سد ایلیسو؛ میخ تابوت بر حیات هورالعظیم است/ فاجعه زیست‌محیطی درانتظار مردم‌ جنوب‌ و غرب‌ ایران

فعالان مدنی و اجتماعی خوزستان و دوستداران محیط زیست کشورمان می بایست به موازات تلاش های بین المللی دولت و جلب توجه کشورهای مختلف جهان، می بایست کمپین ها و برنامه های اطلاع رسانی و هشداردهنده خود را با برد منطقه ای و بین المللی تدارک دیده و فعال نمایند و تا حد امکان از نهایی شدن بهره برداری از سد ایلیسو و ادامه پروژه گاپ جلوگیری و عوارض و پیامدهای مخرب آن را به حداقل برسانند

کد خبر: ۴۵۵۸۸۱

تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۳۹۶ - ۱۱:۰۳ 09 July 2017

هفته گذشته برگزاری کنفرانس بین الملی مقابله با ریزگردها فرصتی برای حضور مقامات بین المللی و نمایندگان برخی کشورها در ایران شد.

به گزارش تابناک خوزستان، مقامات کشورها در دومین روز این کنفرانس به خوزستان آمدند تا از نزدیک وضعیت محیط زیستی این استان را نظاره بنشینند.

رئیس جمهور کشورمان نیز در دومین روز این اجلاس، با تاکید بر تلاش برای حفظ محیط زیست، از عملکرد و رویکرد برخی کشورهای منطقه بویژه در زمینه سدسازی انتقاد کرد. انتقادی که گفته می شود عملکرد برخی کشورها مانند ترکیه را هدف قرار داد.

سفیر ترکیه اخیرا از عدم زیان بار بودن سد در دست احداث جدید این کشور بر روی سرشاخه های دجله سخن گفته و انتقاداتی را متوجه سیاست های آبی و سدسازی در کشورمان نموده است.

در هفته های اخیر هم شاهد کمپین دوستداران محیط زیست برای نجات میانرودان بودیم که تا کنون هزاران نفر به آن پیوسته اند.

 به گزارش تابناک خوزستان، اگر سد آتاتورک بر روی رودخانه فرات، موجب شد بیابان‌زایی در عراق بیشتر شود و در نتیجه ریزگردها، مردم در غرب ایران را دچار مشکلات کند، این بار سد ایلیسو بر روی دجله، نه تنها ایران و عراق بلکه برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه و اروپا را دچار مشکل خواهد نمود.

در حالی که بخش عظیمی از منابع آبی کشور عراق در همسایگی ایران، از طریق رودهای دجله و فرات تأمین می‌شود، کاهش آب این رودخانه باعث بیابان زایی و تشدید پدیده ریزگردها خواهد شد.

سرشاخه های این دو رودخانه، رشته کوه‌های ترکیه است. در سال‌های گذشته کشور ترکیه در غالب پروژه بزرگی به نام GAP تاکنون 15 سد احداث کرده که بزرگترین آن سد آتاتورک بوده که سطحی برابر چند سد بزرگ داشته است. با بهره برداری از سد آتاترک، زمین‌های کشاورزی زیادی در عراق به بیابان تبدیل شد و حالا تبدیل به بستری برای شکل‌گیری زیرگرد ها گردیده است. آنچه باعث نگرانی بیشتر است این است که پروژه گاپ شامل 22 سد است که تاثیرات بسیار منفی و مخربی بر محیط زیست منطقه از جمله ایران خواهد داشت.

 "ایلیسو" یکی از سدهای بزرگی است که ساخت آن بر روی سرشاخه‌های دجله از سال 2006 آغاز شده و حالا مراحل پایانی آماده سازی را سپری می‌کند.

پروژه گاپ پروژه بسیار عظیمی است که در حدود ۶۰ سال قبل در ترکیه آغاز شده‌ است. ابر پروژه‌ای با ده‌ها سد و طرح برای تولید برق که چندین استان و در حدود ۱۰% از خاک ترکیه را در بر گرفته است. این پروژه سال‌هاست که عملیاتی شده است. ولی چون سد ایلیسو بر روی دجله ساخته می‌شود و دجله و فرات تاثیرات زیست محیطی در محیط دارند، باعث نگرانی مردم ما شده است.

