به گزارش خبرنگار مهر، تا چندی پیش تعریف مردم از مسئولیتهای شهرداری تنها با شاخصه های فیزیکی و کالبدی آمیخته بود، شاخصه هایی که بیشتر بر تراکم، ساخت و ساز و نظافت معابر تاکید داشت و بر همین اساس شهرداری به عنوان سازمانی خدماتی محسوب می شد اما امروزه شهرداری نسبت به تغییر رویکرد خود به منظور تبدیل شدن به نهادی اجتماعی و فرهنگی تلاش می کند و علاوه بر دارا بودن مسئولیت نهاد خدماتی، به مولفه های اجتماعی و فرهنگی توجه ویژه ای نشان داده است.
ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، بهبود فضاهای شهری، بهبود عملکرد مدیریت شهری و همچنین تحقق پیشرفت پایدار و همه جانبه ایجاب می کند شهرداریها همگام با تحولات روبه رشد جهانی، با حفظ اصول و مقتضیات خود در حوزه های متعدد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و دیگر موارد خدمات رسانی تحول یابند. در این راستا تحقق رویکرد اجتماعی و فرهنگی به مسایل و مدیریت شهری الزامی گریز ناپذیر است.
شهرداری کلانشهر اهواز نیز در این راستا اگرچه دیر، اما در حال گام نهادن به این مسیر و چشم انداز به منظور تحقق رویکردی دیگر از فعالیتهای خود است.
در یک سال گذشته، فعالیتهای شهرداری اهواز در راستای توسعه فرهنگی، اجتماعی شهر و شهروندان و همچنین توجه به محله ها، نویدی برای تحول پایدار شهر و شهروندان در مناطق مختلف و محله ها بوده است.
سرای محل کوی آل صافی اهواز
برنامه ریزی برای راه اندازی سرای محله در مناطق هشتگانه شهرداری از فعالیتهایی است که ضمن مشارکت دادن شهروندان در اداره جامعه، می تواند گامهایی اساسی برای توسعه فرهنگی، اجتماعی شهر و رفع نیازهای فرهنگی تفریحی در مقاطع سنی مختلف را سبب شود.
راه اندازی این سراها در حالی در شهرستان اهواز و در منطقه هفت این کلانشهر آغاز شده که پیش از این کلانشهرهای بزرگ کشور از جمله تهران در تمام مناطق و محله ها اقدام به تاسیس یک و یا گاها چند سرای محله کرده اند.
هدف از راه اندازی سرای محله مشارکت شهروندان در امور مربوط به خودشان و در نهایت واگذاری تصمیم گیریهای محله به خود شهروندان عنوان شده است. از سویی با توجه به اینکه نهادهای مدیریت شهری به تنهایی و بدون همکاری شهروندان کارایی مطلوب را نخواهند داشت و مشارکت فعال شهروندان در پیشبرد اهداف مدیریتی و رسیدن به پایداری اجتماعی همگام با اهداف توسعه پایدارامری اجتناب ناپذیر است بنابراین این سراها راهکاری مفید برای استفاده از قابلیتهای شهروندان است که تجربه راه اندازی در دیگر شهرهای کشور نشان از موفقیت این امر دارد.
مشارکت شهروندان راهی برای کاهش آسیبهای اجتماعی
یک استاد دانشگاه در این رابطه می گوید: توجه مدیران به توسعه فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی و مشارکت مردم محله و مناطق مختلف در اداره جامعه راهکاری برای کاهش بسیاری از مشکلات اجتماعی و آسیب های وارده به جوانان است.
سرای محل کوی آل صافی اهواز
علی بنی سعید با بیان اینکه محله، رکنی بین خانواده و شهراست، می افزاید: محله فضای جغرافیایی خاصی دارد و هر خانواده نسبت به محل سکونت خود احساس خاصی مانند خانه اش دارد. این احساس موجب می شود تا هر کدام از ما به هنگام ورود به محدوده محله مان، حس آشنایی را تجربه کنیم.
وی ادامه می دهد: از سویی در دهه های اخیر با رشد همه جانبه شهر، کارشناسان نگران موضوعی به نام هویت شهر شدند که با گسترش محدوده های شهری با چالشی جدی مواجه شده بود از همین رو کارشناسان توصیه کردند که تفکیک شهر به واحدهای کوچک یا همان محله و توسعه امر محله محوری می تواند به احیای فرهنگ محله ای کمک کند.
