطور است که وقتی آمریکا ایران را جزئی از محور شرارت خواند، مقامات ایرانی آن را توهین دانسته و واکنش نشان دادند اما حالا که خود صفوی آمریکا، اتحادیه اروپا، اسراییل و کشورهای میانه‌روی عرب را محور شرارت می‌نامد این توهین نیست؟".

ایران در پی تمرکز بر سواحل مکران و پیشرفت سایبری؟

بولتن OE Watch با اشاره به نامه مقام معظم رهبری به حسن روحانی که در تاریخ 1 جولای 2015 (10 تیر 94) در پایگاه Khamenei.ir انتشار یافت، به موضوع برنامه ششم توسعه پرداخت. رهبر انقلاب در نامه مذکور، سه محور مهم را به رییس جمهور ایران متذکر شد: "اقتصاد مقاومتی"، "توسعه علم و تکنولوژی"، و "تقویت فرهنگ". ضمنا تاکید شد که این واقعیت‌ها باید در سطوح ملی و برون مرزی مورد توجه قرار گیرد تا بدینوسیله اهداف برنامه ششم محقق گردد و تفکر اسلامی مستقل از نظام کاپیتالیسم جهانی شکوفا گردد.

اما این دیده‌بان در بولتن خود این‌گونه آورد: "کارشناسان، روزنامه‌نگاران، و دیپلمات‌ها به همان اندازه که به طبیعت مذهبی جمهوری اسلامی توجه می‌کنند، به همان مقدار هم اقتصاد دولت-نهاد ایران برای آنها جالب توجه است. اقتصادی که تحت برنامه‌های 5 ساله‌ای پیش می‌رود که باید به تایید رهبر این کشور برسد. در نامه رهبر ایران به حسن روحانی رییس جمهور این کشور، مواردی چند مورد تذکر بود اما دو نکته از همه مهمتر بود که به آنها می‌پردازیم: مورد اول مربوط به "توجه بیشتر به سواحل مکران" است. این منطقه، بیرون از تنگه هرمز واقع شده و در عین تمرکز نیروی دریایی ایران بر مناطقی چون جاسک و چابهار، این منطقه مغفول مانده و ایران توجه چندانی به آن نداشته است. حال این منطقه را می‌توان به دلیل حضور انواع قاچاقچی و شورشی بلوچ، "غرب وحشی" ایران نامید. اما چیزی که در نامه مذکور مشخص نشده، وضعیت فرقه‌های موجود در مکران است. بیشتر جمعیت مکران، سنی هستند. در نتیجه دولت تهران ضمن شروع تلاش عمرانی برای آبادسازی مکران، از حیث جمعیت فرقه‌ای و مذهبی هم به نوعی از جایگزینی مذهبی متوسل خواهد شد.

اما مورد دوم مربوط به پیشرفت توانایی‌های سایبری می‌شود. توانایی‌های جنگ سایبری چیزی است که در آن نامه به جد به آن تاکید شده است. همانطور که طرح اینترانت ملی را می‌توان عایق جمهوری اسلامی در مقابل اینترنت وسیع و قابل دسترس دانست. اهداف و استانداردهای این طرح شامل محدود کردن شبکه‌های اجتماعی به وسیله نهادهای مختلفی است که فرادولتی عمل می‌کنند".

ایران در رسانه‌های آلترناتیو؛

آیا آنچه ستون پنجم آمریکا بر سر چین آورد بر سر ایران هم می‌آورد؟

زمانی‌که روسیه و چین در دهه 1990 روابط خود با غرب را توسعه دادند از حضور سازمان‌های مردم‌نهاد آمریکایی استقبال کردند. مدتی طول کشید تا آنها فهیمدند بسیاری از این سازمانها در واقع ستون پنجم بودند و فعالیتهایی را انجام می‌دادند که اتحاد ملی را دچار تزلزل می‌کرد.

گروه جنگ نرم مشرق- اخبار ایران و تحلیل‌های پیرامون آن به طور مستمر در رسانه‌های جایگزین که مخالف رسانه‌های جریان اصلی (Main Stream) غرب هستند منعکس می‌شود. این رسانه‌ها به اطلاعات و تفاسیر متفاوتی می‌پردازند که در رسانه‌های جریان اصلی پیدا نمی‌شود.

