توسعه خوزستان تحت تأثیر مهاجرت‌

آمارها نشان می‌دهد که در نیمه اول دهه 90 بیش از 240 هزار خوزستانی از این استان مهاجرت کردند و 170 هزار نفر وارد استان شدند.

به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، مهاجرت در جوامع انسانی با گونه‌های مختلف و هدفمند، به موجب موقعیت ها و شرایط متعدد، انفرادی یا جمعی صورت می‌پذیرد. این پدیده به­ خصوص در خوزستان از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه این استان در فرآیند جریان مهاجرت سرمایه انسانی، سرمایه ­های بیشتری را از دست داده و معمولا توسعه­ را تحت تاثیر قرار داده است.

علل مختلف زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی سبب مهاجرت مردم از خوزستان به استان‌های دیگر شده است اما تاکنون راه‌های عملی برای کنترل میزان مهاجرت از خوزستان انجام نشده و همین موضوع سبب شده که نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و نخبگان خوزستانی هرچند وقت یک بار به آن اعتراض کنند.

همایون یوسفی نماینده مردم اهواز در مجلس در یکی از گفت‌وگوهای اخیر خود ریزگردها را از مهم‌ترین عوامل مهاجرت خوزستانی‌ها برشمرد و معتقد بود که 95 درصد خوزستانی‌ها میل به مهاجرت دارند و به همین دلیل دولت و مجلس دیگر فرصت آزمون و خطا ندارند و باید به سرعت راهکارهای عملی برای توسعه استان اتخاذ کنند.

یک جامعه شناس درباره علت میل به مهاجرت در بین خوزستانی‌ها می‌گوید: مهاجرت علل مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد؛ جنگ در یک ناحیه منجر به مهاجرت می‌شود یا مسائل محیط زیستی مانند خشکسالی سبب مهاجرت شود و یا اینکه طرح‌های توسعه‌ای مانند ساخت سد و آبگیری ان سبب مهاجرت می‌‍شود اما روند مهاجرت از روستاها به شهرها در کل دنیا مشاهده می شود و یکی از مصادیق مدرنیته شهرنشینی است و این روند کلی مهاجرت است.

علیرضا نهیراتی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار می‌کند: همین روند کلی مهاجرت سبب شده که رو به روز درصد جمعیت روستانشینان کمتر و شهرنشینان بیشتر می‌شود. او ادامه می‌دهد: الگوهای مهاجرت در کشور ما نگاه، پیرامون مرکزنشینی است و به همین دلیل کلانشهرها همیشه مهاجر پذیر هستند و علت آن هم به جاذبه‌های زندگی در شهرها باز می‌گردد.

لزوم اجرای طرح‌های آمایش سرزمینی

این جامعه شناس با اشاره به اهمیت طرح‌های آمایش سرزمینی در جلوگیری از مهاجرت بیان می‌کند: قبل از انقلاب اسلامی یک شرکت فرانسوی مسؤول طرح آمایش سرزمینی در ایران بود و توصیه‌های علمی را انجام داد اما قبل از پیروزی انقلاب به آنها توجهی نشد و پس از پیروزی انقلاب هم کشور درگیر جنگ تحمیلی شد و به همین دلیل فرصتی برای اجرای این طرح‌ها به دست نیامد.

وی با بیان اینکه مهاجرت از خوزستان و یا مهاجرت شهرهای جنگ زده به اهواز تحت تأثیر جنگ تحمیلی قرار گرفت، می‌گوید: جنگ عراق با ایران سبب شد که ما شاهد مهاجرت مردم جنگ زده به غرب اهواز و یا مهاجرت خوزستانی‌ها به استان فارس باشیم.

نهیراتی با بیان اینکه در قبل از انقلاب هم شاهد مهاجرت خوزستانی‌ها بودیم اما روند منفی آن در یک دهه گذشته آغاز شد، می‌افزاید: طرح‌هایی مانند اصلاحات ارضی که در دهه 40 شمسی اجرا شد، سبب مهاجرت روستانشینان به شهرها بود و این الگوی توسعه‌ای سبب افزایش مهاجرت‌ها در آن برهه زمانی شد.

مهاجرت 240 هزار خوزستانی در فاصله زمانی 90 تا 95

مدیرکل اموراجتماعی استانداری خوزستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه الگوهای جهانی و کشوری نشان می‌دهد که الگوی مهاجرت به سمت مرکز نشینی است، می‌گوید: خوزستان در 10 سال گذشته مهاجر فرست ترین استان کشور بود که آمار 90 تا 95 نشان می‌دهد 240 هزار نفر از استان خارج و حدود 170 هزار نفر وارد استان شدند و تراز منفی 79 هزار نفر را در مهاجرت می‌بینیم.

