بهداشت و سلامتی

درباره سرطان بیشتر بدانیم

سرطان چیست؟ سرطان مجموعه‌ای از چندین بیماری مرتبط است. تمام انواع سرطان‌ها در سلول‌ها ـ واحدهای تشکیل‌دهندۀ بافت‌هاـ آغاز می‌شوند. سرطانی که در اندام‌ها و بافت‌های توپر ایجاد می‌شود، تومور توپر نام دارد. سرطانی که در سلول‌های خونی آغاز می‌شود لوکمی، میلوم مولتیپل یا لنفوم نام دارد. به‌طور طبیعی، با توجه به نیاز بدن، سلول‌ها برای تشکیل دادن سلول‌های جدید رشد کرده و تقسیم می‌شوند. هنگامی‌که سلول‌ها پیر شده و می‌میرند، سلول‌های جدید جایگزین آنها می‌شوند. گاهی این فرایند منظم دچار اختلال می‌شود. سلول‌های جدید هنگامی تولید می‌شوند که بدن به آنها نیازی ندارد، و سلول‌های پیر در زمانی‌که باید، از بین نمی‌روند. این سلول‌های اضافه توده‌ای بافتی را تشکیل می‌دهند که به آن غده یا تومور می‌گویند. تومورها می‌توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. تومورهای خوش‌خیم به دیگر بخش‌های بدن سرایت نمی‌کنند، و به‌ندرت موجب خطرات جدی می‌شوند. تومورهای بدخیم می‌توانند به دیگر بخش‌های بدن سرایت کنند (متاستاز) و خطراتی جدی ایجاد کنند.
سرطان اولیه چیست؟ سرطان می‌تواند در هر یک از اندام یا بافت‌های بدن آغاز شود. به تومور اصلی، سرطان اولیه یا تومور اولیه می‌گویند. معمولاً این تومور را با توجه به آن بخش از بدن یا نوع سلول‌هایی که سرطان در آنها آغاز شده است، نام‌گذاری می‌کنند.
متاستاز چیست و چگونه روی می‌دهد؟ متاستاز به‌معنای سرایت سرطان است. سلول‌های سرطانی گاهی از تومور اولیه جدا شده و وارد جریان خون یا سیستم لنفاوی (سیستمی که مولد، ذخیره‌کننده و حامل سلول‌هایی است که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند) می‌شوند. سلول‌های سرطانی به این شکل به دیگر بخش‌های بدن سرایت می‌کنند. در صورتی‌که سلول‌های سرطانی به بخش دیگری از بدن سرایت کنند و در آنجا توموری جدید ایجاد کنند، به این تومور جدید، تومور متاستاتیک می‌گویند. منشأ سلول‌های موجود در تومور متاستاتیک، تومور اصلی است. این بدان معناست که برای مثال، اگر سرطان پستان به ریه‌ها سرایت کند، تومور متاستاتیک در ریه، متشکل از سلول‌های سرطانی پستان است (و نه سلول‌های ریه). در این مورد، نام بیماری موجود در ریه‌ها سرطان پستان متاستاتیک است (و نه سرطان ریه). ظاهر سلول‌های سرطان پستان متاستاتیک در زیر میکروسکوپ، روی ‌هم‌ رفته شبیه به سلول‌های سرطانی موجود در پستان است.