***

ایران و تجربه روسیه-چین با ستون پنجم

پایگاه ردیف بلاگز ‌می‌نویسد: پاول کریگ رابرتز وزیر اسبق خزانه‌داری آمریکا در دولت ریگان و یکی از منتقدان خستگی‌ناپذیر امپراطوری اخیراً درباره اقدامات خراب‌کارانه در چین و روسیه توسط سازمان‌های غیردولتی مورد حمایت مالی آمریکا و تعدادی از موسسات خصوصی آمریکایی تحت نظارت واشنگتن مطالبی نوشت.

روسیه و چین زمانی‌که در دهه 1990 و پس از پایان جنگ سرد روابط خود را با غرب توسعه دادند از حضور سازمان‌های مردم‌نهاد آمریکایی استقبال کردند. این مساله برای مسکو بیش از پکن صادق بود. مدتی طولی کشید تا آنها فهیمدند که بسیاری از این سازمانهای مردم‌نهاد در واقع ستون پنجم بودند و فعالیتهایی را انجام می‌دادند که اتحاد ملی را دچار تزلزل می‌کرد. آنها آسیب‌هایی را وارد آوردند، اما میزان آنها زیاد نبود.

هر دو کشور اخیراً قوانین سازمان‌های مردم‌نهاد را به تصویب رساندند. منطقی است که تصور کنیم که چین و روسیه با هم اقدامات خود را هماهنگ می کنند چرا که ارتباطی بین حاکمیت چین و کرملین وجود دارد. چین به نسبت روسیه در برابر دسیسه‌های سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا آسیب‌پذیر‌تر است. روسیه خاطرات تاریخی بسیاری از اقداماتی که امپراطوری می‌تواند انجام دهد دارد: اعطای جایزه نوبل به برخی نویسندگان مخالف، خارج کردن خاطرات نیکیتا کروشف به خارج از کشور و انتشار ترجمه آثار وی در سطح جهان.

اما پاشنه آشیل وسیه در اینجا قرار دارد که برخی از نخبگان روسیه غرب‌زده شده‌اند. چین در این مساله وضعیت بهتری دارد. از سویی دیگر، چین به خاطر جهانی‌شدنش بیشتر آسیب‌پذیر است. تعدادی زیادی از چینی‌های ساکن آمریکا در دام سرویس‌های اطلاعاتی آمریکایی گرفتار می‌شوند. روسیه و چین همچنین شاهد دخالت آمریکا در امور داخلی کشورشان بوده‌اند.

البته، چین و روسیه تنها قربانیان سیاستهای مداخله‌جویانه آمریکا نبوده‌اند. نشانه‌های این دخالت در انقلابهای رنگی در گرجستان، اوکراین و غیره مشهود است.

در حال حاضر یک جبهه جذاب دیگری برای سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا در حال شکل‌گیری است: ایران. شکی وجود ندارد که ایران بسیار آسیب‌پذیر است. ذهن من معطوف به خاطره‌ای از صحبت مایکل فوکالت فیلسوف، مورخ، نظریه‌پرداز اجتماعی و منتقد ادبی فرانسوی با یک ایرانی انقلابی در ماه‌های آخر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران می‌شود: آنها (آمریکایی‌ها) با رضایت خودشان از سر ما دست برنمی‌دارند. درست مثل آن‌چیزی که در ویتنام رخ داد.

فوکالت در مقاله خود درباره انقلاب اسلامی می‌نویسد: آمریکایی‌ها نسبت به ویتنام تمایل کمتری برای خروج از ایران را دارند چرا که ایران نفت دارد.

مطمئناً، ایران مدتهاست که از آن روح انقلابی که فوکالت احساس کرده بود فاصله گرفته است. برخلاف روسیه و چین، کشمکش‌های مداوم در بین دولتمردان ایران از زمان پیروزی انقلاب زمینه مناسبی برای آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا فراهم آورده است تا در این سیستم سیاسی نفوذ کنند. این مساله ایران را به نسبت روسیه و چین آسیب‌پذیرتر می‌کند.

از سویی دیگر، سیستم سیاسی ایران اشکال غیر‌قابل ‌پیش‌بینی زیادی به خود می‌گیرد که می‌تواند خارجی‌ها را سردرگم نماید و مانع از آن می‌شود که آنها بتوانند یکباره بر تمامی سیستم مسلط شوند.

دوم این که ایران برخلاف چین و روسیه در برابر تاثیر غرب آسیب‌پذیر است. این کشور بیش از هر کشور دیگری در جهان از وزرایی استفاده می‌کند که در آمریکا تحصیل‌کرده‌اند.

