یک گزارش فرهنگی

ثبت است بر جریده میراث نقش جهل! فرهنگی و هنری  9:45:28 1394/02/28 942-18580-5 کد خبر

دو چیز است که عقل سلیم به دیده شک و تردید در آن‌ها نگاه می‌کند. به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ اولی افتخار به اصل و نسب و قبیله‌ و تیره و طایفه و نژاد است چون چیزی است که کمابیش همه از آن برخوردارند و مقوله‌‌ای عام است و برتری خاصی در آن نهفته نیست که موجب تفاخر باشد مگر پیامبران و امامان معصوم (ع) که به دلیل اتصال‌شان به ذات اقدس باری تعالی از این قاعده زمینی مستثنی هستند. به هر شکل، گروه نامجویان و نژادپرستان خشت بر دریا می‌زنند! دومی تلاش باطل عده‌ای برای ثبت نام و دوام خویش بر جریده عالم به هر قدر و قیمت است بی آن که جوهر وجودشان آمیخته با زر و سیم شایستگی و لیاقت باشد. اینان البته عذرشان این است که میل به بقا و نقش بستن بر صفحه روزگار دارند. در یک کلام دست خودشان نیست. طبیعت‌شان چنین است؛ اگرچه به راه بادیه می‌روند! این دو گروه معمولا مفتون عظمت پاره‌ای از پدیده‌ها و اشیا نمی‌شوند و این حکایتی است که می‌توان آن را در منش و طبیعت آن‌ها جست‌وجو کرد. چنین افرادی به یقین متوجه پیرامون خود نیستند. تو گویی اینان را نیرویی بازدارنده از درک اهمیت هر موضوعی ناتوان می‌سازد. از سوی دیگر، نیروی معکوس پیش برنده‌ای این دسته از افراد را به انجام کارهایی وامی‌دارد که به راستی صاحب هر عقل سلیمی را انگشت به دهان مى‌کند. شگفتی موضوع آن جا صد چندان می‌شود که درمی‌یابی کسانی وجود دارند که نگاه‌شان به همه چیز خیلی بدیهی و طبیعی است و چنان با روزمرگی و عوام‌زدگی خو گرفته‌اند که از کنار مسایل مهم زندگی نیز با حالتی رخوت‌ناک می‌گذرند. از جمله مواردی که از قرار درک آن برای افرد فوق‌الذکر دشوار است مساله میراث چند هزار ساله پیشینیان است. مساله یادگاری‌نویسی و شعارنویسی بر تن خسته میراث حرف و حدیث تازه‌ای نیست که از این دست زیاد دیده‌ایم و حکایت‌ها شنیده‌ایم. اکنون بحث بر سر این است که پاره‌ای از این آثار که دوشادوش ما زندگی می‌کنند از این آفت زشت مصون نمانده‌اند و... . بُعد علمی مساله نوشتن و حک کردن بر میراث گذشتگان و تخریب آن‌ها بخشی از پدیده‌ای است که به آن وندالیسم می‌گویند. وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیا و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می‌آید و دلایل متعددی برای آن عنوان می‌کنند. وندالیسم را در زمره انحرافات و بزهکاری‌های جوامع جدید دسته‌بندی می‌کنند و آن را واکنشی خصمانه و کینه‌توزانه نسبت به برخی از ناملایمات و شکست‌ها تحلیل می‌کنند. یکی از نابهنجاری‌ها گرایش به تخریب است که در نوع خود می‌تواند شامل تخریب اموال عمومی، فضای سبز، جاده ها، دیوارها و... باشد. چنین فردی را در اصطلاح جامعه‌شناسی "وندال" می‌گویند و گرایش به این گونه تخریب‌ها وندالیسم نامیده می‌شود. تخریب اموال عمومی دارای عوارض و پیامدهای مادی و معنوی است. اما در نگاه دقیق‌تر به این قضیه می‌توان ابعاد عوارض انسانی را بسیار فراتر دید. کارشناسان در واکاوی علت وندالیسم به کنجکاوی و علایق شخصی، مسایل سیاسی و عرق‌های دینی و مذهبی اشاره می‌کنند. با انرژی هسته‌ای به جنگ یادگاری‌نویسی برویم! دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه این باره