گزارش یک فاجعه

12هزاردرخت، کابین جدید سد کارون 3

فاجعه زیست‌محیطی در انتظار جنگل‌های ایذه

 

کد مطلب : 16186

گروه جامعه: روستاهایی که در محاصره دریاچه مانده‌اند دارای مرغوب‌ترین محصول برنج در منطقه و همچنین محصولات باغی با کیفیت هستند، از یکسو برنج با کیفیت و از سوی دیگر انگور، انار، گردو و انجیر این منطقه حداقل در استان خوزستان به کیفیت بالا شهره است.

مریم نظری

هرچند شرکت آب نیرو پیش از آبگیری سد کارون 3 به ساکنان 30روستا که خانه و زندگی‌شان در محاصره آب دریاچه سد قرار می‌گرفت تعهد داده بود که جاده‌ای را برای رفت و آمد آنها احداث کند، اما اجرای چنین تعهدی 11سال پس از آبگیری سد هنوز در‌هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. چراکه اکنون راهسازان به‌جای آنکه برای پایان بخشیدن به مشکلات مردم منطقه روند کار را تسریع کنند، به‌تازگی متوجه شده‌اند که برای احداث راه از مسیر کارشناسی شده اولیه، باید در دل کوه تونل بزنند و اجرای این طرح با خطر ریزش کوه و هزینه‌های گزاف همراه است. همین است که لودرهای خود را به سوی بکرترین جنگل‌های بلوط کشور فرستاده‌اند تا با قطع گسترده درختان کهنسال بلوط، پروژه جاده‌سازی را به اتمام برسانند. این در حالی است که در صورت رخداد چنین واقعه‌ای، محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور با از دست دادن 12 هزار اصله درخت، تاوان قصور کسانی را می‌دهد که به اسم کارشناس، روزی امضای خود را زیر این طرح به جا گذاشته‌اند.

حال آنکه به گفته جهانگیر جهانگیری رئیس اداره منابع طبیعی ایذه، «این اقدام در پی شکایت اداره منابع طبیعی و صدور حکم قضایی متوقف شده است.» جهانگیری می‌گوید: «پیش از این برای احداث بخشی از این جاده که هم‌‌اکنون نیمه کاره مانده است، تعداد فراوانی درخت قطع شده است که حدود 420 میلیون تومان بابت آن جریمه تعیین شده است. جریمه‌ای که تاکنون به رغم همه پیگیری‌ها پرداخت نشده است.» او ادامه می‌دهد: «تاکنون حدود 500 متر وارد حریم منطقه جنگلی شده‌اند. با توجه به اینکه این پروژه ملی است آنها می‌گویند که با تغییر مسیر قصد دارند که دو روستای دیگر را نیز تحت پوشش این جاده قرار دهند. مسیر اولیه 7 کیلومتر بوده و مسیر جایگزین آن 18.7 کیلومتر است.»

انگیزه خدمت به مردم بدون رعایت قانون بی‌فایده است
اقدامی که به گفته فرامرز خوشاب دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه توجیه منطقی ندارد. خوشاب می‌گوید: «اگر آنطور که ادعا می‌شود، هدف از تغییر مسیر جاده خدمت به مردم است، نمی‌توان برای خدمت رسانی به دو روستا منابع ملی که متعلق به همه مردم ایران است را نابود کرد. آنها می‌توانند با صرف هزینه‌ای که از ابتدا قرار بر آن بوده، احداث جاده را به پایان برسانند. ظاهرا توجیه مسئولان مربوطه‌ احقاق حق و حقوق مردمی است که پشت سد کارون ۳ زندگی می‌کنند.» او با تقدیر از اقدام مدیرکل منابع طبیعی استان خوزستان و رییس اداره منابع طبیعی ایذه که بر اساس وظایف قانونی خود در برابر احداث بدون مجوز این جاده ایستادگی کرده‌اند، ادامه می‌دهد: «سال 84 پیمانکار مربوطه جاده‌ای را از سمت روستای سادات حسینی تا لب کارون احداث کرده است و از طرف دیگر از سمت دریاچه کارون 3 تا نزدیکی‌های رودخانه، جاده دیگری ساخته شده که برای ارتباط دو طرف این جاده‌ها با هم باید 2 کیلومتر جاده دیگر ساخته شود تا راه کامل شود اما به نظر می‌رسد این راه از میان کوه می‌گذرد و هزینه بالایی در بر دارد چون نیاز به پل و تونل دارد و آنها حاضر نیستند هزینه کنند تا مشکل حل شود. به همین دلیل آنها تصمیم گرفته‌اند تا جاده را از میان جنگل بکری که در این منطقه قرار دارد و به نام محلی «چهار ده» خوانده می‌شود، بگذرانند. آنها قصد دارند از منابع ملی و میراث طبیعی مایه بگذارند تا هزینه‌های آنها کاهش پیدا کند. مطمئناً این موضوع به هیچ عنوان قابل قبول نیست.»