سوم، رابطه بین ساختار مذهبی کشور و بازار یکی دیگر از نقاط آسیب‌پذیر ایران محسوب می‌شود. تلاش آمریکا این است که در داخل این سیستم دودستگی ایجاد نماید.

ایران درباره عملکرد سازمان‌های مردم‌نهاد هشیار بوده است. اما با باز شدن دربهای دنیا متعاقب اجرایی شدن توافق هسته‌ای انتظار می‌رود که سازمان‌های مردم نهاد مورد حمایت مالی غرب در ایران به صورت قارچ‌گونه رشد کنند. بی‌شک ایران تحت فشار شدیدی از جانب سازمان‌های طرفدار دموکراسی و حقوق بشر قرار خواهد گرفت.

اشتباهات زیادی در زمان انتخابات در ایران رخ می‌دهد زیرا سیاست داخلی این کشور به شور در می‌آید و مبارزات انتخاباتی داغ می‌شوند. در نهایت، ایران به شدت در برابر انقلاب‌های رنگی آسیب‌پذیر می‌شود.

آرام باشید: کنگره هنوز می‌تواند توافق هسته‌ای با ایران را بر هم بزند

پایگاه آنتی‌وار می‌نویسد: نمایندگان کنگره بعد از گذراندن تعطیلات ماه آگوست خود حالا باید بزرگترین تصمیم خود را بگیرند اینکه می‌خواهند به 54 درصد نماینده‌ای ملحق شوند که دیپلماسی را به جنگ ترجیح می‌دهند و یا می‌خواهند توافق هسته‌ای با ایران را رد کنند.

این توافق می‌تواند به امنیت منطقه‌ای در خاورمیانه کمک نماید. حاکمان رژیم صهیونیستی به عنوان تنها کشوری در خاورمیانه که مجهز به 300 کلاهک اتمی است باید از سخنان ایران‌هراسانه خود درباره تهدید هسته‌ای این کشور دست بردارند.

همانگونه که کارشناسان مسائل نظامی و اطلاعاتی عنوان کرده‌اند این گشایش دیپلماتیک، ایران را در معرض بی‌سابقه‌ترین بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای و نظامی قرار می‌دهد.

نتانیاهو و لابی صهیونیست در آمریکا به دنبال برهم زدن توافق هسته‌ای با ایران هستند، اما این یک اشتباه محاسباتی است. چطور عدم توافق می‌تواند در راستای منافع رژیم صهیونیستی باشد؟

توافقی که در نتیجه مذاکرات ایران با شش کشور بزرگ دنیا حاصل شد بسیار قوی می‌باشد. این توافق می‌تواند تمامی مسیرهای دستیابی ایران به تسلیحات اتمی را مسدود نماید. این توافق نقطه‌ عطفی در توافقات منع‌تکثیر می‌باشد چراکه از مولفه‌های بازرسی‌های سرزده و راستی‌آزمایی سود می‌برد.

تنها زمانی‌که که بازرسان سازمان ملل پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نمایند تحریمهای بین‌المللی علیه این کشور کاهش خواهد یافت.

اگر از منظر وسیع‌تر به این توافق نگاه کنیم، این توافق می‌تواند باعث ازسرگیری رابطه ایران و آمریکا شود. فرصتهای اقتصادی، فرهنگی و مسافرتی می‌تواند بین مردم دو کشور ایجاد گردد. همکاری‌های امنیتی بین واشنگتن و تهران می‌تواند آغاز گردد چرا که دو کشور منافع مشترکی در سوریه، عراق، یمن و دیگر کشورها دارند.

به علاوه، این توافق می‌تواند گامی مهم به سوی منطقه عاری از تسلیحات کشتار جمعی در منطقه خاورمیانه باشد.

توافق هسته‌ای باعث می‌شود که تمامی موارد فوق میسر شود. اما این توافق در معرض خطر است.

اگر جمهوری‌خواهان و دموکراتهای طرفدار رژیم صهیونیستی به رد توافق رای دهند، همه چیز بر باد می‌رود. تنها چیزی که ما در صورت شکست توافق می‌توانیم از آن مطمئن باشیم افزایش تنشها و مسابقه تسلیحاتی متعارف و غیرمتعارف در خاورمیانه است.

