یک گزارش زیبا و خواندنی

بمناسبت یکصدوششمین سالگرد کشف نفت در مسجدسلیمان

حکایت مسجدسلیمان؛ حکایت ایران است

محمدرضا مکوندی

1- سحرگاه پنجم خرداد1287هجری شمسی ساعت 4 بامداد مته های حفاری گروه اکتشافی ویلیام ناکس دارسی انگلیسی صاحب قرارداد استعماری بهره برداری از معادن نفت؛ گاز و موم طبیعی ایران آخرین ضربه های خود را به درون چاهی که بیش از 300مترعمق داشت وارد وبا غرش چاه شماره یک مسجدسلیمان  آرامش  حاکم برکوهستان رابرهم زد و فوران نفت از چاه مذکور حکایت ازطلوع صنعت نفت ایران را داد... صنعت نفتی که درطول بیش از یک قرن فراز و نشیب ؛ همه عرصه های سیاسی؛ اقتصادی و... کشورمان را متاثر از حضورخود نمود و چون خون دررگ های اقتصاد ایران با گذشت دهه های متمادی همچنان جاری ونقش حیاتی رابه عهده دارد.

2-کشف نفت موجب شد تا «معجزه نفت» بوقوع پیوندد و بیابان گرم و سوزانی بنام مسجدسلیمان که   قشلاق زمستانی عشایر کوچنده بختیاری بودبرای بهره برداری ازمخازن نفت و گازدرآن بیابان  بیش از سیصد حلقه چاه نفت و گاز؛تاسیسات متعدد نفتی؛صدها کیلومتر خطوط لوله انتقال نفت وگاز؛ تلمبه خانه ها؛ یکی پس از دیگری احداث گردید. دهها هزار نفرنیروی کارخارجی وایرانی به مسجدسلیمان گسیل و مشغول کارشدند.

هزاران خانه درقالب مناطق شهری تازه تاسیس به سبک شهرهای لندن و شرایتون انگلیس بسیار زیبا بنا نهاده شد،امکانات وسیع وبی سابقه بواسطه وجود نفت احداث شد مانند اولین فرودگاه کشور ؛اولین راه آهن و نیروگاه برق ایران؛اولین بیمارستان مدرن آن روزگارکه رضاشاه در بازدید خود از مسجدسلیمان  ترجیح داد در بیمارستان مجهزش عمل جراحی اش انجام شود؛ اولین سینما و باشگاههای ورزشی؛ اولین جاده های آسفالته؛ اولین ...و مسجدسلیمان صاحب دهها اولین ها به یمن کشف نفت شد که در هیج نقطه ازایران و بلکه خاورمیانه نظیرنداشت! کشف نفت و تولید روزافزون از چاههای جدید که یکی بعد ازدیگری به تولید می رسید رونق اقتصادی فراوان به این شهرنفتی داد و زندگی دراین شهر نفتی آرزویی برای بسیاری بود....مشیرالممالک قاجاریه که ازمسجدسلیمان بازدید و ازوجوداینهمه امکانات ابراز تعجب نموده بود درخاطراتش با ذکر رونق اقتصادی و امکانات وسیع موجود در مسجدسلیمان بواسطه کشف نفت  نگاشته: «ازبلندای تپه ای به شهرمسجدسلیمان می نگریستم و گریه ام گرفته بودکه چرا این همه امکانات دراین شهراست ولی درتهران نیست؟!»

 افتتاح اولین راه آهن ایران در مسجدسلیمان

اولین فرودگاه ایران ـ مسجدسلیمان

لوله های نفت در دل کوههای مسجدسلیمان

تعاونی های سیار شرکت نفت

بولتن های خبری شرکت نفت در مسجدسلیمان

بختیاری ها اولین کارگران صنعتی نفت ایران در دامنه های مسجدسلیمان

اولین کارخانه گوگرد سازی خاورمیانه ـ بی بی یان ـ مسجدسلیمان

اولین باشگاه ها و سینماهای ایران ـ خوزستان ـ مسجدسلیمان

منطفه تمبی و دریاچه تمبی در مسجدسلیمان که اولین کارخانه برق ایران را در دل خود دارد.

