به گزارش ایسنا، گناباد شهری در کویر مهربان خراسان رضوی با اقلیمی خشک و ریزگردهای فراوان، حرکت رو به رشد خود را ادامه می‌دهد.
هر گاه نام گناباد به میان می‌آید، کویر و بیابان در ذهن تداعی می‌شود. تعریف بیابان را که بررسی می‌کنیم شاید بیش از 80 درصد آن در گناباد قابل مشاهده باشد، شهری که کمتر از 50 میلی متر بارندگی دارد و همچنین دارای پوشش گیاهی ضعیفی است.
بیایان‌زدایی از دیرباز در ایران رواج داشته و از کشت درختان تاغ تا گونه های امروزی را می توان نشانه‌های بیابان زدایی در ایران دانست.
هر چه می گذرد اقلیم ایران در حال تغییر است و وضعیت پوشش های گیاهی در منطقه گناباد نیز با توجه به خشکسالی 18 ساله ضعیف‌تر می‌شود و اگر چاره‌ای اندیشیده نشود شاهد مهاجرت مردم این دیار خواهیم بود.
امروز دیگر با شرایط اقتصادی دولت نمی‌توان منتظر بودجه‌های دولت برای بحث بیابانزدایی بود و باید بخش خصوصی و از همه مهم تر خود مردم وارد عرصه بیابان شوند و اقداماتی را در جهت کاهش این وضعیت صورت دهند.
تأثیر ریزگردها در کشاورزی منطقه گناباد
یکی از کشاورزان گنابادی که طوفان‌های گرد و غبار و ریزگردها سالانه موجب خسارت‌های فراوانی را به وی وارد می‌کند در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: از چند سال گذشته با افزایش شن‌های روان و ریزگردها باعث شده که بسیاری از باغات پسته منطقه پسکلوت به زیر خاک رفته و خسارات زیادی هم به باغداران وارد شود.
علی باقری با بیان اینکه هر هفته شاهد این رخداد هستیم، افزود: یکی از پیشنهاداتی که جهت رفع این مشکل مطرح شده مالچ پاشی بوده اما اگر نهالکاری هم صورت بگیرد کشاورزان منطقه حاضر هستند که آب مورد نیاز این نهال‌ها را تأمین کنند.
وی ادامه داد: حدود دو هکتار از باغات پسته با یک 1600 نهال در معرض طوفان‌های گرد و غبار و ریزگردها قرار دارد و این حادثه تاکنون باعث خشک شدن تعداد زیادی از این نهال‌ها شده و همچنین پس از برخورد موجب سوراخ کردن برگ درختان و نهایتا به ثمر نرسیدن پسته می‌شود.
این کشاورز حاجی آبادی در خصوص بیمه محصولات کشاورزی نیز خاطرنشان کرد: چند سال پیش باغات پسته را بیمه کردیم اما در مقابل پولی که شرکت بیمه از ما دریافت می‌کرد به بهانه‌های مختلف خسارتی در نظر گرفته نمی‌شد و اکنون دیگر تمایل به بیمه کردن محصولاتمان نداریم.
گناباد، کمربند خشکی استان است
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: شهرستان گناباد با مساحتی حدود 570 هزار هکتار واقع در جنوب خراسان رضوی به عنوان کمربند خشکی استان و کشور دارای اقلیم گرم و خشک و بیابانی است.
مجتبی محرابی افزود: به دلیل شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه از کل 15 کانون بحرانی فرسایش بادی خراسان رضوی، 4 مورد با مساحتی حدود 231 هزار هکتار در شهرستان گناباد واقع شده است.
