عوامل خارجی موثر بر کاهش آب هورالعظیم

ترکیه با ساخت سد «آتاتورک» (بزرگترین سد خاورمیانه و نهمین سد بزرگ جهان) با حجم تنظیمی ۳۷ میلیارد مترمکعب (تقریبا به اندازه حجم تنظیمی همه سدهای موجود در ایران) در سال‌های گذشته، دریافتی سالیانه آب سوریه و عراق را که پیش از این سالیانه ۳۳ میلیارد مترمکعب بود به ۹میلیارد مترمکعب کاهش داد

کد خبر: ۴۵۵۸۷۵

تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۳۹۶ - ۰۸:۲۹ 09 July 2017

روزنامه کارون در گزارشی از وضعیت هورالعظیم، عوامل خارجی موثر بر کاهش آب تالاب هورالعظیم را بررسی نموده و به نقش ترکیه در تشدید پدیده ریزگردها پرداخته است.

به گزارش تابناک خوزستان، اخیرا سفیر ترکیه در ایران سعی کرده انتقادات به عملکرد دولت متبوع خود در زمینه سدسازی در بالادست برخی رودخانه ها را با بیان برخی نقدها به عملکرد کشورمان پاسخ بدهد. وی توجیهاتی نیز برای سدسازی ها ترکیه بیان نموده است.

 به همین بهانه گزارش منتشر شده در روزنامه کارون از نظرتان می گذرد:

کشور ترکیه در سال‌های گذشته با تداوم سدسازی بر روی رودخانه‌های دجله و فرات، به عامل اصلی تشدیدکننده ریزگردها در کشورهای عراق و سوریه تبدیل شده، موضوعی که بسیاری ازاستان‌های کشور را با مشکلات اساسی مواجه کرده است.

حجم مخازن سدهایی که ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات احداث کرده بیش از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب و فقط حجم مخزن سد «آتاتورک» افزون بر ۴۸میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب است. «گاپ» (Great Anatolian Project) – به اختصار GAP - پروژه عظیمی مشتمل بر ۲۲ سد بزرگ و کوچک و ۱۹ طرح برقابی روی رودخانه‌های دجله و فرات در منطقه شرقی ترکیه است که ۹ استان و ۱۰ درصد خاک این کشور را شامل می‌شود. در طرح اولیه این پروژه، اجرای کشت آبی در ۱.۸ تا ۲میلیون هکتار از اراضی ترکیه و تولید سالیانه حدود هفت هزار و ۵۰۰ مگاوات انرژی برق پیش بینی شده است. این درحالی است که همه آب رودخانه‌های دجله و فرات که کشور عراق را مشروب می‌کند از ترکیه سرچشمه می‌گیرد.

گفتنی است، پروژه گاپ با همکاری ۸۱شرکت خارجی از جمله شرکت‌هایی از ایتالیا، آمریکا، آلمان، سوئد، بلغارستان، رژیم اشغالگر قدس، عراق و اردن فعال شد. «مطابق آمارهای موجود، از سال ۲۰۰۸ تاکنون و با بهره برداری از این پروژه‌ها و همچنین تغییرات اقلیمی و افزایش تبخیر، ۱۱۴ میلیارد مترمکعب از آب حوضه آبریز بین النهرین (میان رودان) در کشور عراق کاهش یافته که به اندازه تقریبی کل آب تجدیدپذیر ایران است و دومین کاهش آب در یک حوضه آبریز پس از کشور هندوستان در جهان محسوب می‌شود.»

در همین رابطه، معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو اظهارکرد: ۳۵ میلیارد مترمکعب از کاهش حجم آورد رودخانه‌های دجله و فرات به دلیل سدسازی‌های پروژه گاپ بوده اما بقیه این کاهش به دلیل حفر چاه‌های عمیق در حوضه آبریز بین النهرین (۶۰درصد)، کاهش نزولات جوی (۲۰درصد) و تبخیر آب ناشی از افزایش دما (۲۰ درصد) بوده است. هدایت فهمی با اشاره به عبور رودخانه دجله از عراق، ادامه داد: رودخانه فرات نیز با سرچشمه گرفتن از ترکیه، وارد سوریه و عراق شده و این دو کشور را مشروب می‌کند. 