3- با کاهش فعالیتهای تولید نفت  از دهه 1340 ؛ «نفرین نفت» دامنگیر مسجدسلیمان شد و  مشکلاتش نمایان گردید. کاهش تولید نفت و دلبستگی شدید اقتصاداین شهرتک محصولی به استمرار تولید نفت که اکنون رو به افول نهاده بود و عدم چاره اندیشی جدی برای «روزگار مسجدسلیمان بعد از نفت» باعث گردیدتا اقتصاد این شهربه چالش جدی کشانده شود ؛ سطح اشتغال در منطقه کاهش شدید یافت. مهاجرت فزاینده بعنوان یک معضل اجتماعی مطرح وآینده این شهر نفتی که به نوعی  نگین شهرهای مدرن ایران و خاورمیانه بود درهاله ای از ابهام مملو از ناامیدی فرو رفت....هیچکس تصور «فردایی تیره بدون نفت»  را در مخیله اش با دیدن آن همه امکانات دراین شهر نفتی نمی گنجاند و امیدوار به  ادامه دوران طلایی مسجدسلیمان و همچنان خوشبین ..اما کاهش تولید نفت اقتصاداین شهر نفتی را به چالش جدی کشاند و برتار و پود کالبد شهر در همه حوزه های اجتماعی؛ اقتصادی؛ فرهنگی و.... تاثیرات منفی فراوان نهاد. مسجدسلیمان شهری شد که با کاهش تولید نفت  مشکلات متعددی دامنگیرش شد و اقتصادش بشدت آسیب دید....

4- حکایت مسجدسلیمان؛ حکایت ایران است.....  تولید مستمر دهها ساله و صادرات نفت خام و کسب دلارهای بی زحمت نفتی  باعث شده  تادولت ها به جای تکیه برتولید ثروت ملی برمبنای نیروی انسانی خلاق و کارآزموده همچون ممالک توسعه یافته؛ تن به کسب درآمدهای بی زحمت نفتی آنهم خام فروشی نفت دهند؛  تزریق درآمدهای  نفتی  به هزینه های جاری کشور فارغ ازرویکرد سرمایه گذاری جدی و زیربنایی درصنایع  مختلف وحتی صنعت بزرگ نفتی و ادامه سنت نامیمون خام فروشی نفت و عدم توجه به توسعه صنایع فرآوری نفت و ایجاد خوشه های صنعتی که می توانست به ایجاد صدها هزار فرصت شغلی ودرنتیجه درآمدهای ارزی و رونق اقتصادی بدل گرددتوجه جدی نگردیده است.  سرمایه گذاری درآمدهای نفتی  به خصوص در مقاطعی که بواسطه بحرانهای  جهانی این درآمدها رو به فزونی حیرت آور نهاد در زمینه گسترش  فرهنگ کسب و کار و توسعه صنعت و کشاورزی  به خصوص در سالهای اخیرمورد غفلت دولتمردان واقع شدبیش از 700میلیارد دلار در آمد  ارزی حاصل از خام فروشی نفت که بلحاظ نگاه عوام گرایانه وپوپولیستی و تعلل  و  نظارت  ضعیف مجلسیان برهزینه کرداین ثروت افسانه ای؛ تحولی در بخش های صنعت و کشاورزی بوجود نیامد بلکه بیش از گذشته این بخش های مهم و حیاتی درانبوه مشکلات ناشی ازبی تدبیری دولتمردان غوطه ور شدند!   تحریم ها نفرین نفت رابدنبال داشت قطعنامه هایی که به تمسخرکاغذ پاره توصیف می شد بعدها به اقرار و تلخی دارای تاثیرات وسیع منفی قلمدادشدند که این خود ناشی از نگاه عوام گرایانه و نه تخصصی به حوزه عملکردی تحریم هابوده است  کاهش درآمدهای خام فروشی نفت در این دوره از تحریم ها باعث شد تا عوارض منفی وسیع تکیه برکسب دلارهای نفتی بیش از پیش در اقتصادناکارآمدکشور عیان گردد. دلارهای نفتی که باعث می شد کیف پول دولت همیشه پر و به جای کمک به توسعه موزون کشور؛ به بخش های مختلف پول بی زحمت بدست آمده نفتی تزریق گردد اکنون باوسطه تحریم ها و محدودیتهای فروش نفت؛ نفرین نفت به سراغ اقتصادایران آمد. یقینا  دوران طلایی نفتی اقتصاد ایران هم روزگارش همچون  روزگار پر شکوه نفتی مسجد سلیمان سرنوشتی بدفرجام یافته است برای  ایران منهای درآمدهای نفتی چه باید کرد؟