فاجعه زیست‌محیطی در انتظار جنگل‌های ایذه
به اعتقاد این کارشناس محیط‌زیست این اقدام فاجعه‌ای زیست‌محیطی را در بر خواهد داشت به همین دلیل تشکل‌های زیست‌محیطی استان در صدد صدور بیانیه و نوشتن نامه‌ای به دادستان هستند تا توجه همگان به این اقدام بدون مجوز جلب شود. او می‌گوید: «این کارشناسان چگونه کارشناسانی بوده‌اند که در زمان بررسی‌ها متوجه نشده‌اند احتمال ریزش کوه وجود دارد و اکنون در میانه راه باید مسیر جاده عوض شود؟ آیا هیچ مرجعی نیست که این کارشناسان را بابت خسارت مالی به کشور و خسارت به منابع طبیعی وادار به پاسخگویی کند؟» او تاکید می‌کند: «تاکنون به این روستاها گازرسانی نشده است و در سرمای سخت زمستان تنها راه رهایی مردم منطقه هرس درختان بلوط و سوزاندن شاخه‌ها برای در امان ماندن از سرماست. اگر این درختان قطع شوند علاوه بر تخریب منابع ملی این افراد نیز از این امر محروم می‌شوند و این به معنای آن است که احداث جاده مشکل آنها را دوچندان می‌کند.»خوشاب معتقد است که «این منطقه که طی سالیان طولانی حفظ شده است، یکی از غنی‌ترین، اصیل‌ترین و مهم‌ترین مناطق جنگلی در زاگرس است. علت با اهمیت بودن این منطقه پوشش جنگلی بلوط و ویژگی خاص جغرافیایی آن است.»

دود قصور یازده ساله هنوز در چشم مردم
با اینکه از احداث و آبگیری سد کارون3 در 15کیلومتری شهرستان ایذه در کارنامه اقدامات توسعه ای، به عنوان گزینه‌ای مثبت‌نام برده می‌شود اما نباید فراموش کرد که در پی این اقدام نه تنها ساکنان 65روستا آواره شدند و راه‌های ارتباطی قریب به15 هزار نفر در 30روستا زیر آب رفت؛ بلکه تنها در تابستان امسال 12 نفر بر اثر سقوط یک دستگاه مینی بوس که روی یک لنج باری در سد کارون 3 در خوزستان حمل می‌شد غرق شدند. واقعه‌ای که احساسات همه ایرانی‌ها را جریحه دار کرد و این پرونده را به قوه قضائیه کشاند تا دادستانی، کشته شدن 12 هموطن را پیگیری کند.  حالا در اقدامی دیگر قرار است میراث ملی که به همه مردم کشور تعلق دارد تخریب شود تا دو روستا با هزینه‌ای ارزان‌تر، تحت پوشش جاده قرار گیرد. این در حالی است که در زمان احداث سد کارون 3 نظرهایی از سوی احداث کنندگان شنیده می‌شد در این راستا که نمی‌توان منافع ملی را برای جلوگیری از آوارگی 65 روستا نادیده گرفت. حال پرسش این است که اگر اصل بر حفظ منابع و منافع ملی است، چرا برای صرف اعتباری کمتر باید مسیر اولیه احداث جاده را رها کرد و با انتخاب مسیر جایگزین و قطع هزاران اصله درخت به منابع ملی کشور آسیب وارد کرد؟