رابطه آمریکا و ایران: پیش به سوی جهت‌گیری مجدد دو قطبی در خاورمیانه؟

پایگاه گلوبال ریسرچ می‌نویسد: این روزها تحولات سیاسی با سرعت بالایی در خاورمیانه در جریان است. در این تحولات دیپلماسی آمریکایی و روسی نقش کاتالیست‌های اصلی را ایفا می‌کند. مسکو به تهران در مذاکرات آشتی ملی سوریه ملحق شده است. روسیه در حال رایزنی با ریاض است تا این کشور را متقاعد سازد تا از حمایت از گروه‌های تندرو دست بردارد.

واشنگتن نیز توافق تاریخی را با تهران منعقد کرد که این مساله می‌تواند مسیر نزدیکی بین دو کشور را هموار سازد. این مساله باعث ایجاد هراس در ریاض و تغییر مسیر محتاطانه آن به سوی روسیه شده است. اهمیتی ندارد که اوضاع چقدر پیچیده می‌باشد، با این حال، واضح است دو روند اصلی ظهور کرده‌اند: درحالیکه ایران و آمریکا دارند به هم نزدیک می‌شوند، روسیه و ریاض هم در همین اندیشه هستند.

به نظر می‌رسد که ایران و عربستان دارند درباره روابط سنتی ژئوراهبردی خود تجدیدنظر می کنند. در خصوص تغییر موضع ایران می توان گفت که تمامی مسائل به بحث اتمی برنمی‌گردد. اما این تنها بخشی از آن می باشد، هر چند که اهمیت آن بسیار بالاست. مذاکرات هسته‌ای با ایران اساساً تمرینی برای اعتمادسازی بین ایران و آمریکا بود که با وساطت روسیه انجام شد. روسیه تلاش کرد تا صدای ایران توسط غرب شنیده شود. از سویی دیگر، مسکو که تجربه مذاکره با آمریکا را دارد تلاش کرد تا ایران را را از پیامدهای تمامی مواردی که توسط هیات آمریکایی مطرح می‌شود مطلع سازد. به عنوان مثال، روسیه توقع دارد که ایران پس از آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده‌اش به سوریه کمک بیشتری نماید و در عوض قول داده است تا پس از اجرایی شدن توافق هسته‌ای بازار انرژی را در قبضه خود در نیاورد.

تعداد اندکی از تحلیل‌گران این استدلال را مطرح کرده‌اند که ایران با امضای توافق هسته‌ای ضرر راهبردی را به جان خرید. برخی می‌گویند که یک‌سری هماهنگی‌ها ایران را در کمپ راهبردی غرب قرار داد و این به ضرر روسیه است. ایران مجبور شد که برخی محدودیتها و بازرسی‌های هسته‌ای را بپذیرد. به طور کلی اگرچه ایران در ابتدا فکر می‌کند که در نتیجه این توافق به مزایای اقتصادی، نظامی و قدرت نرم دست خواهد یافت، اما در نهایت خواهد فهمید که هر چه را که به دست آورده است از دست خواهد داد. ایران در نتیجه این توافق بیش از هر زمانی دیگری در خطر انقلاب‌های رنگی قرار دارد.

حالا بهتر است به مزایایی که هر یک از کشورهای امضاکننده توافق از سال آینده به دست خواهند آورد نگاهی بیندازیم:

ایران: تهران مشتاق است تا میلیاردها دلار سرمایه بلوکه شده‌اش در غرب را آزاد کرده و از آن برای کمک به حزب‌الله، سوریه و حوثی‌های یمن استفاده نماید. در جبهه داخلی، ایران بر روی سرمایه‌گزاری‌، پول و تخصص غرب حساب باز کرده است و امید دارد تا از آنها برای افزایش رشد اقتصادی کشور استفاده نماید. بازار ایران از تمامی ویژگی‌ها برای موفق شدن برخوردار است، اما تحریمها باعث توقف رشد اقتصادی کشور برای بیش از یک دهه شد.

آمریکا: واشنگتن با امضای این توافق به دنبال شریکی است که به تواند با کمک آن به صورت غیرمستقیم نفوذ خود را در قلب اوراسیای چندقطبی افزایش دهد. بر این اساس، آمریکا بسیار مشتاق است که قدرت نرمش را در منطقه اوراسیا و در امتداد مرز روسیه افزایش دهد و در نتیجه رقیبی برای تاثیرگذاری سنتی روسیه ایجاد نماید.

چین/فرانسه/آلمان/ انگلستان: این کشورها تقریباً نگران پیامدهای اقتصادی و انرژی این توافق هستند چرا که آنها می‌خواهند سهم بیشتری به دست آوردند. ایران می‌تواند بخشی از نیاز اروپا به انرژی را تامین نماید.

