قبول میکنیم! فاز نخست مجموعه تلویزیونی «در حاشیه» ساخته مهران مدیری به پایان رسید و به حاشیه نرفت. اما آن چه اکنون باقی مانده به تعبیر زندهیاد حسین پناهی یک تریلی سوال و محال است که روی دستمان باد کرده است. نمونه بدهم؟ کافی است ما هم گاهی بزنیم کنار و از حاشیه نگاه کنیم. شاید در معرض «رنسانس معکوس» قرار گرفتهایم!
زیاده عرضی نیست. مصاحبهها را بخوانید، همه چیز دستتان میآید.
یک پزشک: پر بیراه نبود
دکتر ایرج نظری، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز، درباره مجموعه تلویزیونی "در حاشیه" به خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ گفت: به نظر من این سریال سریال بسیار خوبی بود. من در آن ایراد و اشکالی ندیدم و امیدوارم پخش آن ادامه پیدا کند.
وی افزود: "در حاشیه" طنز و کارش خنداندن مردم است و سریالی که مردم را بخنداند سریال خوبی است. سریالهای طنز درباره صنوف مختلف ساخته شده و میشود اما اگر قرار باشد همه به سریالها اعتراض کنند که نمیشود. دلیلی ندارد که هر بار سریال طنزی ساخته و پخش میشود کسی به خودش بگیرد. آیا زمانی که سریال "شبهای برره" پخش شد اقوام ایرانی اعتراضی کردند؟
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز تاکید کرد: ظرفیت پزشکان هم باید بیشتر شود و زیاد سخت نگیرند. حتی در برخی موارد به خود بیایند و خود را اصلاح کنند چراکه برخی موارد سریال "در حاشیه" زیاد هم بیمورد نیست و تا حدودی به واقعیت نزدیک است. با این که مقداری در آن غلو شده اما سریال بدی نبود.
یک جامعهشناس: سابقه تاریخی دارد
همچنین حسین ملتفت، جامعهشناس و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، درباره نقدپذیری جامعه اظهار داشت: در کل ما ایرانیها آدمهای نقدپذیری نیستیم و کوچکترین نقدی که بشود واکنش نشان میدهیم. به نظر من این سابقه تاریخی دارد که ما نه نقد میکنیم و نقد میپذیریم.
وی افزود: به اعتقاد من نپذیرفتن نقد در جامعه ریشه فرهنگی دارد و این موارد چیز تازهای نیست. جدا از سریال "در حاشیه" وقتی در مورد هر قشر دیگری سریال یا فیلمی ساخته می شود آنها هم اعتراض میکنند. این مورد به فرهنگ ما برمیگردد که ما نه نقد میکنیم و نه نقد میپذیریم چون تحمل نقد را این را نداریم.
او خاطرنشان کرد: در جامعه ما اتفاقات ناگوار مختلفی در بیمارستانها و جاهای دیگر میافتد اما کسی واکنش نشان نمیدهد اما سریال "در حاشیه" طنز است و واقعیت ندارد و همان طور که از اسم آن مشخص است در حاشیه است و در متن جامعه نیست.
این جامعهشناس با اشاره به این که مشکل و ایراد در همه صنفی وجود دارد اظهار کرد: هیچ صنفی نیست که مشکلی نداشته باشد اما متاسفانه آستانه تحمل ما پایین است و این را برنمیتابیم که بر ضد ما نقد شود.
ملتفت با اشاره به دلایل نپذیرفت نقد بیان کرد: یکی از دلایل نپذیرفتن نقد درست انجام ندادن کارها است. مشکل ما در نقشپذیری است زیرا نقش و کارهایمان را درست انجام نمیدهیم. اگر کارها و نقشمان را درست انجام دهیم هر چه که از ما نقد شود باز مشکلی پیش نمیآید. بنابراین در صورت بروز نقد به کسانی برمیخورد که نقشهایشان را درست انجام نمیدهند. اگر آماری گرفته شود خواهید دید که چه کسانی اعتراض میکنند اما پزشک واقعی و متعهد اعتراض نمیکند. کسی که کارش را درست انجام دهد هیچ وقت از نقد بدش نمیآید اما به کسی که کارش کم و کاستی دارد برمیخورد.
این جامعهشناس معتقد است: برای حل مشکل نپذیرفتن نقد باید این گونه برنامهها و سریالها بیشتر پخش شود تا موضوع برای جامعه عادی شود چراکه جا افتادن هر امر فرهنگی در جامعه نیاز به زمان دارد و انتظار زیادی است که با یک یا دو بار نقد مشکل و اعتراضی پیش نیاید.
یک منتقد تلویزیون و سینما: تلخ اما شیرین
محمدتقی فهیم، منتقد تلویزیون و سینما، هم گفت: نسبت به گذشته سطح نقدپذیری بیشتر شده چراکه این اتفاقی که افتاده مربوط به الان نیست و پس از انقلاب شاهد این گونه اتفاقات بودیم که صنوف مختلف در برابر یک فیلم موضع میگیرند و این مساله باعث آزردگی و انزوای هنرمندان شده است. هرچند پیش از انقلاب هم این گونه اتفاقات افتاده است. بنابراین این اتفاقات ریشه تاریخی دارد.
