السلام علیک با رسول الله (ص)

سبک زندگی

رفتار صحیح با کودکان در سیره تربیتی پیامبر اکرم صلی ا... / پـیامبر خدا، همبازی کودکان

همبازی شدن با کودکان در حالی که مشغول بازی هستند نه تنها به غرور فرد آسیبی وارد نمی کند بلکه نمونه بارزی از کرامت انسانی است.

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- «بابایی، خب پاشو یک کم بازی کنیم دیگه! از زمانی که میای خونه، می شینی پای اخبار تلویزیون. هر وقت هم میگم بیا بازی کنیم، میگی خسته ام و خوابم میاد!» پدر با شنیدن این حرف ها می گوید: «خانم بیا ببین این بچه چی میگه؟ من الان حوصله ندارم باز، یه چیزی میگم، ناراحت میشه ها!» متاسفانه گاهی چنین رفتارهایی از سوی پدر یا مادرها سر می زند در حالی که در سیره تربیتی پیامبر اکرم (ص) توجه ویژه ای به رفتار صحیح با کودکان شده است تا در سایه تربیت صحیح، استعدادهای آن ها شکوفا شود. دکتر ملیحه سادات موسوی تهرانی در همشهری آیه، به چند نمونه از رفتارهای پیامبر گرامی اسلام (ص) با کودکان، اشاره می کند که در ادامه می خوانید:

جلب محبت کودکان
همکلام شدن و بازی کردن با کودکان مسیر خوبی برای جلب محبت آن هاست. پیامبر(ص) در کتاب «من لایحضره الفقیه» فرموده: «کسی که دارای کودک است باید با او کودکانه رفتار کند». البته پیامبر الگوی کاملی در این زمینه بود و به صورتی با کودکان رفتار می کرد که آن ها هیچ گونه محدودیتی در بازی با او نداشتند. در کتاب «مناقب آل ابیطالب» نوشته شده است که نبی مکرم اسلام(ص) نوه هایشان را بر پشت مبارک خود سوار می کردند.

تشویق صحیح در رقابت کودکان
گاهی اوقات کودکان در بازی های خود مسابقه ای را ترتیب می دهند تا توانایی یکدیگر را بسنجند و بدانند کدام یک در مهارت خاصی در درجه بالاتری قرار دارد بزرگ ترها باید توجه داشته باشند که احتمال دارد این گونه مسابقات جسمی یا فکری بین بچه ها در نهایت به جر و بحث بینجامد اما وظیفه بزرگ ترها در چنین شرایطی چیست؟ بهترین نوع برخورد بزرگ ترها این است که کمتر در مشاجرات کودکان خود وارد شوند و از یکی در برابر دیگری دفاع کنند چرا که این کار آن ها نه تنها صلح و دوستی را در بین کودکان برقرار نمی کند بلکه بازی آن ها را از حالت عادی خارج می کند. چون همان اندازه که کودکان در رفتارهای خود صادق هستند، در دعواهایشان هم به سادگی برخورد می کنند و خیلی زود یکدیگر را می‌بخشند تا بتوانند به بازی خود ادامه دهند. البته در این خصوص بزرگ ترها می توانند حس رقابت کودکان را کنترل کنند و با طرح زمینه هایی در قالب بازی به نیاز آن ها پاسخ دهند. در کتاب «بحارالانوار» نوشته شده: روزی امام حسن و امام حسین(ع) وقتی خردسال بودند با هم کشتی گرفتند. پیامبر(ص) که شاهد کشتی گرفتن آن ها بود حسن را تشویق کرد تا در مسابقه پیروز شود. وقتی حضرت فاطمه(س) نوع برخورد پیامبر را دید، گفت: «تعجب می کنم که حسن را که بزرگ تر است تشویق می کنی!» پیامبر(ص) فرمود: «همین الان برادرم جبرئیل(ع) حسین را تشویق می کند و من هم در برابر او حسن را تشویق می کنم».

بی احترامی نکردن به کودک
بعضی از بزرگ ترها به خودشان اجازه نمی دهند در مقابل مردم با کودک خود بازی کنند و این کار را موجب خرد شدن غرور خود قلمداد می کنند. در حالی که دین اسلام و سبک زندگی پیامبر و ائمه(ع) خلاف این شیوه را نشان می دهد. در این خصوص روایت های زیادی نقل شده است. به عنوان مثال در کتاب «بحارالانوار» در مورد شیوه برخورد نبی مکرم اسلام(ص) با کودکان نوشته شده است: روزی پیامبر به عنوان امام جمعه مشغول اقامه نماز بود و امام حسین(ع) که کودکی خردسال بود در کنارش نشسته بود. امام حسین وقتی پدربزرگش در حالت سجده بود بر پشت پیامبر(ص) سوار می شد و پاهایش را تکان می داد. پیامبر هم موقع سر برداشتن از سجده مراعات حالش را می کرد و او را به آرامی در کنار خود می نشاند. همین که دوباره به سجده می رفت، امام حسین(ع) بر پشتش سوار می شد. وقتی نماز تمام شد، مرد یهودی که شاهد این ماجرا بود جلو آمد و به پیامبر گرامی اسلام(ص) گفت: «شما با کودکان خود به شیوه ای رفتار می کنید که ما رفتار نمی کنیم». حضرت در پاسخ فرمود: «اگر به خدای یکتا و پیامبر او ایمان می آوردید حتماً با کودکان خود مهربان می شدید». مرد یهودی که تحت تأثیر رفتار مهربانانه نبی مکرم اسلام(ص) قرار گرفته بود، گفت: «من به خدای یکتا و پیامبر او ایمان می آورم». این گونه بود که مسلمان شد.

