یک گزارش نگران کننده

وقتی چشم بادامی‌ها رحم ندارند

هنر نزد ایرانیان بود و بس!/ نابودی صنایع دستی ایرانی زیر سایه بی‌توجهی مسئولین

چینی‌ها به قبضه بازارهای اقتصادی جهان شهرت دارند و ایران نیز در این بده بستان اقتصادی از بازار چین در امان نبوده است. درواقع، رد چشم بادامی‌ها در همه بازارهای اقتصادی ایران دیده می‌شود. از کیف و کفش و لباس گرفته تا سنگ قبر و سبزه سفره ۷ سین و حتی صنایع دستی ایرانی و طبل‌های مربوط به دسته‌های محرم!

گروه اقتصادی فردا: چینی‌ها به قبضه بازارهای اقتصادی جهان شهرت دارند و ایران نیز در این بده بستان اقتصادی از بازار چین در امان نبوده است. 

درواقع، رد چشم بادامی‌ها در همه بازارهای اقتصادی ایران دیده می‌شود. از کیف و کفش و لباس گرفته تا سنگ قبر و سبزه سفره ۷ سین و حتی صنایع دستی ایرانی و طبل‌های مربوط به دسته‌های محرم! 

این در حالی است که واردات بی‌رویه در طی ۸ سال گذشته همواره مورد انتقاد کار‌شناسان اقتصادی بوده است و دولت یازدهمی‌ها بعد از روی کار آمدن وعده ریشه کن شدن واردات بی‌رویه را داده بودند. 

چین اما مدت زمانی است که جای پای خود را در اقتصاد ایران محکم کرده است. به طور دقیق‌تر درست از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد بود که پای چینی‌ها به بازار ایران باز شد. 

چشم بادامی‌ها، در سال ۹۱ در حالی ۷میلیارد و ۱۵۵میلیون دلار کالا به ایران وارد کرده‌اند که در سال ۱۳۸۴، که مصادف با آغاز به کار دولت نهم بود، تفاوت زیادی با جایگاه کنونیشان در بازار ایران داشتند. 

امروزه در حالی چین تبدیل به دومین واردکننده بزرگ به ایران شده است که ۸سال پیش، پنجمین رتبه را در بین واردکننده‌های کالا به ایران داشت. 

آن‌ها برخلاف رقیب عرب خود هیچگاه جایگاه خود را در بازار ایران متزلزل ندیدند؛ چرا که بازار ایران همواره با روی باز پذیرای اجناس چینی بوده است. 

به این ترتیب، تحریم‌های ایران برای هیچ کشوری که سود نداشته باشد برای چشم بادامی‌ها همواره سودآور بوده است. این میزان واردات کالای چینی به ایران در حال رخ داده است که در سال ۹۱، ایران تنها ۴میلیارد و ۸۲۷میلیون دلار صادرات به چین داشته است. 

سال گذشته بود که در آستانه سال ۹۳ خبر رسید، آجیل چینی و گلاب چینی و سبزه چینی نیز وارد‌ می‌د‌ان شد‌ه‌اند‌ و حتی گندم‌های چینی نیز در راهند تا سبد سبزه هفت سین ایرانی را مزین کنند! 

بعد از آن هم درسال ۹۳ در آستانه محرم و در تدارکات برای عزای حسینی، رد پای چشم بادامی‌ها در دسته‌های عزاداری نمایان شد تا مشخص شود چینی‌ها بازار هدف در ایران را به خوبی می‌شناسند. 

صنایع دستی ایرانی در حال نابودی

در این میان صنایع دستی و فرش ایرانی همواره در دنیا مطرح کننده نام ایرانبوده است. صنایع دستی که به لطف چشم بادامی‌ها رو به نابودی است تا جایی که خود ایرانی‌ها هم در سفر به شهرهای مختلف، صنایع دستی ایرانی با برند چینی را به سوغات می‌برند. 