وی با بیان اینکه شروع عملیات بیابانزدایی در گناباد با راه اندازی اولین ایستگاه تثبیت شن‌های روان و نهالستان در منطقه قوژد به سال 1346 برمی‌گردد، اظهار کرد: تاکنون با توجه به اولویت‌بندی و تلاش‌های انجام شده بالغ بر 60 هزار هکتار از اراضی بیابانی منطقه تحت عملیات احیاء و اصلاح قرار گرفته که با توجه به بروز پدیده تغییر اقلیم و تشدید بحران بیابانزدایی در کشور و منطقه لازم است اعتبارات مناسبی جهت مقابله با بیابانزدایی تخصیص یابد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد اثرات سوء عدم اجرای عملیات بیابانزدایی و تثبیت شن‌های روان را بر بخش‌های اجتماعی، سیاسی، امنیتی و حتی سلامت مردم غیر قابل انکار دانست و تصریح کرد: در پروژه‌های اجرایی بیابانزدایی شهرستان گناباد بویژه در سال جاری تأکید بر روش‌هایی جهت استفاده بهینه از رواناب با احداث هلالی آبگیر بوده و نهالکاری و بذرپاشی نیز با گونه‌های بومی و مقاوم به شوری و خشکی نظیر تاغ، آترپلکس، عجوه، اشنیان، قره داغ، گز، درمنه و... انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه علی‌رغم کمبود اعتبارات در سال 95 و 96 بیشترین سطح عملیات بیابانزدایی در شهرستان گناباد اجرایی شده است، عنوان کرد: استفاده از گونه‌های بومی و مقاوم به شوری و خشکی نظیر تاغ، آتریپلکس، اشنیان، عجوه، درمنه، کما، شور و... و تنوع در شیوه‌های اجرایی به منظور بهره‌برداری بهینه از رواناب با احداث هلالی آبگیر و همچنین تنوع در نوع پروژه‌ها شامل نهالکاری، بذرپاشی، احداث بادشکن زنده اطراف مزارع و بادشکن شطرنجی از جمله اقداماتی بوده که البته با جلب مشارکت مردم محلی، دستگاه‌های اجرایی، دانشگاه ها و بسیج اجرا شده است.
محرابی در خصوص اثرات سوء پدیده بیابان زایی در گناباد نیز گفت: بروز طوفان‌های گرد و غبار در مناطق شهری و روستایی و ایجاد اشکال در زندگی روزمره مردم و تهدید سلامت مردم و تهدید زیرساخت‌ها مانند جاده مواصلاتی به مرکز استان یا همان جاده سنتو به دلیل قرارگیری در کانون بحرانی فرسایش بادی عمرانی از جمله این اثرات است.
وی بیان کرد: این طوفان‌ها روستاهای واقع در کانون‌های بحرانی چهارگانه گناباد نظیر روستاهای گیسور، رحمت آباد، نوده پشنگ، بیمرغ، روشناوند، حاجی آباد، عزیزآباد، قوژد و سایر مراکز جمعیتی شهری و روستایی را تهدید کرده و همچنین در مزارع و باغات که علاوه بر هجوم ماسه بادی، افت کمی و کیفی تولیدات کشاورزی و دامی را نیز موجب شده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد همچنین خاطرنشان کرد: تهدید جدی سکونتگاهها، روستاها و مهاجرت بی رویه از روستاها به مراکز شهری و متعاقبا از شهر به مرکز استان و سایر نقاط کشور که سبب بروز پدیده حاشیه نشینی در کلان شهرها نیز می گردد از جمله عواقب این طوفان‌های گرد و غبار و ریزگردها است.
در اهمیت موضوع مشارکت مردم در بیابان زدایی همین بس که اگر مشارکتی وجود نداشته باشد باید شاهد مهاجرت مردم از این منطقه و حتی به خطر افتادن حیات جانداران در این منطقه بود بر همین اساس راه اندازی‌های NGOها در راستای بسیج مردم و کمک به بیابان از ضروریات جامعه ما به نظر می‌رسد.
همچنین به حیاتی بودن این مسئله نیز بایستی توجه داشت که انسان‌ها به صورت گسترده و با شرایط محیطی مختلفی بر روی زمین در حال زندگی هستند و در شرایط متفاوتی نیز می توانند به حیات خود ادامه دهند، چرا که هر لحظه درنگ و غفلت از این پدیده، خود مشکلاتی برای نوع بشر بوجود آورده و خطر از بین رفتن آنها را محتمل می‌سازد.
گزارش از مهدی محمدی نوقابی، ایسنا- منطقه خراسان
