یک خبر از مسجد سلیمان

وقتی مسجدسلیمان، پاریس‌کوچک‌ایران شد

 

 

کد مطلب : 12003

گروه جامعه: تاریخ را باید به اندازه ۱۰۵ سال ورق بزنید تا به پنجم خردادماه سال ۱۲۸۷هجری شمسی برسید. روزی که اولین بار نفت از خاک خوزستان فوران کرد تا مسجد سلیمان اولین شهر نفتی ایران لقب بگیرد و نقطه شروعی باشد بر یکی از بزرگترین و پرسودترین در آمدهای دولتی.

همه چیز از وقتی شروع شد که ویلیام دارسی، میلیونر استرالیایی به ایران آمد تا امتیاز نفت را از مظفرالدین شاه بخرد. سال ۱۲۸۰ بود و کمتر کسی فکر می‌کرد بتوان با امکانات موجود از زمین‌های ایران نفت استخراج کرد. دارسی با دستگاه‌های مدرن و روش‌های جدیدش آمد و شروع به حفاری در جنوب کشور کرد و سه سال بعد از شروع به کار، اولین چاه نفت ایران را در مسجد سلیمان حفر کرد. نتیجه این حفاری در چند جمله تلگرافی که جرج رینولدز، فرمانده عملیات به لندن فرستاد خلاصه شد: «مفتخرم گزارش کنم که امروز صبح در ساعت چهار به وقت ایران، نفت در عمق ۱۸۰ پایی از چاه شماره یک فوران کرد. جزئیات دیگر شامل غلظت و مقدار نفت متعاقبا اعلام خواهد شد.»

اولین قطره‌های نفت ایران از عمق ۳۶۰متری خاک مسجد سلیمان بیرون آمد اما ۱۰ روز بعد، وقتی مته حفاری در عمق ۳۰۷متری دومین چاه، به نفت رسید برای دارسی و تیم فنی همراهش ثابت شد که ایران کشور نفت خیزی است. به همین دلیل، در سال ۱۹۰۱ دارسی دوباره نماینده‌ای به ایران فرستاد تا امتیاز اکتشاف و استخراج نفت را در تمام ایران، به جز مناطق شمالی یعنی خراسان، مازندران، گرگان و آذربایجان از مظفرالدین شاه بگیرد و از رگ‌های پر نفتش تغذیه کند.

مدت این امتیاز ۶۰سال بود و دارسی در ازای آن تعهد کرده بود که دو سال بعد از گرفتن امتیاز، شرکتی برای بهره‌برداری از این امتیاز در جنوب ایران تاسیس کند و بعد از آن بیست هزار لیره نقد و معادل بیست هزار لیره سهام شرکت را به دولت ایران تسلیم کند. در قرارداد «دارسی‌»، در تمام مدت صاحب امتیاز از پرداخت مالیات‌، عوارض و حقوق گمرکی برای زمین‌ها، ماشین‌آلات‌، وسایل و مواد لازمی که وارد می‌کرد و حتی تمام محمولات نفتی که صادر می‌کرد، معاف بود.

استخراج نفت از اولین چاه نفت خاورمیانه، وضعیت اقتصادی و اجتماعی مسجدسلیمان را دگرگون کرد. مسجدسلیمان حالا فقط یک شهر کوچک در جنوب ایران نبود. کار و بار ساکنان این شهر رونق گرفت، معماری شهر به خاطر سکونت انگلیسی‌ها در منطقه، کم کم از شکل ایرانی فاصله گرفت و امکانات و تجهیزاتی به آن راه پیدا کرد که حتی در پایتخت هم خبری از آن‌ها نبود. اولین شهربازی، اولین فرودگاه، اولین راه آهن، اولین تصفیه خانه آب و لوله کشی آب و فاضلاب، اولین کارخانه برق، اولین زمین فوتبال و... مسجد سلیمان را تبدیل به شهر اولین‌های ایران کردند که باعث شد مدتی بعد لقب «پاریس کوچک ایران» را بگیرد. اولین چاه نفتی که کارگران دارسی در ایران نفت کردند، حالا غیرفعال است اما به عنوان موزه نفت ایران می‌توان از آن بازدید کرد. موزه‌ای که این بار هم یک لقب اولین را همراه خود یدک می‌کشد: اولین موزه صحرایی کشور.

دکل آبی رنگی که «چاه شماره یک» نفت را معرفی می‌کند کمی دورتر از تابلویی قرار داد که ورود شما را به پایتخت نفتی ایران خوش آمد می‌گوید. موزه نفت، با تنها دکل بازمانده از حفاری‌های نفتی در کشور، بازدید کنندگان را با نحوه حفاری چاه‌های نفت و گاز آشنا می‌کند و و تجهیزات مورد استفاده در روند حفاری را به نمایش در می‌آورد.