سال ۹۰ بود که مدیرعامل اتحادیه صنایع دستی وقت استان اصفهان از افتتاح فروشگاه چینی صنایع دستی در جاده چالوس ــ عباس آباد خبر داد و گفت: با وجود اعلام مسئولان مبنی بر حمایت از صنایع دستی ایرانی، به تازگی چنین فروشگاهی افتتاح شده که حجم زیادی از اجناس آن صنایع دستی چوبی است. تا زنگ خطر برای سازمان میراث فرهنگی و اقتصاد کشور به صدا دربیاید. 

در آن روز‌ها اما کسی به این هشدار‌ها توجهی نکرد تا جایی که امروز در میدان نقش جهان اصفهان مینا کاری و منبت کاری با مارک چینی به فروش می‌رسد! 

حالا هم کار به جایی رسیده است که بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور وضعیت صنایع دستی کشور در خصوص از دست دادن بازارهای صادراتی صنایع دستی ایران تاکید کرده: متاسفانه در دولت گذشته برخی از برخورد‌ها باعث شده بود که صنایع دستی ایران جایگاه واقعی خودش در دنیا را از دست بدهد و برخی از بازارهای خارجی را از دست دادیم. تا به این ترتیب وضعیت اسفبار صنایع دستی در کشور زیر سایه واردات بی‌رویه بهتر مشخص شود. 

از سوی دیگر چین آنقدر خوب بنای تولید صنایع دستی ایرانی در برای بازارهای جهانی نهاده که وضعیت صادرات صنایع دستی ایرانی نیز بحرانی است. 

بررسی وضعیت صنایع دستی ایران چنان غم انگیز است که یاورمعزی کار‌شناس صنایع دستی در این خصوص گفته: هنر صنعتی که سابقه ۸ هزار ساله در جهان دارد، در کشوری مثل ایران به دلیل غنای فرهنگی و همینطور زنده بودن خرده فرهنگ‌های فولکلور و بومی رونقی ندارد و تنها می‌توان آن‌ها را به عنوان آثاری لوکس در برخی گالری‌ها یا فروشگاه‌های گرانقیمت سراغ گرفت. 

وی تاکید کرده: وقتی تولیدات صنایع دستی در بازار نباشد، یعنی مردم از دسترسی به آن محروم هستند و این وضعیت نشان می‌دهد که اثری از این بازار در بین مردم نیست. وقتی مردم به صنایع دستی دسترسی نداشته باشند یعنی رونقی در آن وجود ندارد و این بازار به خودی خود بازاری از دست رفته است. تولیدات عصر نوسنگی که از نخستین ابزار‌ها و ادوات بشری محسوب می‌شوند به لحاظ ارزش‌های زیبایی‌شناسی و هنری جایگاه ویژه‌ای دارند. به نظر می‌رسد بازار صنایع دستی ایرانی نه تنها رونقی ندارد بلکه وارد کنندگان سود جو با واردات محصولات بی‌کیفیت صنایع دستی از کشورهای توسعه گرا در حوزه‌های اقتصادی هم تولید ایرانی را از بین می‌برند هم ذائقه مخاطبان و مشتریان را دگرگون می‌کنند. 

البته رئیس سازمان میراث فرهنگی در این باره اعلام کرده است: «صادرات صنایع دستی را در سال پیش رو از ۱۳۰ میلیون دلار فعلی به ۵۰۰ میلیون ارتقاء خواهیم داد» که این اراده بی‌شک نیازمند برنامه ریزی و تداک وضعیتی تازه در حوزه مدیریت صنایع دستی است. 

صنایع دستی‌ای که روزگاری نماد هنر دست ایرانی بود و حالا نه در کشور خریدار دارد و نه در خارج کشور و برای همین تولید کنندگان هنرمند هم دست از کار کشیده‌اند. 

در هر حال آنچه مسلم است، افزایش واردات، کاهش تعرفه گمرکی و عدم همخوانی قیمت تضمینی با قیمت تمام‌شده برمبنای نرخ تورم سالانه از مهم‌ترین دلایل افت تولید محصولات مختلف در این سال‌های اخیر بوده است. 

نتیجه هم این شده که کالاهای چینی همچنان به کشور وارد می‌شوند و مردم هم به نظر می‌رسد چاره‌ای جز خرید ان‌ها ندارند حتی اگر به بی‌کیفیت بودن آن‌ها اطمینان داشته باشند!