معرفی یک جنگنده مدرن

طراحی پیشرفته‌ترین جنگنده در صاب سوئد

مدآنلاین: زمانی که شرکت لاکهید مارتین مدل اف-35 خود را در سال 2005 رونمایی کرد، آن را «نسل پنجم» جنگنده‌ها نامید. عبارتی که از روس‌ها در تعریف جنگنده اف-22 به عاریت گرفته شده بود. به هرحال اگر «نسل پنجم» را به چیزی بیش از «ماشینی با نهایت قدرت راندن» تبدیل کنیم، آنگاه به نسل ششم جنگنده‌ها خواهیم رسید. 

شرکت صاب معتقد است مدل مفهومی JAS 39E گریپن این شرکت اولین نمونه از نسل ششم جنگنده‌های آینده است. اولین مدل مفهومی نسل پنجم جنگنده حدود سی سال پیش رونمایی شد یعنی زمانی که جنگ سرد در اوج خود بود و هر جنگنده ناتو که به سمت شرق می‌رفت می‌توانست هر چیزی را که از جهت مقابل می‌آمد به عنوان دشمن فرض کند. لذا جنگنده اف-22 برای جنگ‌های چالشی اما ساده طراحی شده بود.

 در آن زمان اصل دفاع، نکته مهم در طراحی تمامی جنگنده‌ها بود. اما اکنون دیگر دنیا تعییر کرده است. فناوری‌های سال 1985 دیگر جایگاهی در دنیای کنونی ندارند. دیگر در هیچ دستگاهی سخت‌افزار نکته اصلی نیست بلکه ارزش آن به نرم‌افزارهایی است که از آنها پشتیبانی می‌کند. مانند گوشی هوشمند اپل که صرفا بخاطر برنامه‌ها و نرم‌افزارهایش ارزش فوق العاده‌ای پیدا کرده است. 

یکی از دلایلی که مدل مفهومی JAS 39E گریپن را شاید بتوان نسل ششم جنگنده‌های آینده دانست آن است که با توجه به همین مسایل طراحی شده است. در طراحی این جنگنده فوق پیشرفته نرم‌افزار محور اصلی است. این جنگنده از نرم افزار Mission System 21 استفاده می‌کند که جدیدترین نسخه نرم افزارهای جنگنده است که نمونه اول آن برای JAS 39A/B ارائه شد. طولانی بودن طول عمر جنگنده‌ها نیازمند آن است که طراحی آنها امکان تطبیق با شرایط مختلف و متغیر، چه در ماموریت‌های جنگی و چه در شرایط نگهداری را داشته باشد.

 مدل گریپن نیز مانند مدل اسکی هاوک A-4 شرکت اد هینمان در ابتدا به عنوان یک هواپیمای کوچک با قدرت حمل تسلیحات بالا طراحی شد. حالا به انتقال بخش عمده توانایی‌های نرم افزاری به نسخه جدید این جنگنده، ایده طراحان این شرکت آن است که تسلیحات و توانایی‌های نسخه‌های C/D این جنگنده نیز به نسخه جدید E آن منتقل شود. این شرکت سوئدی سرمایه‌گذاری هنگفتی روی پیشرفته‌‌ترین حسگرهای ذخیره و بازیابی اطلاعات و نیز آگاهی از محیط کرده است که شامل اولین سیستم جنگ الکترونیک آماده به خدمت است که از فناوری گالیوم-نیترید در آن استفاده شده است.

 مسئله مهم اینکه فضای بسیاری هم به شناسایی سیستم دوست یا دشمن اختصاص داده شده است. دقیق بودن این سیستم در جایی اهمیت پیدا می‌کند که نیروهای دوست، دشمن و بی‌طرف در یک حریم هوایی حضور دارند. توانایی سوئد در تولید پیشرفته‌ترین جنگنده‌های دنیا همواره متکی به فناوری‌های وارداتی بوده است و گزینش فناوری به‌جای تولید آن اکنون اهمیت بیشتری یافته است زیرا فناوری‌های تجاری و عمومی نیز نقشی مهم در این صنعت جهانی پیدا کرده‌اند. موتور جنگنده JAS 39E ساخت آمریکا، رادار آن ساخت بریتانیا، سیستم جستجو و رهگیری اینفرارد آن محصول ایتالیا و بخش عمده بدنه آن ساخت برزیل است.