وی با بیان این که جامعه ما تحمل نقد را ندارد افزود: دلیل نپذیرفتن نقد استعمار و مورد تهاجم بودن کشور و مردم ما در گذشتههای دور است که ما را به ملتی تبدیل کرده که تحمل نقد را نداریم و در مقابل نظر مخالف بدون این که به آن فکر کنیم ایستادگی میکنیم. در این زمینه بهتر شدهایم اما باز با حد معمولی فاصله داریم.
به باور فهیم: ایراد اصلی به جامعه وارد است که به شکل اقشار، صنوف و تشکلهای مختلف تبدیل شده است. جریان نخبه و تحصیلکرده جامعه ما باید به لایههای پایینتر جامعه آموزش دهند و الگو شوند اما اغلب این گونه برخوردهای سلبی از ناحیه تحصیلکردهها و گروههای مرجع مانند پزشکان اتفاق میافتد و این باعث شگفتی است. حال آن که پزشکان باید به گونهای با این اتفاق برخورد میکردند تا بشود آن را در آینده به یک فرهنگ تبدیل کرد.
این منتقد تلویزیون و سینما خاطرنشان کرد: اثر طنز نیازمند اغراق، کنایه، طعنه، ایما و اشاره و نیش است. اگر اینها نباشد طنز معنایی ندارد. جامعه پزشکی اگر تحمل چنین اثری را داشت جایگاه بهتری پیدا میکرد و بیشتر به آنها میبالیدیم. آنها هم میتوانستند در مقابل دست به نقد بزنند، نظر بدهند و میزگرد برگزار کنند تا تعامل و چالش ایجاد شود اما این که لشکرکشی شود و دست به تهدید و تحرکات عصبی زده شود اصلا برای جامعه رشد یافته و جامعهای که تحول و دگرگونی در آن صورت گرفته مناسب نیست.
فهیم درباره وظیفه طنز بیان کرد: طنز وظیفه سنگینی دارد اما ایرادی که به طنز وارد است این است که معنای مصطلح و تعریف شده آن را نداریم. طنازان و کمدینهای ما باید به مسایل بسیاری مانند رعایت حریم افراد و خانواده توجه کنند. اینها مسایلی است که در دین ما هم به آنها توصیه شده است. نقد اجتماع، ظلم و بیعدالتی وظیفه طنز است.
او درباره سریال "در حاشیه" اظهار کرد: پزشکان باید بپذیرند که خیلی از مسایلی که در اطراف جامعه پزشکی وجود دارد مربوط به بسته بودن فضای نقد آنها است. این واقعیت است. مگر میشود روحیه تاجرمسلکانه میان برخی از پزشکان را انکار کرد؟ تمام پزشکان این گونه نیستند اما هستند پزشکانی که کارهای زیرزمینی میکنند و دست به اقدامات غیرقانونی میزنند.
وی افزود: این گونه مشکلات و دردها را فقط میتوان با زبان طنز ـ زبانی که در عین تلخی شیرین است ـ بیان کرد. تا زمانی که این مسایل وجود دارد باید اجازه نقد هم داده شود. به طور مثال در سریال "در حاشیه" به وکلا هم اشاره شده است چون وکلایی هستند که به جریان استثمارگرانه جامعه خدمت میکنند. ما وکلایی داریم که توجیهگر مظالم ظالم هستند. مگر وکلایی وجود ندارد که کار چاق کن سرمایهداران هستند؟ اما وکلای شریفی هم داریم که حتی کار رایگان انجام میدهند؛ هرچند غالب پزشکان و وکلای جامعه انسانهای شریفی هستند.
فهیم تصریح کرد: ادامه این گونه نقدها و کوتاه نیامدن وظیفه مسؤولان و مدیران فرهنگی است. هنرمندان نباید کنار بکشند و مدیران و مسوولان هم باید ایستادگی کنند و اجازه دهند آثار سینمایی و تلویزیونی راه خود را پیش ببرند تا بتوانند جامعه را نقد کنند و نقد در جامعه نهادینه شود.
وی تاکید کرد: به نظر من باید در مقابل موجهای انحرافی موجود ایستاد. هنرمندان و طنزپردازان نباید عقب بکشند. سریال "در حاشیه" از میانه کار از سمت و سوی اصلی خودش فاصله گرفت چراکه زیر فشارها بود. این عقبنشینی قطعا کار بعدی را خنثی میکند. در نتیجه با تلویزیونی خنثی مواجه خواهیم بود و این باعث عدم استقبال مردم از رسانهها و تلویزیون میشود.
مصاحبهها از: هادی عبیاوی ـ خبرنگار ایسنای خوزستان