محمدصادق کریمی کیا با بیان اینکه تهران، اصفهان و البرز 3 مقصد اصلی مهاجرت خوزستانی‌ها هستند، می‌افزاید: این مهاجرت‌ها نشان می‌دهد که مهاجران خوزستانی کسانی هستند که توانایی تهیه مسکن و انتخاب شغل در این استان‌ها را دارند.

 وی اظهار می‌کند: بخشی از این مهاجرت‌ها طبیعی و ناشی از صنعتی بودن استان و نیروی غیربومی است که بعد از بازنشستگی از استان می‌روند اما علت اصلی مهاجرت ریزگردها است که در 10 سال گذشته تشدید شد.

الگوی مهاجرتی درون استانی

کریمی کیا عنوان می‌کند: یک الگوی مهاجرتی درون استانی هم داریم که اهواز مقصد مهاجرت است و در زمان جنگ شهرهای درگیر جنگ غرب اهواز را برای اسکان انتخاب کردند و با کمرنگ شدن استخراج نفت در شهرهایی مانند هفتگل و مسجدسلیمان هم مردم این دو شهر شرق اهواز را برای اسکان انتخاب کردند.

وی می‌افزاید: الگوی مهاجرتی درون استانی نشان می‌دهد که شهرهای کوچک در حال تخلیه هستند و کلانشهری مانند اهواز روز به روز پذیرای جمعیت بیشتری است.

مدیرکل اموراجتماعی استانداری خوزستان بیان می‌کند: در مسجدسلیمان ما شاهد این هستیم که مردم روستاهای شهرستان مسجدسلیمان به شهر مسجدسلیمان و مردم شهر مسجدسلیمان به اهواز و مردم اهواز به مقصد استان‌های دیگر در حال مهاجرت هستند.

وی معتقداست که عدم رعایت پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی طرح‌های توسعه‌ای در خوزستان یکی از عوامل مهاجرت در سال‌های اخیر بود و یا اگر طرحی هم پیوست اجتماعی و فرهنگی داشت، برنامه توسعه‌ای وجود نداشت.

کریمی کیا می‌گوید: وقتی اهواز به مقصد مهاجرت تبدیل شد باید از گسترش حاشیه نشینی جلوگیری می‌شد و شهرهای اقماری سازگار با مخاطب مهاجر ساخته می‌شد تا معضل حاشیه نشینی در پی مهاجرپذیر بودن این کلانشهر ایجاد نشود.

برنامه‌های استانی برای کنترل مهاجرت

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان با بیان اینکه بخشی از مهاجر پذیر بودن خوزستان به خاطر شرایط اقتصادی است، می‌گوید: اگر مهاجرت‌ها کیفی باشد سبب توسعه می‌شود اما اگر کیفیت کسانی که از استان خارج می‌شوند از کیفیت کسانی که وارد استان می‌شوند، بیشتر باشد یعنی این مهاجرت‌ها به ضرر استان خواهد بود.

وی با بیان اینکه بیشتر افراد وارد شده به خوزستان از استان‌های همجوار هستند، می‌افزاید: ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری بیشترین میزان ورود به خوزستان را دارند و معمولاً برای پیدا کردن شغل می‌آیند.

کریمی کیا ادامه می‌دهد: اطلاعات دقیقی از شغل و وضعیت کسانی که وارد خوزستان می‌شوند، نداریم اما اکثر کسانی که از خوزستان می‌روند یا از نظر اقتصادی برخوردار هستند و یا جزو نخبگانی هستند که استان‌های دیگر را برای سکونت انتخاب می‌کنند. به نظر می‌آید که مهاجرفرست بودن خوزستان نشانه خوبی نیست و نشان می‌دهد ما نتوانسته‌ایم سرمایه‌های فکری و توانمند را در استان نگه داریم که این موضوع رابطه مستقیمی با توسعه دارد.

وی عنوان می‌کند: تا وقتی که علت خروج خوزستانی‌ها از استان مشخص نشود نمی‌توان طرح‌های توسعه‌ای را اجرا کرد و باید با دریافت این اطلاعات و تحلیل آنها برنامه‌های توسعه‌ای را اجرا کرد.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان اظهار می‌کند: موضوع مهاجرت از سوی شورای اجتماعی کشوری در حال پیگیری است و به دنبال نگهداری سرمایه‌های فکری و انسانی هستیم تا با افزایش کیفیت زندگی از مهاجرت جلوگیری کنیم.