بگفته خدیجه گلین مقدم  پژوهشگر محیط زیست، یک سد بسیار بزرگ در سال ۱۹۹۲ در ترکیه ساخته شد. این سد ظاهرا بر روی رود فرات زده شد و باید فقط عراق را تحت تاثیر قرار می‌داد. اما اینگونه نشد. سد آتاتورک که ظرفیت آن معادل صدها سد معمولی است، موجب شد بیابان‌زایی در عراق بیشتر شود. بیابان‌زایی در عراق موجب شد که جمعیت ایران در غرب کشور ما نیز گرفتار ریزگردهایی شوند . به عبارتی ۲۵ سال قبل سدی با حجم عظیم آبگیری بر روی رود فرات زده شد اما تبعات منفی زیست محیطی آن را کشورهای منطقه مانند عراق و ایران تحمل می کنند.

سد ایلیسو نیز از این قاعده مستثنی نیست. این سد قرار است بر روی رود دجله زده شود. رود خانه دجله در عراق نیز جریان دارد. این سد باعث خواهد شد بیش از نیمی از حجم آب دجله کاهش پیدا کند. با نگاهی به نقشه منطقه در می‌یابیم که سد ایلیسو در ترکیه بر روی رود دجله نه تنها عراق و ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس و حتی اروپا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود ساخت سد ایلیسو که بیابان‌زایی در عراق را گسترش خواهد داد بر روی اروپا نیز تاثیرگذار خواهد بود. بی تردید می‌توان گفت که اگر ترکیه بر روی دجله سد بسازد قطعا نیمی از ایران ویران می‌شود، زیرا گرد و خاک ناشی از خشک شدن رودخانه دجله و تشدید بیابان‌زایی در عراق وارد ایران شده و نیمه غربی و جنوبی کشور عملا غیرقابل سکونت خواهد شد که پیامدهای خطرناک آن مهاجرت، بیکاری و فقر و در نهایت هلاکت میلیون ها ایرانی در آینده خواهد بود.

در حالیکه معاون وزیر خارجه ترکیه مدعی شده است ساخت این سد و اجرای پروژه گپ تاثیری بر اکوسیستم منطقه ندارد باید گفت: کارشناسان معتقدند با ایجاد سد ایلیسو شاهد از بین رفتن همین بخش اندک باقیمانده از هورالعظیم خواهیم بود و رویای احیای هورالعظیم برای همیشه از بین خواهد رفت.

با توجه به مرزی بودن این سد در جنوب شرق ترکیه و احداث آن بر روی رود دجله که به خاک عراق سرازیر می‌شود و محیط زیست کشور ایران را نیز به خود وابسته کرده، این موضوع برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است.

دجله مستقیماً از ترکیه وارد عراق می‌شود و عراق را آبیاری می‌کند و سرانجام به تالاب هورالعظیم می‌رسد. اگر سد ایلیسو بر روی دجله ساخته شود، این کار از ورود ۵۶ درصد منابع آب دجله به خاک عراق جلوگیری می‌کند که در نتیجه باید منتظر مرگ قریب‌الوقوع تالاب هورالعظیم و یک فاجعه بزرگ زیست‌محیطی در ایران بود.

اگر سد ایلیسو ترکیه (ظرفیت ۳ برابر سد کرخه) ساخته شود کل کشور درگیر ریزگرد خواهد شد.

بر همین اساس می توان گفت هشدار دکتر روحانی رئیس جمهور کشورمان در کنفرانس ببین الملی تهران، نشان دهنده اهمیت نگرانی های ایجاد شده در این زمینه است. به نظر می رسد فعالان مدنی و اجتماعی خوزستان و دوستداران محیط زیست کشورمان می بایست به موازات تلاش های بین المللی دولت و جلب توجه کشورهای مختلف جهان، می بایست کمپین ها و برنامه های اطلاع رسانی و هشداردهنده خود را با برد منطقه ای و بین المللی تدارک ببینند و تا حد امکان از نهایی شدن بهره برداری از سد ایلیسو و ادامه پروژه گاپ جلوگیری و عوارض و پیامدهای مخرب آن را به حداقل برسانند.

منبع: تابناک