گفت: این موضوع ریشه فرهنگی دارد و ناشی از عدم اطلاع‌رسانی است. حتی اگر ما همه این مکان​ها را پلمپ کنیم اما بازدیدکنندگان به این نتیجه نرسند که این کار حرکتی غیرفرهنگی است با صرف میلیاردها تومان هم نمی​توان جلوی آن را گرفت. فرامرز خوشاب معتقد است: تنها راه جلوگیری از این پدیده انجام کار فرهنگی و توسعه سازمان​های مردم​نهاد در روستاها و شهرها و اطلاع​رسانی به آنها است. او خاطرنشان کرد: یکی از قربانیان یادگاری​نویس در ایذه "اشکفت سلمان" است. این یادگاری روی یکی از بزرگترین کتیبه‌های عیلامی نوشته شد. خوشاب تصریح کرد: در زمان مدیریت وقت سازمان میراث فرهنگی متأسفانه از ماده​ای برای پاک کردن یادگاری‌ها استفاده کردند که در بلند​مدت تأثیر منفی گذاشت. این دوستدار میراث فرهنگی همچنین گفت: انجمن ما با یکی از دانشمندان ایرانی درباره نوشته​های روی بناهای تاریخی وارد مذاکره شده است. او یک پیشنهاد جالب به ما داد و گفت می​توان با تیم تحقیقاتی که در انرژی اتمی وجود دارد از فلزی به نام ویرکونیوم استفاده کرد. این فلز هفت هزار درجه سانتی​گراد مقاومت دمایی دارد و به صورت یک تلق نازک است. وی اضافه کرد: این ورق نازک را می​توان روی همه آثار کشاند و در مقابل عوامل و بلای طبیعی از آن جلوگیری کرد اما این کار نیازمند انجام طرح تحقیقاتی با همکاری سازمان انرژی اتمی است و ابتدا باید مراحل آزمایشگاهی را طی کند. خوشاب گفت: ما این موضوع را به اداره میراث فرهنگی منتقل کردیم اما هیچ​ گونه پاسخی به ما داده نشد. مصائبی به درازنای تاریخ! در شهرستان دزفول نیز پلی با پیشینه عهده ساسانی وجود دارد که به رغم مصائبی که در درازنای تاریخ کشیده همچنان با وجود سنگ ملامت، سلامت است و مایه افتخار شهر است اما... اما با هر چه بشود شوخی کرد با هویت و فرهنگ یک ملت که جبهه و جمال آن ملت است شوخی کردن روا نیست. از قدمت و اهمیت تاریخی پل قدیم دزفول سخنی به میان نمی‌آوریم چراکه این نکته دست‌کم برای مسؤولان و متولیان این شهر واضح و مبرهن است اما این که چرا دست به کاری نمی‌زنند تا غصه خاطره‌نویسی سرآید و یا اگر می‌زنند راه به جایی نمی‌برد شاید قائله‌ای است که با پا درمیانی مختصری از آشنایی و آگاهی حل شود. حکایت حال و روز پل ساسانی یا به تعبیری پل قدیم دزفول اگر بیشتر از قصه حسین کرد شبستری نباشد کم از آن هم نیست. چه، این پل پیر پرخاطره اگر زبان داشت شاید از تنها چیزی که بیش از دیگر چیزها می‌نالید جملات و کلمات و عباراتی است که به خط خرچنگ ـ قورباغه بر پیکرش نقش بسته‌اند؛ حالا بماند که در اثر بی‌توجهی و افراط در بهره‌وری چه آسیب‌ها که ندید و بدتر از آن، مرمت غیراصولی و من‌درآوردی چه بلاها که بر سرش نیاورد. از زمانی که به قصد مرمت و بازسازی تردد از روی آن ممنوع شده ـ اگرچه به جبران مافات پل شناوری در جوار آن نصب شده ـ تردد با اختلال مواجه شده و صاحبان خودروهایی که جلوبندی وسایل نقلیه‌شان از پل شناور دچار آسیب شده منظور نظر نگارنده را به خوبی درک می‌کنند. خیلی راحت از کنارشان می‌گذریم! مدیر کانون جهانگردی آبادان هم درباره یادگاری‌نویسی بر آثار تاریخی گفت: اگر به اکثر آثار باستانی نگاه کنیم می​بینیم که این معضل در همه جا وجود دارد. یکی از دلایل آن بی​نظارتی و نبود رسیدگی به آثار تاریخی است. احمد امیری تصریح کرد: آثار ما به راحتی تخریب ​ و حتی به راحتی از فهرست آثار ملی خارج می​شوند. وقتی آثار تاریخی ما به حال خودشان رها ​شوند افرادی که از سطح فرهنگی پایینی برخوردارند شروع به نوشتن یادگاری بر آن‌ها می​کنند. او عنوان کرد: وقتی گردشگر خارجی به کشور ما می​آید و یادگاری​های نوشته شده روی آثار چندین هزار ساله ما را می​بیند چه فکری راجع به ما ایرانی​ها می​کند؟ این دوستدار میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: کشور ما از نظر آثار باستانی بسیار بکر است. برای مثال آثار مربوط به آشوریی​ها فقط و فقط در دست ما قرار دارد اما متأسفانه در نظات و نگه‌داری از آن‌ها بسیار ضعیف عمل می‌کنیم. امیری بیان کرد: آثار ما نه فقط برای ما بلکه برای جامعه بشریت مهم هستند. این در حالی است که ما نسبت به تخریب آن‌ها بی‌توجه هستیم و به راحتی از کنار آن‌ها می‌گذریم و حتی در بعضی جاها مجوز می‌دهیم تا آن‌ها را تخریب کنند.  وی توضیح داد: یکی از علل یادگاری​نویسی بر آثار ما مشکل فرهنگی است. بعضی افراد در سطوح فرهنگی پایینی هستند. برای همین در مواجه با آثار و بناهای تاریخی مرتکب این حرکت قبیح می‌شوند. او یادآور شد: به طور مثال در زمینه محیط زیست و برخورد با یوز ایرانی اندکی کار فرهنگی صورت گرفت. برای همین الان شاهد حساسیت مردم بر پلنگ ایرانی هستیم. اما چنین فرهنگ​سازی درباره آثار تاریخی ما صورت نگرفته است و اگر هم گرفته آن قدر ضعیف بوده که به چشم نمی​آید. وی تاکید کرد: شیوه حفاظت از بناهای ما باید به گونه​ای باشد که ما حتی اجازه ندهیم گردشگر بیش از اندازه به آثار تاریخی ما نزدیک شود چه رسد به این که بخواهد بر آن یادگاری هم بنویسد. ما نباید همه چیز را گردن مردم بیندازیم. مدیر کانون جهانگردی آبادان ادامه داد: وقتی حتی یک تابلوی کوچک یا یک نگهبان در کنار آثار تاریخی ما وجود ندارد معلوم است که چنین مشکلاتی پیش می‌آید. در آبادان مشکل این قدر زیاد است که ما اصلا نگران یادگاری‌نویسی نیستیم بلکه نگرانیم اصل بنای تاریخی ریزش پیدا کند. وقتی اثر تاریخی یادگاری می‌شود! همچنین علی‌محمد چهارمحالی، رییس اداره میراث فرهنگی شوشتر، گفت: یکی از مباحثی که درباره تخریب آثار بیان می​شود بحث یادگاری یا وندالیسم است. اگر روی یک اثر تاریخی قرار باشد چندین نفر یادگاری بنویسند چه چیزی از آن باقی خواهد ماند؟ این اتفاق تنها مختص یک سایت تاریخی نیست بلکه در کل کشور با این مشکل روبه‌رو هستیم. وی ادامه داد: به طور مثال بر جدارهای سی و سه پل انواع و اقسام یادگاری​ها نوشته شده است یا در کتیبه‌های اشکفت سلمان که دارای خطوط میخی ارزشمندی هستند شعارهایی حک شده که بسیار دردآورند. همچنین اگر از برج کلاه فرنگی شوشتر دیدن کنید تاریخ روزهای اخیر را که به صورت یادگاری روی آن نوشته شده است را خواهید دید. او تاکید کرد: مردم باید به این فرهنگ برسند که اگر قرار باشد ما روی این آثار یادگاری بنویسیم چه چیزی از آن برای نسل​های آینده باقی خواهد ماند؟ هر چند اگر گرد تاریخ بر اثری بنشیند ممکن است همان یادگاری هم خودش یادگاری بشود! چهارمحالی بیان کرد: من پیشنهاد می​کنم مسؤولان سایت​های تاریخی مکانی را طراحی کنند تا کسانی که تمایل  زیادی به یادگاری‌نویسی دارند روی آن امضا کنند و اسم خودشان را با ذکر تاریخ حک کنند. او درباره علت نوشتن یادگاری بر آثار باستانی گفت: علت این کار ضعف فرهنگی است. متأسفانه وقتی هنوز گروهی به اسم داعش وجود دارد که موزه​ای را در موصل با آن شکل تخریب می‌کند می​فهمیم که چنین افرادی در همه جای دنیا و حتی در کشور ما نیز یافت می​شوند. رییس میراث فرهنگی شوشتر اضافه کرد: کسانی که در  آثار تاریخی می​گردند تا شاید سکه یا شی باارزشی پیدا کنند و دست به تخریب هم می​زنند اصلا نباید درباره فرهنگ آن‌ها صحبت کرد. او با تاکید بر این که فرهنگ​سازی باید از کودکان آغاز شود خاطرنشان کرد: وقتی یک یادگاری بر اثر تاریخی نوشته می​شود ابتدا باید هزینه​های زیادی برای آن متقبل شویم. چهارمحالی درباره شیوه پاک کردن یادگاری و شعار از روی آثار تاریخی اظهار داشت: نوشته حک شده بر اثر تاریخی را یا باید با روش شیمیایی یا با روش فیزیکی پاکسازی کرد. این در حالی است که اگر از روش سایش استفاده کنیم مطمئنا اثر تاریخی دچار آسیب می​شود و اگر بخواهیم از روش شیمیایی استفاده کنیم باز آسیب​هایی به پیکره اثر وارد می​شود. چه باید کرد؟ این که چرا اصولا آدمی یادگاری می‌نویسد و از خودش یادگاری به جا می‌گذارد پاسخ‌اش نزد فلاسفه است که به گفته آنان میل به جاودانگی و جاودانه شدن علت العلل آن است و ظاهرا هیچ کاریش هم نمی‌شود کرد اما شاید بتوان به انسان متمدن امروزی یاد داد که هر جایی نمی‌توان یادگاری نوشت و شعار سر داد و کالا و متاع خویش را جار زد. برخی از روان‌شناسان معتقدند که حکاکی کردن و نوشتن یادگاری روی آثار تاریخی در واقع به جنبه روانی افراد بازمی‌گردد چراکه در ناخودآگاه جمعی بشر کندن آثار وجود دارد. این روان‌شناسان معتقدند این دسته از افراد به دلیل نداشتن آموزش در مواجهه با آثار، کنده‌کاری‌های خودشان را جزو بزرگ‌تری از آن اثر قرار می‌دهند و با کاهش تنش و هیجان در واقع خود را جزو آن اثر ثبت و امضا می‌کنند. بسیاری از کارشناسان و جامعه‌شناسان و همچنین روان‌شناسان بر این عقیده‌اند که با نصب تابلوهای بزرگ در کنار بناها و آثار باستانی می‌توان از یادگاری‌نویسی و کنده‌کاری جلوگیری کرد. همچنین این تابلوها گنجینه‌ای از نظرات خواهد بود که چه تعداد مراجعه‌کننده با چه اهدافی به آن مکان رفته‌اند و البته یک روش آمارگیری از بازدیدکنندگان است چراکه در ایران آمارهای داده شده غالبا از صحت آن چنانی برخوردار نبوده‌اند. کارشناسان بر این باورند بهترین راهکار برای جلوگیری از تخریب میراث تاریخی بر اثر این اقدام غیرفرهنگی آموزش مردم، بالا بردن سطح آگاهی عمومی و ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی برای حفاظت و صیانت بیشتر از میراث فرهنگی کشور است و تا زمانی که این فرهنگ در سطح جامعه نهادینه نشود حفاظت از میراث فرهنگی به دلیل وسعت ابعاد آن به طور کامل امکان‌پذیر نخواهد بود. نکته درخور اهمیت این که نوشتن یادگاری و حکاکی روی آثار و ابنیه تاریخی جرم محسوب شده و مطابق ماده 558 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) با مجرمان برخورد قانونی می‌شود. اما برخورد قانونی با تمام مجرمانی که بناهای تاریخی و فرهنگی را با نوشتن یادگاری‌ها و حکاکی تخریب می‌کنند از توان سازمان میراث فرهنگی و یا هر سازمان دیگری خارج است و تنها شناخت و آگاهی مردم از ارزش‌های میراث فرهنگی می‌تواند میزان تخریب بناها را کاهش دهد. گزارش از: جلیل جعفری (خبرنگار ایسنای خوزستان)