گزارشی از آلودگی آبهای سطحی در خوزستان

شور شدن آب کارون و بروز شرایط بحرانی در آبادان و خرمشهر

مملکتی که آب شیرین بزرگترین رودخانه‌اش را شور می‌کنند!

 

 

کد مطلب : 13532

گروه جامعه: روز گذشته یکی از خبرگزاری‌ها در گزارشی به شور شدن شدید آب کارون در خوزستان پرداخته و تیتر خود را اینگونه انتخاب کرده بود: آب خوزستان شورش را در آورده! آقای حمیدرضا خدابخشی رییس هئیت مدیره انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان در همین رابطه ‌«شور شدن آب کارون و بروز شرایط بحرانی در آبادان و خرمشهر» تحلیلی از وضعیت آلاینده‌ها و شور کننده‌های کارون برای بهارنیوز ارسال کرده است که در زیر می‌خوانید:

"رودخانه کارون با طی مسیری حدود هزار کیلومتر از مهم ترین منابع آبهای جاری استان و کشور بوده و در محدوده استانی و ملی دارای اهمیت بسزایی می‌باشد و هرچند با استفاده از آب این رودخانه و احداث تأسیسات برق آبی، نیازهای بسیاری از صنایع و مراکز شهری و کشاورزی استان و کشور از نظر تأمین آب و انرژی برطرف می‌گردد، اما بدلیل ورود مازاد آب کشاورزی و پسابهای اکثر صنایع مهم فلزی، شیمیایی، نفت، غذایی، سلولزی، نیروگاهها و فاضلابهای شهرهای مسیر، در رودخانه آلودگیهای متعددی بروز کرده و هزینه‌های تصفیه و بهسازی آب رودخانه جهت مصارف گوناگون به صورت روزافزون افزایش یافته و تبعات منفی ناشی از این آلودگیها بر سلامت مردم منطقه رو به فزونی می‌باشد.

در بخش عمده‌ای از کشور بیش از ۹۰ درصد آب مورد نیاز شرب و بهداشت و صنعت از منابع آب زیر زمینی تامین می‌شود ولی در استان خوزستان این جریان برعکس است به طوریکه بیش از ۸۵ درصد تامین آب شرب از منابع آب سطحی و فقط حدود ۱۵ درصد از منابع آب زیر زمینی تامین می‌شود.مراکز مهم صنعتی در استان خوزستان مقادیر قابل توجهی از آب رودخانه کارون را به مصرف می‌رسانند.

همچنین این صنایع پساب‌های صنعتی خود را نیز به صورت خام و تصفیه نشده ویا تصفیه شده به همین رودخانه‌های تخلیه می‌نمایند. تعدادی از گروه‌های مختلف صنایع در استان خوزستان شامل: نیروگاه رامین، شرکت لوله سازی اهوازو گروه ملی صنعتی فولاد ایران، نیشکر هفت تپه،شرکت آذین شوشتر، خرمنوش اهواز، کشت و صنعت کارون، کشتارگاه شوشتر، پتروشیمی آبادان، تصفیه شکر اهواز وپالایشگاه آبادان می باشند.

مصرف کنندگان آب در بخش کشاورزی عمدتا مردم روستایی بوده و با توجه به خصوصیات اقتصادی ، اجتماعی این جوامع که مبتنی بر بهره برداری سنتی است، مدیریت بهره برداری بهینه از آب برای ترویج شیوه‌های صحیح کاربرد در این بخش ، پویایی قابل ملاحظه‌ای کسب نکرده است. اجرای طرح‌های وسیع سد سازی و احداث شبکه‌های متعدد و عظیم آبیاری و زهکشی به منظور تولید انرژی و توسعه کشاورزی بیانگر پتانسیل بالای منابع آب و اهمیت استان خوزستان در تولیدات ملی می‌باشد. افزون بر آن وجود شهرهای مهم نظیر اهواز، آبادان،خرمشهر، شوشتر، دزفول، شادگان ، بندرامام ، و سربندر و... که منبع آب شرب آنها منابع آب سطحی و عمدتاً رودخانه کارون می‌باشد.