این کارشناس مسائل اجتماعی می گوید: در کلانشهر اهواز اگرچه هنوز در بسیاری از مناطق بافت فرهنگی قدیم و محله محوری همچنان وجود دارد اما گسترش مناطق جدید پراکندگی محله ها و روحیه جمع گرایی و مشارکت برای اداره محله را کاهش داده است.
بنی سعید با اشاره به کمبود مراکز فرهنگی، تفریحی در شهر و ضعف فعالیتهای فرهنگی اجتماعی در مراکز موجود، تصریح می کند: اهمیت آسیب های اجتماعی به گونه ای است که در زمینه کاهش و مقابله با آنها هیچ سازمانی به تنهایی نمی تواند اقدامات موفقیت آمیزی انجام دهد بنابراین همکاری و تعامل بین سازمانها و نهادهای مختلف برای کاهش آسیبهای اجتماعی در شهرها ضروری است.
وی با اشاره به نقش شهرداری می گوید: شهرداری یکی از نهادهایی است که با استفاده از ظرفیتهای خود می تواند گامهای موثری در راه کاهش آسیبهای اجتماعی بر دارد به گونه ای که این سازمان به سبب برخورداری از فضاهای عمومی مانند بوستانها، ورزشگاه ها، فرهنگسراها و نظایر آن می تواند اوقات فراغت جوانان را به بهترین نحو ممکن پر کند و مانع از شکل گیری مسئله شود.
سرای محله کوی آل صافی اهواز
این جامعه شناس می افزاید: ایجاد فرهنگسرا اگرچه اقدام بسیار ارزنده ای است اما امکانات فرهنگی، آموزشی و ورزشی دربرخی از نقاط شهر باید رایگان باشد. در مناطق جنوبی و حاشیه ای مردم به لحاظ فقر اقتصادی نمی توانند فرزندان خود را در این مکانها ثبت نام کنند هرچند شهریه ها اندک و جزئی باشد.
وی در پاسخ به این سئوال که سرای محله چه تاثیری می تواند در شهرها داشته باشد، می گوید: به طور قطع تشکیل مجموعه هایی با عنوان سرای محله در مناطق براساس ضوابط محله ای میتواند مشارکت مردم در امور فرهنگی و اجتماعی را به همراه داشته باشد. اما برای اجرای این موضوع شهرداری بهعنوان متولی اصلی اداره شهر، باید امکانات لازم را برای محقق شدن این امر مهیا کند.
به گفته وی اگر مدیریت این مجموعه های فرهنگی و اجتماعی به خود مردم واگذار شود بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
شهروندان بی خبر از کارکرد و فعالیت سرای محله
به سراغ شهروندان می روم، زهرا مرثیه زاده دانشجوی علوم اجتماعی می گوید: پیش از این در خبرها از راه اندازی سراهای محله در تهران و فعالیت اینگونه مناطق مطالبی خواندم اما متاسفانه در شهر اهواز هچون سایر موارد به این موضوع نیز تاکنون اهمیتی داده نشده است.
وی با بیان اینکه راه اندازی این مکانها در تمام مناطق شهرداری، نشان از توجه شهرداری به شهروندان و تامین نیازهای آنان خواهد داشت، می افزاید: خانه های فرهنگ، سراهای محله، فرهنگسراها و اماکن ورزشی تحت پوشش شهرداری همگی فضاهای مناسبی برای گفتگو و دادن اطلاعات مناسب به شهروندان در رده های سنی مختلف هستند.
در همین خصوص امین شریفی یکی از شهروندان اهوازی با اظهار بی اطلاعی از عملکرد سرای محله می گوید: متاسفانه شهرداری اهواز در این راستا اطلاع رسانی نداشته است.
سرای محله کوی آل صافی اهواز
وی می افزاید: فعالیتهای فرهنگی که شهرداری انجام می دهد در سطح شهر بسیار کم است و شاید محدود به تنها برخی از مناطق مرفه نشین باشد.
شریفی می گوید: شهرداری نباید تنها به چند برنامه جشن و یا مراسم سوگواری در مناسبتها بسنده کند بلکه این ارگان می تواند با بودجه ای که دارد نسبت به توسعه فرهنگی شهر و رشد فرهنگ شهروندان همگام با توسعه مراکز تفریحی اقدام کند.