روسیه: موضع روسیه به نسبت دیگر امضاء‌کنندگان توافق ضعیف‌تر می‌باشد. البته، به صورت نظری روسیه نیز مثل بقیه کشورها از فرصت اقتصادی مشابه‌ای برخوردار است. اما از آنجاییکه صنایع روسیه چندان قوی نیستند، نمی‌توانند با رقبای خود رقابت نمایند. رقبای آنها از تجارب بین‌المللی بیشتری در زمینه سرمایه‌گزاری خارجی برخوردارند و می‌توانند با سرعت بیشتری سرمایه‌گزاری خود را افزایش دهند و در نتیجه سود بیشتری را هم به دست آوردند. این بدان معناست که سهم روسیه از بازار ایران چندان زیاد نخواهد بود. همچنین، هماهنگونه که گفته شد، ممکن است که آمریکا از ایران به عنوان عاملی برای ایجاد بی‌ثباتی در منطقه اوراسیا استفاده نماید. به علاوه، با ورود نفت و گاز ایران به بازارهای جهانی انتظار می‌رود که قیمت این محصولات کاهش یابد و این مساله می‌تواند باعث ضرر روسیه شود. این مساله می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدت جدی برای کرملین در پی داشته باشد.

سوالی که پیش می آید این است که ایا ایران واقعاً نسبت به تمامی پیامدهای امضای توافق هسته‌ای اشراف دارد. دولتمردان ایران وانمود می کنند که از قبل درباره تمامی این پیامدها اندیشیده‌اند. در زیر برخی از این پیامدها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد:

فرصت‌های اقتصادی: این می‌تواند در کوتاه‌مدت برای دو طرف برد – برد محسوب شود، اما در نهایت از همین بعد اقتصادی بسته به میزان رابطه غرب با ایران به عنوان اهرم فشاری علیه تهران استفاده خواهد شد. هر چند آمریکا و غرب خود را بیشتر وارد فرآیند بهبود اقتصادی ایران در شرایط پساتحریم نمایند، تاثیرگذاری آنها بیشتر خواهد شد. این می‌تواند پیامدهایی برای امنیت ملی ایران در پی داشته باشد چرا که این کشورها ممکن است که خواستار اقدامات سیاسی از جانب ایران شود و بدتر اینکه آنها ممکن است که این خواسته‌ها را با تهدید بازگردندان تحریمها مطرح نمایند. با افزایش نفوذ این کشورها و سازمان‌های مردم‌نهاد، ایران با خطر زیادی از جانب وقوع انقلاب‌های رنگی مواجه است.

بازرسی‌های هسته‌ای: جزئیات مرتبط با بازرسی‌های هسته‌ای که در مفاد توافق مطرح شده است به سود غرب است. غرب نمی‌خواهد که ایران به هیچ وجه به ابزار بازدارندگی هسته‌ای مجهز شود. این توافق از برخی جهات برخلاف منافع راهبردی ایران است. مهمترین مساله این است که این توافق این امکان را از ایران می‌گیرد در صورت به وخامت گراییدن اوضاع تصمیم خود را عوض نماید. در چنین سناریویی، ایران می‌تواند توافق هسته‌ای را برهم زند، اما این کار به قیمت برگشتن تحریمها و خاتمه یافتن همکاری‌ها خواهد بود. همچنین این توافق باعث می‌شود که ابزار بازدارندگی هسته‌ای ایران خنثی شده و در نتیجه این کشور در برابر تهدیدهای آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ازامنیت کمتری برخوردار خواهد بود.

صحبت‌های مخرب و جنگ‌طلبانه سناتور چاک شومر درباره توافق هسته‌ای با ایران

پایگاه آنتی‌وار می‌نویسد: سناتور چاک شومر اعلام کرده است که با توافق هسته‌ای بین ایران و گروه 5+1 مخالفت خواهد کرد. وی بیانیه مفصلی را منتشر کرده است که در آن دلایل خود را برای مخالفت با این توافق برشمرده است. نظر به تاثیرگذاری شومر در سنای آمریکا خصوصاً در بین دموکرات‌ها، بررسی بیانیه و دلایلش مهم می‌باشد. متاسفانه، بیانیه وی مملو از سوءبرداشت‌ها از قوانین بین‌المللی و حتی صحبت‌های کاملاً غلط می‌باشد. قبل از بررسی این توافق، باید در نظر داشت که توافق هسته‌ای معاهده محسوب نمی‌شود و در نتیجه این توافق هیچ‌گونه وظیفه حقوقی جدیدی برای هیچ‌یک از طرفین ایجاد نخواهد کرد. این توافق تنها شروطی را برای برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی ایران مطرح می‌کند و وظایف قانونی هم در مدت زمان مشخصی به پایان خواهند رسید. در نتیجه این توافق نباید مثل یک معاهده تازه امضاء شده بین المللی توسط کنگره مورد بررسی قرار گیرد.