از این روایت مشخص می شود که همبازی شدن با کودکان و رفتار متواضعانه با آن ها در حالی که مشغول بازی هستند نه تنها به غرور فرد آسیبی وارد نمی کند بلکه نمونه بارزی از کرامت انسانی است.

مشارکت در بازی های کودکان
بازی کردن بزرگ ترها با کودک زمینه مناسبی برای رشد شخصیتی او محسوب می شود. چون وقتی کودک با پدر و مادر خود یا بزرگ ترهای دیگر همبازی می شود، در ضمیر خود احساس می کند کارهای کودکانه اش تا اندازه ای اهمیت دارد و مورد توجه قرار گرفته است که بزرگ ترها با او همکاری می کنند. در کتاب های «بحارالانوار» و «کامل الزیارات» نمونه هایی از محبت آن حضرت نسبت به حسنین(ع) نوشته شده و اشاره شده است که پیامبر(ص) وقتی نوه هایش خردسال بودند تحت هر شرایطی مهر و محبت خود را نسبت به آن ها عرضه می کرد؛ تا جایی که وقتی نوه های خود را در کوچه در حال بازی با کودکان دیگر می دید در بازی آن ها شرکت می کرد.

ناراحت شدن از رنجیدن کودک
پایگاه اطلاع رسانی حوزه نیز در این باره می نویسد: یکی از آموزه های مهم اسلام، مهرورزی و نشاط بخشی به کودکان است. بازی کردن پدر و مادر با کودک، خریدن پوشاک زیبا و مناسب، برای او قصه گفتن هنگام خواب یا دادن هدیه، فرزند را شاد و خوشحال می سازد. روزی پیامبر اعظم (ص) برای نماز به مسجد می رفت. در راه، گروهی از کودکان انصار بازی می کردند تا آن حضرت را دیدند، دور او جمع شدند و به دامن او آویختند به گمان این که چون آن حضرت همواره حسن و حسین (ع) را بر دوش خود می گرفت، این بار آن ها را نیز به دوش بگیرد. پیامبر از یک سو نمی‌خواست آن ها را برنجاند و از سویی دیگر مردم در مسجد منتظرش بودند و می خواست خود را به مسجد برساند. در این حال، بلال حبشی از مسجد بیرون آمد و به جست وجوی پیامبر پرداخت. پس از مدتی، آن حضرت را کنار گروهی از کودکان یافت و جریان را فهمید. خواست کودکان را تنبیه کند ولی پیامبر(ص) او را از این کار نهی کرد و فرمود: «تنگ شدن وقت نماز، برای من بهتر از رنجاندن کودکان است.» آن گاه به بلال فرمود: «به خانه برو و آنچه از گردو یا خرما یافتی برای کودکان ، بیاور.» بلال رفت و پس از جست وجو، 8 دانه گردو یافت و آن را به حضور پیامبر آورد. پیامبر(ص) آن ها را میان کودکان تقسیم کرد و بدین گونه کودکان راضی شدند آن حضرت را آزاد کنند.

توصیه به رعایت عدالت میان فرزندان
از وظایف بسیار مهم پدران و مادران، آن است که بکوشند همواره بر اساس عدالت و مساوات میان فرزندان خود رفتار کنند و هیچ گاه در محبت و توجه کردن به فرزندان، پسر را بر دختر یا فرزندی را بر فرزندان دیگر مقدم ندارند. پیامبر گرامی اسلام می فرماید: «از خدا بترسید و میان فرزندانتان با عدالت رفتار کنید همان گونه که دوست دارید آنان به شما نیکی کنند.» گفته اند روزی پیامبر گرامی اسلام، مردی را دید که دو فرزند خود را به همراه داشت. مرد یکی از فرزندانش را بوسید و دیگری را نبوسید. رسول خدا (ص) به مرد فرمود: «چرا میان دو فرزندت، عدالت و برابری را رعایت نکردی؟» تفاوت گذاشتن میان کودکان، روح آن ها را خسته و ناتوان می کند و به بیماری های روانی دچار می سازد. گاهی نیز کودک را به انتقام جویی از برادر، خواهر یا والدین خود برمی انگیزد و او را فردی کینه توز بار می آورد.

روش ناپسند پدران آخرالزمان
اگر آگاهی های دینی درست و متناسب با نیازها و شرایط روحی کودک در اختیارش قرار بگیرد، نقش مهمی در سرنوشت او خواهد داشت؛ زیرا اساس زندگی آدمی را، بینش و اعتقادات او تشکیل می دهد و اگر مبتنی بر آموزه های محکم دینی باشد، زندگی او رنگ و بوی الهی می یابد. روزی پیامبر با دیدن تعدادی از کودکان فرمود: «وای بر فرزندان آخرالزمان از روش ناپسند پدران شان!» گفتند: یا رسول ا...، از پدران مشرک شان؟ فرمود: «نه! از پدران مسلمانشان که چیزی از احکام دین را به آنان نمی آموزند و اگر فرزندان بخواهند خود درصدد آموزش مسائل دینی برآیند، آنان را از این کار بازمی دارند و تنها به این دل خوشند که فرزندانشان بهره ناچیزی از دنیا به دست آورند. من از این قبیل پدران بیزارم.»