همچنین وجود تاسیسات عظیم و ملی نظیر صنایع فولاد، نفت ،گاز،پتروشیمی،صنایع فلزی و کانی غیر فلزی، صنایع شیمیایی و صنایع نیشکر و غذایی و...در کنار رودخانه‌های استان بالاخص کارون و دز ، مدیریت و برنامه ریزی برای حفظ و حراست از منابع آب و بهره برداری بهینه را دو چنان می‌سازد.
در سال‌های اخیر رشد سریع جمعیت، اجرای طرح‌های توسعه کشاورزی، و به تبع آن افزایش مصارف آب افزایش حجم پساب‌ها و منابع آلاینده، خشکسالی ، پدیده طبیعی جزر و مدی ، هزینه‌های تامین آب ؛ مسائل زیست محیطی و حفظ کیفیت آب و انتقال آب از سرشاخه‌های کارون و به تازگی تغییرات کیفی ناشی از رها سازی آب شور سد گتوندعلیا از جمله عوامل موثر بر کیفیت منابع آب و چگونگی مدیریت آن بوده است.

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که به طور کلی در طی سال‌های خشکسالی نسبت به ده سال گذشته هدایت الکتریکی و میزان شوری بیشتر بوده است. شوری آب در طی سال‌های اخیر به حدی بوده که برای مصارف شرب ، صنعت و کشاورزی به معضلی در پیش روی برنامه ریزان و تصمیم گیران کشوری و استان تبدیل گردیده است. سهم زه آب‌های کشاورزی با حجمی حدود ۲۱۲۰ میلیون متر مکعب ( حدود دو میلیارد متر مکعب) در سال به تنهایی حدود ۸۴ درصد حجم پساب‌های ورودی به کارون را شامل می‌شود. علاوه بر زه آب‌های کشاورزی شبکه‌های آبیار ی و زهکشی با تخلیه روزانه ۸۵۴۱ تن نمک و املاح معدنی بیشترین سهم و نقش را در افزایش شوری منابع آب کارون به عهده دارد به عبارتی دیگر حدود ۷۸ درصد نمک و املاح معدنی از کل بار آلودگی معدنی که به رودخانه وارد می گردد توسط زهکش‌های شبکه‌های آبیاری و زهکشی است.

از طرفی به لحاظ بار آلودگی مواد آلی پساب‌های صنعتی با تخلیه سالانه ۳۸۱۸۹ تن مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی بیشترین سهم و نقش را بر عهده دارند و همچنین پساب‌های صنعتی با تخلیه سالانه ۱۹۵۶۱۰ تن بیشترین سهم را به لحاظ بار آلودگی بر مبنای COD بر عهده دارند. ولی به طور کلی سهم آلودگی کارون از پساب‌های کشاورزی حدود ۷۸ درصد و سهم پساب‌های صنعتی حدود ۱۱ درصد و پساب‌های شهر ی و روستایی نیز حدود ۱۱ درصد در آلودگی کارون سهم دارند.

هم اکنون و پس از بهره برداری از سد گتوند علیا EC آب رها شده از سد گتوند علیا در زمستان تا ۲۷۰۰ واحد رسیده .هم اکنون طبق ادعای مسئولین وزارت نیرو EC در حدود ۱۷۰۰ واحد رها سازی می‌شود که مشاهده می‌شود شوری آب کارون در مقطع سد گتوند علیا با شرایط قبل از بهره برداری از این سد ۹۰۰ واحد افزایش داشته است که به طور قطع و یقیین بر روی کاهش کیفییت آب کارون موثر و باعث تجمع شوری برروی اراضی کشاورزی و افت محصولات و خسارات زیادی در تامین آب شرب و صنهعت در پایین دست خواهد بود.

در سال ۹۱ و در ابتدای سال ۹۲ و پس از بهره برداری از سد گتوند علیا بر شوری آب کارون افزوده شده ولی تاکنون به صورت علمی پژوهش و مطالعاتی در این خصوص انجام نشده و گزارشات آمار برداری‌ها نیز به بیرون درز نمی‌کندچیزی که مسلم است این است که EC آب کارون قبل از وجود سد گتوند علیا در مواقع سیلابی در مقطع سد گتوند علیا حداکثر به حدود ۱۳۰۰ واحد می‌رسیده است که ناشی از عبور آب از میان سازندهای شور موجود در در ارتفاعات منطقه بوده است که وقوع آن در زمان هایی محدود که برداشت آب کشاورزی صورت نمی‌پذیرفته صورت گرفته و مابقی اوقات EC ( یکی از واحدهای اندازه گیری شوری) در کارون در همان مقطع در حدود ۸۰۰ واحد اندازه گیری شده است ولی در وضعیت کنونی، در زمستان در مواقع عادی بدون سیلاب شوری آب کارون پس از رها سازی از سد گتوندبه ۲۷۰۰ واحد هم رسیده و در تابستان به بیش از ۱۵۰۰ واحد که حداقل بین ۷۰۰ تا ۱۹۰۰ واحد از شرایط طبیعی رودخانه در قبل بیشتر است."