شومر: در ده سال اول این توافق، ضعف‌های جدی در این توافق وجود دارد. نخست؛ بازرسی‌ها در هر زمان و در هر مکانی انجام نخواهد شد.

هرگونه توافقی که با هریک از اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی امضاء می‌شود توسط پادمانها و پروتکل الحاقی مورد نظارت قرار می گیرد. هیچ‌چیزی در این اسناد وجود ندارد مبنی بر اینکه آژانس قدرت بازرسی از هر مکانی و در هر زمانی را دارد. آژانس در حال حاضر دسترسی به تمامی سایتهای هسته‌ای ایران را دارد. موضوع دسترسی نیست. درخواست برای بازدید از سایتهایی که ربطی به توافقات بین‌المللی و تعهدات ایران ندارند از آمریکا تصویر یک زورگو را در جهان اسلام ایجاد می‌کند که تنها زمانی از معاهدات بین المللی پیروی می‌کند که به نفعش باشد.

شومر: تاخیر 24 روزه قبل از انجام بازرسی مشکل‌ساز است. اگرچه بازرسان حتی می‌توانند پس از 24 روز هم اثرات رادیواکتیو را شناسایی کنند، اما این تاخیر به ایران اجازه می‌دهد تا مانع از شناسایی ساختمانهای غیرقانونی و جنبه‌های نظامی احتمالی برنامه هسته‌ایش شود.

این سناتور درک اشتباهی از شرایط فعلی بازرسی از برنامه هسته‌ای ایران دارد. بازرسان آژانس در حال حاضر در ایران هستند، نمونه‌برداری می‌کنند و از سایتهای مختلف بازدید می‌کنند. آنها از ابزارهای پیشرفته برای شناسایی هر چیزی بهره‌ می‌برند. ماهواره‌ها می‌توانند به صورت هر روز هفته و 24 ساعته ساختمانهای غیرقانونی را شناسایی کنند. این سناتور همچنین جنبه‌های احتمالی برنامه هسته‌ای ایران را اشتباه فهمیده است. این مساله به یکسری ادعاها درباره تحقیقات مرتبط با تسلیحات هسته‌ای برمی‌گردد که در اوایل سال 2000 مطرح شدند. این ادعاها هنوز اثبات نشده‌اند.

شومر: حتی زمانیکه ما رادیواکتیو را در یک سایت شناسایی کنیم، تاخیر 24 روزه به ما اجازه نمی‌دهد که بفهمیم دقیقاً آنجا چه اتفاقی افتاده است.

این کاملاً مبالغه است. زمانیکه که توافق اجرایی شود، آژانس 150 بازرس در محل خواهد داشت که مجهز به پیشرفته‌ترین تجهیزات، ماهواره و ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات هستند.

شومر: مساله مشکل‌سازتر این است که آمریکا نمی‌تواند به صورت یک‌جانبه تقاضای بازرسی کند. از آنجاییکه درخواست بازدید باید به تایید کمیسیون مشترک متشکل از 8 کشور برسد و از آنجاییکه می‌شود فرض کرد که چین، روسیه و ایران همکاری نمی‌کنند، آمریکا باید نظر مثبت هر سه کشور اورپایی و همچنین نماینده اروپا را بگیرد. این ترس وجود دارد که زمانیکه اروپایی‌ها در بازار پرزرق و برق ایران گرفتار شوند، دیگر نخواهند وضعیت خود در ایران را به خطر بیندازند.

این سناتور یکبار دیگر عدم شناخت خود را از قوانین بین‌الملل نشان می‌دهد. این توافقی دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست. بنابراین، آمریکا هیچ قدرتی برای درخواست هیچ‌چیزی به صورت یک‌جانبه ندارد.

شومر: استفاده از شرط بازگشت تحریمها دشوار است. درحالیکه آمریکا می‌تواند به صورت یک‌جانبه تمامی تحریمها را برگرداند، اما در مواردی واشنگتن ممکن است بخواهد به خاطر میزان نقض توافق تنها بخشی از تحریمها را برگرداند. بازگشت بخشی از تحریمها برای آمریکا دشوار خواهد بود چرا که نیازمند همکاری تمامی کشورها می‌باشد.