 اما آنچه مدل JAS 39E را لایق دریافت عنوان نسل ششم جنگنده‌ها می‌کند، سازگاری کامل آن با محیط جدید است. هدف اصلی در تولید این جنگنده آن بوده است که هزینه تولید و نگهداری این مدل در مقایسه با مدلی مانند JAS 39C کمتر باشد در عین آنکه همه کارهای آن مدل قدیمی را بهتر انجام دهد. یکی از مهندسان این پروژه می‌گوید: «نیروی هوایی سوئد امکان پرداخت هزینه مدل‌های قدیمی را نداشت و بسیاری از کشورهای دیگر هم وضعیتی مشابه داشتند.»

 چنین هدفی بسیار بلندپروازانه است اما اگر این شرکت سوئدی بتواند به این مهم دست پیدا کند، می‌تواند درسی فراموش نشدنی به همه سازندگان جنگنده در سراسر جهان بدهد. مدل جدید سری JAS 39 که در واقع نسخه E و F این جنگنده فوق‌العاده است با نام گریپن ان جی طراحی شده است. شرکت سوئدی صاب آن را به عنوان یک جنگنده با امکان ایفای چندین نقش طراحی کرده است که در نمونه های 1 و دو سرنشین ساخته شده است. 

پیش‌بینی می‌شود اولین نمونه عملیاتی این جنگنده در سال 2018 به جهان عرضه شود. این جنگنده 15/2 متر طول و 8/6 متر عرض انتهای دو بال آن است. ارتفاع آن از زمین برابر 4/5 متر است. این جنگنده سبک در حالت خالی و بدون تسلیحات 8 هزار کیلوگرم وزن دارد اما با سوار شدن تسلیحات به آن، حداکثر وزن قابل پرواز آن برابر 16 هزار و500 کیلوگرم خواهد بود. روند طراحی و تولید سری JAS 39 شرکت صاب از سال 1979 و زمانی آغاز شد که دولت سوئد در تلاش برای جایگزینی جنگنده‌های موجود خود، طرح پیشنهادی این شرکت را پذیرفته و با سرمایه‌گذاری برای تولید آن موافقت کرد.

 اولین نمونه از این سری در سال 1988 به پرواز درآمد. اما دو سقوط باعث شد این شرکت دست به تغییرات اساسی در طراحی این مدل بزند و البته  در نهایت نیروی هوایی سوئد را به استفاده از آن در سال 1997 مجاب کرد. جدیدترین نسخه این مدل یعنی JAS 39E/F برد جنگی برابر 1300 کیلومتر را در زمان حمل شش موشک ضدتانک AAM دارد. شرکت صاب اخیرا اعلام کرده است که در حال مطالعه روی یک نسخه بدون سرنشین از این جنگنده است که بتواند ماموریت‌های جنگی را بدون حضور خلبان به پایان برساند.

 جدا از تیربار موزر BK-27 که در مدل پایه این جنگنده گنجانده شده است، این مدل می‌تواند تسلیحات متنوعی را با خود حمل کند که شامل موشک‌های هوا به هوا مانند AIM-9 سایدویندر، موشک‌های هوا به زمین مانند ماوریک AGM-65 و موشک‌های ضدکشتی مانند RBS-15 می شود. البته نیروی هوایی سوئد در نمونه مورد استفاده خود تغییراتی را ایجاد کرده است تا توانایی حمل تسلیحات دیگر مانند موشک‌های دوربرد MBDA متور و موشک‌های کوتاه برد IRIS-T و البته بمب های قابل هدایت با لیزر را داشته باشد. 

در مجموع این جنگنده در زمان جنگ توانایی حمل 6/5 تن تسلیحات و تجهیزات را دارد که تجهیزات آن شامل حسگرهای خارجی برای شناسایی و هدف گیری، سیستم شناسایی صاب یا سیستم شناسایی دیجیتال تالز می‌شود.