به مشقت افتادن مردم برای رفت و آمد
اما این همه ماجرا نیست. پس از آبگیری سد کارون 3، راه ارتباطی 30 روستا در دهدز جنوبی به زیرآب رفت و حدود 15 هزار نفر مجبور شدند تا برای رفت و آمد چشم به لنج‌هایی بدوزند که به بارج معروف شده‌اند. یدک کش‌هایی که در خط حمل و نقل آبی قرار بود به طور موقت با هزینه آب نیرو رفت و آمد کنند تا جاده‌ای برای عبور ساکنان این روستاها احداث شود. اما این طرح موقت یازده سال طول کشیدتا همچنان این 15 هزار نفر هرگاه قصد تردد به شهرستان ایذه و دهدز و روستا‌های همجوار را داشته باشند، ساعت‌ها در اسکله معطل بمانند.  این روزها دیگر مردم عادت کرده‌اند که در فصل سرما یا گرما با مشقت فراوان، زیر نور مستقیم آفتاب بی‌آنکه از سایبان و یا نیمکتی برای نشستن بهره برده باشند، انتظار رسیدن یدک‌کش را بکشند. با آبگیری سد و به وجودآمدن دریاچه اهالی این منطقه که هرگز طعم شرجی را نچشیده بودند خود را در برابر یک تغییر زیست‌محیطی دیدند که باید گرمای طاقت فرسای شرجی که ناشی از آن بود را تحمل می‌کردند. این در حالی است که اگر بیماری در وضعیت اورژانسی قرار داشته باشد به هیچ عنوان امکان انتقال او به بیمارستان در ساعتی غیر از ساعت مقرر رسیدن یدک کش وجود ندارد. گذشته از آن، وقتی مردم سوار بر یدک کش می‌شوند باید سرعت پایین یدک کش و صرف زمان طولانی را به جان بخرند.بد نیست اگر در باب کسانی که به دلیل محاصره دریاچه و فقدان راهی برای عبور و مرور جان باخته‌اند بررسی‌هایی به عمل آید تا عمق این قصور به وضوح روشن شود. نگاهی به اسناد موجود در وزارت نیرو نشان می‌دهد که این وزارتخانه در هر سال هزینه‌ای بین 3 تا 5 میلیارد تومان را به عنوان هزینه تردد به پیمانکار می‌پردازد تا صرف خدمات به مردم این روستاها شود. با یک حساب سرانگشتی می‌توان به مبلغ گزافی رسید که طی یازده سال گذشته به پیمانکار پرداخت شده است. مبلغی که بی‌گمان اگر صرف احداث جاده مزبور می‌شد، اکنون دیگر لازم نبود یکی از بکرترین مناطق جنگلی کشور تخریب شود تا کار به شکایت قانونی و توقف پروژه با حکم قضایی برسد. بدون شک در صورت احداث این جاده در موعد مقرر و بر اساس تعهدات پیمانکار شاهد مرگ تاسف بار 12 تن در دریاچه سد کارون 3 نیز نبودیم.

ضررهای اقتصادی را اضافه کنید
روستاهایی که در محاصره دریاچه مانده‌اند دارای مرغوب‌ترین محصول برنج در منطقه و همچنین محصولات باغی با کیفیت هستند. از یکسو برنج با کیفیت و از سوی دیگر انگور، انار، گردو و انجیر این منطقه حداقل در استان خوزستان به کیفیت بالا شهره است. اما فقدان راه ارتباطی سبب می‌شود تا آنها نتوانند محصولات خود را به موقع و با قیمت مناسب به فروش برسانند. این امر سبب می‌شود تا دود قصور پیمانکار برای احداث جاده به چشم مردم برود و معیشت آنها را نیز به خطر بیندازد. گذشته از آن بسیاری از اهالی 65 روستایی که زمین‌های خود را با آبگیری سد از دست داده‌اند هنوز بهای زمین‌های خود را دریافت نکرده‌اند و حاشیه نشین شده‌اند و یا هنوز با وجود یافتن شغلی برای گذران زندگی نتوانسته‌اند زندگی خود را به شرایط مناسب قبلی بازگردانند. چرا که با قیمت پرداخت شده و محاسبه نرخ تورم، آنچه دریافت کرده‌اند دیگر کفاف خرید زمینی به وسعت زمین‌های آباء‌و اجدادی آنها را نمی‌دهد.