فرض کنیم که این سناتور درست می گوید. اگر شرط بازگشت‌پذیری تحریمها درست نیست، چه کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم؟ این شرط باعث حذف حق وتوی روسیه و چین در شورای امنیت می‌شود. در عین حال، دنیا آن گونه که این سناتور می‌خواهد نمی‌چرخد.

شومر: طرفداران توافق استدلال می‌کنند که پس از گذشت 10 سال، رئیس جمهوری بعدی آمریکا در موضع ضعیفی برای جلوگیری از دست‌یابی ایران به بمب اتمی قرار ندارد. این استدلال رژیم فعلی تحریمها را نادیده می گیرد. پس از گذشت 15 سال، ایران به لحاظ مالی بسیار پیشرفت خواهد کرد و بهتر می‌تواند تسلیحات اتمی تولید نماید.

نخست اینکه، هیچ‌گونه مدرکی وجود ندارد که ایران به دنبال دستیابی به بمب اتمی است. برعکس، مدارک کافی وجود دارد که ایران نمی‌خواهد چنین کاری کند. دوم، ایران سالهاست که به عنوان کشوری هسته‌ای شناخته می‌شود. این کشور کاملاً بر فرآیند تکمیل چرخه سوخت برای تولید اورانیوم غنی‌شده احاطه دارد، فناوری سانتریفیوژ لازم برای تولید اورانیوم را ساخته است و زیرساختهای لازم برای یک برنامه هسته‌ای قوی را نیز دارد. بهترین گزینه برای ما این است که این برنامه هسته‌ای را تحت کنترل داشته باشیم.

شومر: ما به ایران چراغ سبزی برای نزدیک شدن به بمب اتمی نشان داده‌ایم و توانایی ما برای جلوگیری از این اقدامات ایران به لحاظ اخلاقی و اقتصادی ضعیف‌تر خواهد بود.

ما باید توجه داشته باشیم که هیچ‌گونه مدرکی علیه برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد. باید این سوال را بپرسیم که اگر ایران می‌خواست بمب اتمی بسازد چرا جنبه‌های نظامی برنامه هسته‌ایش را در سال 2003 متوقف کرد. پس از سرنگونی صدام حسین که مجهز به تسلیحات شیمیایی بود، ایران دیگر نیازی به بازدارندگی نداشت. باید به این نکته هم توجه کرد که ایران علی‌رغم استفاده عراق از تسلیحات شیمیایی علیه این کشور هیچ‌گونه مقابله به مثلی انجام نداد.

شومر: اگر قصد واقعی ایران دست‌یابی به بمب اتمی است، این کشور طبق این توافق باید فقط صبر کند. پس از گذشت 10 سال، این کشور به این هدف خود بسیار نزدیک شده است. به نظر من، با این توافق پس از گذشت 10 سال، ما شاهد ایران بدتری خواهیم بود که بدون توافق شاهد چنین مساله‌ای نخواهیم بود.

به گفته البرادعی مدیرکل اسبق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ما نمی توانیم مقاصد یک ملت را اندازه بگیریم و فقط می‌توانیم با حقایق موجود سروکار داشته باشیم و حقایق این را به ما می‌گویند که ایران به دنبال بمب اتمی نیست.

شومر: به علاوه، ما باید به جنبه‌های غیرهسته‌ای توافق نیز توجه کنیم. این جنبه به من اخطار بیشتری می‌دهد. سالهاست که ایران از قدرت نظامی خود برای افزایش تاثیرگذاریش در منطقه استفاده کرده است و از اقدمات نظامی علیه رژیم صهیونیستی حمایت کرده است. طبق توافق، ایران به حداقل 50 میلیون دلار در آینده نزدیک دست پیدا خواهد کرد و بی‌شک از مقداری از این پول برای افزایش تلاشهایش در منطقه استفاده خواهد کرد.

نخست اینکه 50 میلیارد دلاری که ایران به دست می‌آورد، پول خودش است. هیچ‌کشوری به ایران کادو یا هدیه نداده است.

