تاریخ معاصر خوزستان

 

بازخوانی نقش خوزستان در حوادث پس از ملی شدن صنعت نفت

محمدرضا مکوندی

اطق نفتخیز خوزستان از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است اتفاقاتی که بعد از ملی شدن صنعت نفت در مناطق نفتخیز خوزستان رخ داد می توانست به کلی لایحه ملی شدن صنعت نفت را در صورت عدم واکنش های بموقع کارکنان مناطق نفتخیز خوزستان تاحدود زیادی بلا اثر نماید مهمترین حوادث در بعد از ملی شدن صنعت نفت در مناطق نفتخیز جنوب بشرح زیر است:
1-حمایت قاطع کارکنان مناطق نفتخیز جنوب از هیات خلع ید که به موجب این حمایت دهها هزار نفری هیات اعزامی خلع ید توانست کمپانی نفت ایران و انگلیس را علیرغم مقاومت شدید مدیران این شرکت استعماری خلع ید و اداره امور مناطق نفتخیز را هیات خلع ید به عهده بگیرد.
2-مقابله هوشمندانه کارکنان ایرانی شرکت نفت ایران و انگلیس با توطئه های مدیران شرکت نفت ایران و انگلیس که به منظور نا امن جلوه نشان دادن مناطق نفتخیز انجام می شد
الف : تحریک بومیان استان خوزستان واستانهای همجوار برای هجوم به ادارات کمپانی درمسجدسلیمان و آبادان به بهانه استخدام با هدف ایجاد جو روانی در بین بومیان بر علیه شرکت که در حال انتقال به هیات خلع ید بود.
ب:از بین بردن امکانات بهداشتی ودرمانی در سطح بیمارستانهای مناطق ؛جمع آوری مهمترین شبکه حمل و نقل ریلی در مسجدسلیمان یعنی خطوط اولین قطار کشور
ج:اعزام ماموران مبرز شرکت که در واقع ماموران مخفی انتیلیجنت سرویس- شبکه جاسوسی انگلیس بوده و تبلیغ برعلیه ملی شدن نفت و اینکه با ملی شدن نفت حقوق و مزایا دیگر پرداخت نمی شود.واعزام جاسوسان اینتلینجت سرویس با لباس مبدل مانند مسترجیکاک وسخنرانی برعلیه ملی شدن نفت
قطع حقوق و مزایای مسکن دهها هزار نفر از کارکنان که با هدف ناامن کرد مناطق نفتخیز و نشان دادن ضعف و استیصال دولت مرکزی در حاکمیت آرامش توسط اولیای کمپانی نفت ایران و انگلیس انجام شد اما در نهایت با پیام آیت الله کاشانی و دکتر مصدق بیش از هفتاد هزارنفر ازکارکنان مناطق نفتخیز برخلاف پیش بینی اولیای انگلیسی شرکت دست از اعتصاب کشیده و در نهایت با مشارکت سیاسی صنفی کلیه کارکنان در برگزاری اعتصابات منسجم مطالبات شغلی ایشان پیگیری و به ثمر رسید.
3-اجرای طراحهای متعدد نظامی دولت انگلیس مانند طرح اکلتون که با هدف اشغال نظامی خوزستان طراحی شده بود بعلت گستردگی مناق نفتخیز و حضور بیش از 70 هزار ایرانی شاغل در صنایع نفتی و نفرت کارکنان از انگلیسی ها و پیش بینی واکنش خشونت آمیز کارکنان مناطق نفتخیز با سربازان انگلیسی در مرحله اجرا ناکام ماند و به مرحله عملیاتی نرسید در حالی که اجرای این طرح و طرحهای مشابه می توانست در صورت موفقیت دولت مرکزی ایران را با مشکلات عدیده ای مواجه و حتی دولت مرکزی را برای عدم اجری قانون ملی شدن صنعت نفت تحت فشار جدی قرار دهد.
حمایت از خلع ید از شرکت نفت ایران وانگلیس
این دوره با خلع ید از "شرکت نفت انگلیس و ایران" و نهضت ملی شدن صنعت نفت در 29 اسفند 1329 هـ .ش.(20مارس 1951 میلادی) تحقق یافت . شاخص ترین نتیجه این نهضت در عنوان شرکت ، یعنی "شرکت نفت انگلیس و ایران "به شرکت ملی نفت ایران تجلی یافته است.
ملی شدن صنعت نفت ضربه ای مهلک برای انگلیس بود انگلیسی ها این موضوع را یک شوک بزرگ اقتصادی سیاسی برای خود تلقی کرده فکر کوتاه شدن دست انگلیس از صدها میلیون لیره در آمدهای ناشی از غارت منابع نفتی ایران همچون کابوسی برای دولت انگلیس تلقی می شد.
وزرات خارجه انگلیس در گزارشی که برای هیت اعزامی خود به امریکا که برای یافتن راه حل های جایگزین قانون ملی شدن نفت ایران اعزام کرده بود بیان نمود:شکست کمپانی نفت ایران و انگلیس یک پیروزی بزرگ برای روسها است بیان این مسئله به منظئر افزایش انگیزه امریکاییها در حمایت از انگلیسی ها در جلوگیری از عملیاتی شدن قانون ملی شدن نفت بئد درادامه این گزارش ملی شدن صنعت نفت ایران در موازنه عملیاتهای مالی و پرداختهای دولت انگلستان سالانه صدها میلیارد دلار کسری بودجه بدنبال دارد و از سوی دیگر با توجه به تامین وسیع سوخت مورد نیاز صنایع کشور انگلستان وا مناطق نفخیز خوزستان این مسئله هم یک مشکل جدی برای انگلستان و ناچار به یافتن راه حل های جایگزین با صرف هزینه های مالی سنگین است بنابراین نفت ایران باید کماکان در دست انگلیس باقی بماند.
این تحلیل ها نشان دهنده این واقعیت است که نفت جنوب ایران برای انگلیس یک شریان حیاتی محسوب می شدتغییر سوخت نیروی نظامی انگلیس و به خصوص بیش از دوهزار ناو جنگی و نیز توسعه روز افزون صنایع غیر نظامی وابستگی شدید انگلستان به نفت ایران را نشان می داد و علیرغم ملی شدن صنایع نفتی انگلستان حاضر به یذیرش این واقعیت نبوده و با توسل به راهکارهای مختلف در صدد بود تا قانون ملی شدن صنعت نفت را از خاصیت بیاندازد.
این مجموعه اقدامات انگلیس ا زدخالت و تهدید های نظامی همچون برنامه کاربرد زور تا مجموعه اقدامات تحریک آمیز در خوزستان را شامل می شد اما بسیاری از این اقدامات به همت کارکنان مناطق نفتخیز جنوب با شکست مواجه و کارکنان مناطق نفتخیز جنوب با حمایتهای قاطع خود از دولت مصدق نقش موثری را در عملیاتی شدن قانون ملی شدن نفت و کوتاه شدن دست انگلیسی ها و کمپانی نفت ایران و انگلیس از معادن نفت جنوب ایفا کردند.