رضا اسدی از دیگر شهروندان اهوازی که خود را فرهنگی معرفی می کند در این رابطه می گوید: من مدتی در یکی از محله های پائین شهر تهران زندگی کردم اما همان محله بیشتر از اهواز از زیرساختهای فرهنگی و اجتماعی بهره برده بود.
به گفته وی انواع پارکهای محله ای، فرهنگسرا، سرای محله و ... امکاناتی هستند که در دیگر شهرهای بزرگ کشورمان به صورت گسترده در اختیار شهروندان قرار دارند، اما در کلانشهری مثل اهواز با این همه پتانسیل مراکز فرهنگی اندک و شهرداری تازه به فکر راه اندازی سرای محله که قطعا خیلی از شهروندان نمی دانند چه هست، افتاده.
نخستین سرای محله کلانشهر اهواز قرار است به زودی در منطقه هفت اهواز راه اندازی شود. این منطقه، دارای وسعت یک هزار و 509 هکتار و شامل چهار ناحیه خدمات شهری است. این منطقه شامل اهواز قدیم (عامری )، حصیر آباد، آسیاباد، منبع آب، کوی آل صافی، 400 دستگاه و محله های الحاق شده از منطقه یک از قبیل سپیدار، 21 دستگاه، شهید محلاتی و محلات نسبتا منظم و تازه ساز مانند سلطان منش، کوی طالقانی، کوی رمضان و نیز منطقه زیتون کارگری به همراه ادارات تابع شرکت حفاری است.
کوی آل صافی محله ای است که نخستین سرای محله اهواز در آن بنا شده است. مریم کلهر ساکن این منطقه در خصوص این مجموعه می گوید: از مدتها قبل شاهد ساخت و ساز و تغییراتی در این ساختمان قدیمی بودیم اما دقیقا نمی دانستیم که این ساختمان قرار است به مرکزی فرهنگی تبدیل شود.
این شهروند با بیان اینکه به تازگی از هم محله ای ها شنیده ایم که این مکان قرار است سرای محله شود، می افزاید: هنوز هم نمی دانم سرای محله چیست و چه فعالیتهایی قرار است اینجا صورت گیرد.
وقتی توضیحاتی درباره سرای محله و فعالیت این مرکز به او می دهم، می گوید: متاسفانه در بسیاری از موارد شاهد ساخت مراکز فرهنگی در نقاط مختلف شهر بودیم که یا به صورت نیمه کاره رها می شوند و مدتها می گذرد و کسی سراغ آن را نمی گیرد یا فعالیت متناسب با جمعیت و نیاز مردم در آن انجام نمی شود.
کلهر می گوید: حال که شهرداری اقدام به ساخت این فضا کرده و بودجه ای را اختصاص داده، ای کاش فعالیتهایی را که قرار است در این مرکز شاهد باشیم سریعتر شروع شود و از کیفیت مناسب برخوردار باشد.
امید صادقی از دیگر شهروندان این محله با اظهار رضایت از ساخت این مجموعه می گوید: از اینکه شهرداری به فکر ساخت همچین فضایی با رویکرد توجه به روحیه جمع گرایی و مشارکت شهروندان کرده خوشحالم.
سرای محله کوی آل صافی اهواز
وی می افزاید: به طور یقین جوانان و حتی میانسالان این محل نیاز به این فضا دارند و در صورت ارشاد و راهنمایی قادر خواهند بود مدیریت محل را به عهده بگیرند.
توسعه فرهنگ، نیازمند هزینه و فعالیت
معاون فنی و عمرانی شهرداری اهواز نیز در همین خصوص به خبرنگار مهر می گوید: توجه به برنامه های فرهنگی و نیاز شهروندان از موضوعات مهمی است که شهرداری اهواز در برنامه ها وفعالیتهای سال جاری خود به آن می پردازد.
محمد رضا دهنوی با بیان اینکه امسال از بودجه 340 میلیارد تومانی شهرداری اهواز، در حدود پنج میلیارد تومان آن به توسعه مسائل فرهنگی اختصاص می یابد، می افزاید: در برنامه های سال ۹۱ سعی داریم موضوعات محله را به مناطق واگذار کنیم زیرا شهرداریهای مناطق اشراف بیشتری به محله ها دارند و می توانند تصمیم گیری کنند که چه پروژه هایی اجرایی شود.