ترکیه با ساخت سد «آتاتورک» (بزرگترین سد خاورمیانه و نهمین سد بزرگ جهان) با حجم تنظیمی ۳۷ میلیارد مترمکعب (تقریبا به اندازه حجم تنظیمی همه سدهای موجود در ایران) در سال‌های گذشته، دریافتی سالیانه آب سوریه و عراق را که پیش از این سالیانه ۳۳ میلیارد مترمکعب بود به ۹میلیارد مترمکعب کاهش داد.

وی یادآور شد: در سال‌های گذشته کشور سوریه نیز با ساخت سدهای «اسد»، «بعث»،     « حلب» و «تشرین» روی رودخانه فرات، از حجم آب ورودی این رودخانه به عراق کاسته است. فهمی در ادامه با اشاره به رودخانه دجله، افزود: حجم ورودی آب این رودخانه به عراق سالیانه ۲۱ میلیارد مترمکعب بود، اما با ساخت سد «ایلیسو» در ترکیه با حجم مخزن ۱۰.۴ میلیارد متر مکعب، حجم ورودی آب به عراق به حدود سالیانه ۹میلیارد مترمکعب کاهش یافت.

این مقام مسوول هشدار داد: بر اساس تحلیل‌های کارشناسان تا سال ۲۰۴۵میلادی ۶۰ درصد به تقاضای آب شیرین در خاورمیانه افزوده می‌شود؛ این در حالی است که به دلیل تغییرات اقلیمی و کمبود آب، ۱۰درصد از منابع موجود آب شیرین در این منطقه کاهش می‌یابد؛ موضوعی که می‌تواند حتی منجر به بروز جنگ‌های منطقه‌ای شود و برخی «بیداری اسلامی» کشورهای عربی را از این موضوع متاثر می‌دانند. فهمی تاکید کرد: رفع مشکل ریزگردها در کشور نیازمند تعامل چهارجانبه با کشورهای همسایه و اتخاذ دیپلماسی آب و گسترش روابط سیاسی به منظور رهاسازی حقابه‌های زیست محیطی است و فقط با یک همکاری منطقه ای میسر می‌شود.

این مقام مسوول گفت: از آنجایی که ایران بجز در رودخانه ارس که بخشی از آن ترکیه سرچشمه می‌گیرد و همچنین آب ورودی به اروند از طریق رودخانه شط‌العرب، آب مشترک با ترکیه ندارد، بر این اساس باید درباره رعایت حقوق پایین دست و حقابه بران و سهم محیط زیست در راستای حفظ تالاب‌های مرزی، با دولت ترکیه وارد مذاکره و دیپلماسی فعال شده، یا از طریق نهادهای مدنی در ارگان‌های بین المللی در این خصوص پیگیری لازم را به عمل آورد. 

وی یادآور شد: از آنجایی که امروز عراق و سوریه با درگیری‌های امنیتی و اجتماعی مواجه اند، نمی‌توانند در مذاکره‌های دیپلماسی به اعمال قدرت بپردازند، بنابراین جمهوری اسلامی ایران باید نقش فعالتری داشته باشد.

معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در ادامه با اشاره به تالاب هورالعظیم افزود: این تالاب که بزرگترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران است، در مرز ایران و عراق واقع شده و حدود یک سوم آن در کشورمان و دو سوم آن در کشور عراق قرار دارد. وی ادامه داد: عمق اصلی این تالاب به سمت کشور عراق است که حقابه‌های آن از رودخانه فرات و همچنین از رودخانه‌های ایران تامین می‌شود. فهمی یادآوری کرد: سال گذشته و با شرایط نسبتا مساعد جوی و بارش ها، اکثر مخازن ششگانه هورالعظیم پر آب شد، اما هر زمان خالی از آب می‌شوند به منشا تولید گردوغبار مبدل می‌گردند. وی بیان داشت: حجم آبی که وارد هورالعظیم می‌شود با سدهای ساخته شده در بالادست این منطقه کاهش یافته و همین مساله منجر به تشدید گردوغبار در کانون‌های اصلی در عراق و سوریه و هورالعظیم شده؛ موضوعی که بسیاری استان‌ها بویژه غرب کشورمان را متاثر کرده است.

منبع: تابناک