دوم، ایران توافق‌نامه‌های دفاعی دوجانبه با سوریه و برخی دیگر از کشورها دارد، همانطور که آمریکا با دیگر کشورها از جمله هم‌پیمانان خود در خاورمیانه دارد. همانوطور که جوی بایدن گفت، این هم‌پیمانان آمریکا یعنی عربستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه بودند که اقدامات دموکراسی‌‌خواهانه در سوریه را به جنگ فرقه‌ای تبدیل کردند. ایران با دولت عراق هم‌پیمان است. برخی سیاستمداران عراقی معتقدند که اگر کمک‌های ایران نبود، عراق مدتها قبل به دست داعش افتاده بود. هیچ‌گونه مدرکی نیز وجود ندارد که ایران در یمن مداخله کرده است.

سوم، ایران از هم پیمانان خود در شرایط خوب و بد حمایت کرده است. ایران در زمانیکه تحریمی وجود نداشت این کار را می‌کرد و در زمان اعمال تحریمها نیز به حمایتهای خود ادامه داد. اما هیچ‌گونه سندی وجود ندارد که ایران می‌خواهد یکباره حمایتهای خود را افزایش دهد.

چهارم و مهمتر اینکه، ایران به این پول برای تقویت اقتصاد خود، تولید شغل، سرمایه‌گزاری در زیرساختها و پاسخ به خواسته 80 میلیون ایرانی تحصیل‌کرده نیاز دارد.

شومر: برای کاهش اثرات تحریمها، رهبر انقلاب مجبور شده بود که به سمت میانه‌روها متمایل شود. به نظر منطقی می‌رسد که با برداشته شدن تحریمها ایشان به سوی راستی ‌ها متمایل خواهند شد و حمایتهای خود را از سپاه پاسداران و تندروها افزایش خواهند داد.

مساله کاملاً برعکس است: رهبر انقلاب ایران کاملاً به فکر نظام جمهوری اسلامی ایران است. ایشان به فکر اقتصاد ایران هستند، اقتصادی که در سال 2012-2013 در حال فروپاشی بود. حتی فرماندهان سپاه نیز این را می‌فهمند. به همین دلیل است که آنها از توافق حمایت می‌کنند.

شومر: سرانجام، تندروها می‌توانند از پولهای آزاد شده برای تولید موشکهای قاره‌پیما استفاده کنند و به این وسیله آمریکا را تهدید کنند. محدودیتهایی باید برای استفاده ایران از این منابع جدید اعمال شود.

ایجاد محدودیت برای ایران در زمینه هزینه کردن پولهای خودش به معنای زیرپاگذاشتن حاکمیت این کشور است. آمریکا همین روش را درباره برخی دیگر کشورها انجام داد و در تمامی آنها نتیجه معکوس بوده است. به علاوه، ایران بر غم تهدیدات برنامه موشکی پیشرفته‌ای دارد. سرانجام، هر اقدامی که ایران برای تقویت نیروهای مسلح خود انجام می‌دهد تنها برای اهداف دفاعی است.

شومر: در خصوص جنبه‌های هسته‌ای برنامه هسته‌ای ایران، فکر می کنم که عدم توافق بهتر از توافق کردن است.

و گزینه جایگزین چیست؟

شومر: تایید یا رد این توافق به چگونگی عملکرد ایران طبق توافق بستگی دارد. اگر کسی فکر می‌کند که ایران میانه‌رو خواهد شد و تماس غرب با ایران و کاهش انزوای اقتصادی و سیاسی این کشور می‌تواند به نرم شدن موضع تهران کمک نماید، باید این توافق را تایید کنیم. به علاوه، ایران میانه‌رو از شکافهای موجود در توافق سوء استفاده نخواهد کرد، پس از گذشت ده سال به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای نخواهد بود، و منابع مالی جدیدش برای رشد داخلی استفاده خواهد کرد.

اگرچه هیچ‌کسی نمی‌تواند با قاطعیت بگوید که ایران پس از گذشت ده یا پانزده سال چگونه رفتار خواهد کرد، اما یک چیز قطعی است: هیچ کشوری با وجود تهدید علیه موجودیتش یا منافع ملیش میانه‌رو نخواهد شد. بنابراین، ایران دارای اقتصاد روبه رشد به احتمال فراوان سیاست خارجی و داخلی میانه‌روتری خواهد داشت.

شومر: به نظر من این تهدید که ایران میانه‌رو نشود و در عوض از این توافق برای دنبال کردن اهداف خود استفاده نماید بسیار زیاد است.

بر چه اساسی؟ آیا این سناتور می‌توانست انتخاب سید محمد خاتمی و یا حسن روحانی در ایران را پیش‌بینی کند؟ ایران بیش از هر کشور دیگری در خاورمیانه دارای پایه و اساس دموکراتیک است.