دهنوی با اشاره به اینکه هر منطقه با رویکردهای همان منطقه می تواند نسبت به برنامه ها اقدام کند و هیچ محدودیتی برای آنها در نظر گرفته نمی شود، ادامه می دهد: ساخت بازارچه، پارکها ، زمینهای ورزشی محله ای و مراکز فرهنگی از جمله پروژه هایی است که به مناطق واگذار شده است.
وی با اشاره به ضرورت ساخت و راه اندازی سرای محله می گوید: ساخت سرای محله کوی آل صافی در منطقه هفت از سال گذشته برنامه ریزی شده بود و این سرا امسال بهره برداری می شود. همچنین در سال جاری راه اندازی سه سرای دیگر در مناطق دو، سه و هشت در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته دهنوی، شهردار کلانشهر اهواز بر ساخت حداقل یک سرای محله در تمام مناطق شهرداری اهواز تاکید کرده است.
وی تصریح می کند: شهرداری اهواز سعی بر این دارد با ساخت سرای محله به عنوان یک فضای کالبدی به ساماندهی و توسعه فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی در سطح محلات شهر اهواز کمک کند و مدیریت محله را با هدف افزایش مشارکت ساکنان محله در تصمیم گیریهای شهری گسترش دهد.
همچنین شهردار منطقه هفت کلانشهر اهواز، هدف از راه اندازی سرای محله را مشارکت شهروندان در امور مربوط به خودشان و در نهایت واگذاری تصمیم گیریهای محله به خود آنها دانسته و تصریح می کند: این نکته از اهداف اصلی شروع به کار سراهای محله است.
محمد جواد اشرفی می گوید: شهرداری منطقه هفت با در نظر گرفتن یکی از ساختمانهای این شهرداری و بازسازی و سازماندهی آن، مکان مناسبی را برای راه اندازی سرای محله ایجاد کرده است.
وی به کارکردهای متفاوت این مکان اشاره می کند و می افزاید: باشگاه ورزشی، کتابخانه، برگزاری کلاسهای آموزشی، فرهنگی وهنری، راه اندازی خانه اسباب بازی ویژه کودکان، خانه سلامت، خانه کارآفرینی و ... از جمله امکاناتی است که در سرای محله کوی آل صافی مهیا می شود.
اشرفی با تاکید بر ضرورت مشارکت شهروندان در فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی محله ها، تصریح می کند: مدیریت سرای محله به شهروندان سپرده خواهد شد.
وی می افزاید: با توجه به نتایج مثبتی که این طرح دارد، در نظر داریم در دیگر محلات این منطقه نیز نسبت به راه اندازی مکانهای اینچنینی اقدام کنیم.
شهردار منطقه هفت اهواز، راه اندازی مجموعه هایی با عنوان سرای محله در مناطق مختلف شهر را کار بسیار ارزشمندی عنوان می کند.
تحول بزرگ، در دستان شما
فعالان اجتماعی بر این باور هستند که برای حل عمده مشکلات، تغییر رفتارهای مدیریتی و البته فرهنگ سازی مناسبترین راه توسعه و آبادانی است زیرا اعتقاد دارند موضوع رعایت حقوق شهروندی و پاسخ به نیاز شهروندان برای داشتن شهری توسعه یافته، ضروری است.
اما شهروند چه کسی است، به عقیده کارشناسان، در واقع شهروندی نه یک موقعیت منفعلانه بلکه یک موقعیت فعالانه است که به کمک مجموعه حقوق، وظایف و تعهداتش، راهی را برای توزیع و اداره عادلانه منابع از طریق تقسیم منافع و مسئولیتهای زندگی اجتماعی ارائه می کند.
بر مبنای این تعریف، شهروندان تنها افرادی از جامعه نیستند که چشم به اقدامات دوخته اند تا به حل مشکلات مختلف آنان بپردازد، فرهنگ را سر و سامان بدهد، معضلات اجتماعی را حل کند و مشکلات اقتصادی مردم را ریشه کن کند بلکه اجزایی از یک سیستم هستند که البته با در اختیار داشتن ابزار و لوازم مورد نیاز، هرکدام کارکرد مشخصی دارند و ایجاد سازمان و نظام در حوزه های مختلف خدمات شهری مستلزم کارکرد صحیح هر یک از این عناصر، البته در کنار سایر ارگانها و سازمانها است.
سرای محله فرصتی است برای شهروندان که کارکردهای خود را در این مجموعه به نمایش بگذارند و در کنار ارگانهای دولتی در توسعه پایدار شهر خود سهیم باشند.
-------------------------
گزارش: معصومه صالحی