دور جدید مذاکرات هستهای در ژنو شاهد حضور دو مقام ارشد جدید ایرانی و آمریکایی است. علیاکبر صالحی معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی قرار است با ارنست مونیز وزیر انرژی ایالات متحده دیدار و گفت و گو کند. اگر چه طرفین موضوع این دیدار را بحثهای دقیق فنی اعلام کردهاند ولی شواهدی از این احتمال وجود دارد که طرفین قصد مذاکره بر سر نوعی همکاری هستهای را داشته باشند.
به گزارش «تابناک»، عضو جدید تیم مذاکرهکننده هستهای آمریکا در ژنو، ارنست مونیز وزیر 70 ساله انرژی ایالات متحده است که شروع به تدریس وی در انستیتو فناوری ماساچوست در سال 1973 همزمان با دورهای است که صالحی 65 ساله مشغول تحصیل در دوره دکترا در دانشکده مهندسی هستهای همین دانشگاه بود. چهل سال بعد از آن دوره، این بار قرار است آنها در ژنو با یکدیگر دیدار کنند.
بهروز کمالوند، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته علیاکبر صالحی قرار است با ارنست مونیز در طول گفتگوهای کارشناسی دوروزه میان ایران و آمریکا در ژنو دیدار کند و از سوی دیگر، در بیانیه وزارت انرژی آمریکا در این باره آمده است که «به درخواست جان کری وزیر خارجه، ارنست مونیز وزیر انرژی روز شنبه به ژنو سفر میکند تا در مذاکرات جاری با ایران بر سر برنامه هستهای این کشور، به وزیر کری بپوندد.»
در این بیانیه همچنین آمده است که: «مقامات وزارت انرژی همواره به عنوان بخشی از تیم مذاکرهکننده ایالات متحده در این گفتوگوهای کاملا فنی دخیل بودهاند و وزیر مونیز هم در ژنو به تیم میپیوندد تا این رایزنیهای فنی دقیق، ادامه یابد.»
گام نهایی توافق جامع هستهای بین ایران و 5+1 طبق آن چیزی که در برنامه اقدام مشترک ژنو بر سر آن توافق شده است، در دو مورد به مسائلی اشاره دارد که احتمال دخالت وزیر آمریکایی در فرایند مذاکراتی آن محتمل است. طرفین در آذرماه سال 92 توافق کردند که توافق جامع نهایی بین ایران و 5+1
1- متضمن یک برنامه غنی سازی باشد که توسط طرفین تعریف میگردد، برنامهای که شاخصههای آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیتهای مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیتهای غنیسازی، ظرفیت غنی سازی، محلهایی که در آن غنی سازی انجام میشود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار میگیرد، تعیین میگردد.
2- شامل همکاری بینالمللی هستهای غیر نظامی باشد، که این همکاریها از جمله در خصوص دستیابی به راکتورهای مدرن آب سبک قدرت و تحقیقاتی و تجهیزات مرتبط و نیز عرضه سوخت هستهای مدرن و برنامه های تحقیق و توسعه (R&D) مورد توافق میباشد.
به دلایل گوناگونی میتوان این فرض را مطرح کرد که مذاکرات صالحی با طرف آمریکایی احتمالا با همکاری هستهای با آمریکا در ارتباط است.
نخست این که مذاکرات در موضوع غنیسازی تا حد زیادی پیش رفته است و اکنون بیش از آن نیازمند یک تصمیمگیری در سطح وزیر انرژی آمریکا باشد، نیازمند توافق کارشناسان هستهای بر سر جزئیات آن است. علاوه بر این فعالیتهای وزارت انرژی آمریکا از زمان تاسیس در سال 1977 تاکنون تولید انرژی و قانونگذاری در باره آن را شامل میشود که به تدریج به سمت مساله دفع زبالههای هستهای نیز کشیده شده است.
این در حالی است که فعالیتهای مربوط به موضوع عدم اشاعه سلاح هستهای در وزارت خارجه امریکا متمرکز است و از سوی دیگر، فعالیتهای وزیر انرژی آمریکا در چند سال گذشته ارتباط کمتری با کاری علمی و فنی بر مساله غنیسازی داشته و فعالیتهای وزارتخانه تحت امر وی بر موضوع تکنولوژی هستهای، پیشرفت این فناوری و همکاری بینالمللی بر سر آن متمرکز است.
همچنین باید در نظر داشت که اگر چه بحث بر سر نوع همکاری هستهای ایران و 5+1 در موضوع هستهای طبق توافق ژنو باید بخشی از توافق جامع هستهای باشد، ولی تاکنون در اخبار مربوط به مذاکرات هستهای کمتر مورد اشاره قرار گرفته است.
در بیش از یک سالی که در مسیر مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع هستهای گذشته است، احتمالا تنها خبر مربوط به همکاری هستهای با 5+1 خبر تفاهم نامه و پروتکل همکاری هستهای ایران و روسیه بوده است که در آن مورد هم صالحی نقش مذاکرهکننده با طرف روس را بر عهده داشت.
در طرف مقابل، مرور مجموعه توافقاتی که به امضای ارنست مونیز و مقامات دیگر کشورها رسیده، سهم بالای همکاری هستهای در آنها را نشان میدهد.
اگر چه در فضای موجود احتمال همکاری هستهای ایران و آمریکا قدری غیرمعمول به نظر میرسد ولی علاوه بر بخشی از توافق ژنو که در بالا به آن اشاره شد، سابقه مذاکرات هستهای در دوازده سال اخیر نشان میدهد که همکاری در بخش فناوری هستهای همواره بخشی از مذاکرات ایران با تروئیکای اروپایی و بعد از ان با 5+1 بوده است.