آیا ضدعرق‌ها و دئودورانت‌ها موجب بروز سرطان پستان می‌شوند؟ برخی مقاله‌ها در روزنامه‌ها و اینترنت هشدار داده‌اند که ضدعرق‌های زیر بغل (موادی که عرق زیربغل را کاهش می‌دهند) یا دئودورانت‌ها (موادی که بوی ناخوشایند را از بین می‌برند) موجب ابتلا به سرطان پستان می‌شوند . گزارش‌ها نشان داده‌اند که این تولیدات حاوی مواد مضری است که از طریق پوست جذب می‌شوند یا از شکاف‌های ایجاد شده بر اثر اصلاح، ‌وارد بدن می‌شوند. بعضی دانشمندان نیز بیان کرده‌اند که محتویات خاصی در ضدعرق‌های زیربغل و دئودورانت‌ها احتمال دارد با سرطان مرتبط باشد، زیرا از آنها در ناحیه‌ای نزدیک پستان استفاده می‌کنند. به هر‌حال، پژوهشگران هنوز هیچ‌ دلیل قطعی، مبنی بر ارتباط استفاده از ضد عرق‌های زیربغل یا دئودورانت‌ها با ابتلا بعدی به سرطان پستان، به‌دست نیاورده‌اند. ادارۀ غذا و دارو (FDA) که قوانین مربوط به غذا، مواد آرایشی بهداشتی، دارو و خدمات دارویی را تنظیم می‌کند، به‌ هیچ‌ دلیل یا یافتۀ تحقیقی مبنی بر تأثیر محتویات ضدعرق‌های زیربغل یا دئودورانت‌های بر ابتلا به سرطان، دست نیافته‌ است.
داروهای ضدبارداری خوراکی چه تأثیری بر خطر سرطان پستان دارند؟ قرص‌های خوراکی ضدبارداری (OCها) را اولین بار در اوایل دهة شصت میلادی در دسترس زنان گذاشتند. درجة اطمینان، تأثیرگذاری و قابلیت بازگشت به حالت اولیة کارکرد قرص‌های ضدبارداری (عموماً تحت عنوان «قرص» آنها را می‌شناسند) این قرص‌ها تبدیل به محبوب‌ترین وسیلة جلوگیری از بارداری شده است. اگرچه، نگرانی‌هایی هم در مورد نقشی که هورمون‌های موجود در قرص‌های ضدبارداری در برخی سرطان‌‌ها بازی ‌می‌کنند و چگونگی تأثیر قرص‌های هورمونی در شکل‌گیری آنها، ایجاد شده است. از وقتی ‌که قرص‌های ضدبارداری وارد بازار شدند به‌قدر کفایت زمان گذشته است که بتوان وضعیت تعداد زیادی از زنانی که سالیان دراز از این قرص‌ها استفاده می‌کرده‌اند بررسی کرد. استروژن، بر رشد و تکامل رحم در سن بلوغ، ضخامت آندومتر (غشاء داخلی رحم) در نیمة نخست چرخة قاعدگی و بافت پستان در سرتاسر عمر، و بیش از همه در فاصلة بلوغ تا یائسگی، اثر می‌گذارد. پروژسترون، که در نیمة آخر چرخة قاعدگی تولید می‌شود، غشاء داخلی رحم را برای پذیرش تخمک آماده می‌کند. اگر تخمک بارور شود، ترشح پروژسترون ادامه می‌یابد، از آزادسازی تخمک‌های بیش‌تر از تخمدان‌ها جلوگیری می‌کند. از این‌ رو، به پروژسترون هورمون «حامی حاملگی» می‌گویند و دانشمندان باور دارند که این هورمون اثرات جلوگیرندة باارزشی دارد. به پروژسترون دست‌ساز مورد استفاده در قرص‌های ضد بارداری، پروژستین می‌گویند. از آنجایی ‌که تحقیقات پزشکی مؤید این امر است که سرطان‌ها برای شکل‌گیری و رشد نیاز به هورمون‌های جنسی طبیعی دارند، دانشمندان مشغول بررسی رابطة احتمالی استفاده از قرص‌های ضدبارداری و خطر سرطان هستند. محققان توجه زیادی به مصرف‌کنندگان قرص‌های ضدبارداری در 40 سال گذشته معطوف کرده‌اند. این دقت باعث جمع‌آوری گنجینه‌ای از اطلاعات و داده‌ها در مورد استفاده از قرص‌های ضدبارداری و شکل‌گیری برخی از سرطان‌ها شده است، اگرچه نتایج این مطالعات همیشه همخوانی نداشته‌اند. خطر سرطان دیواره داخلی رحم و تخمدان‌ها با مصرف قرص ضدبارداری کاهش می یابد، در حالی‌که خطر سرطان پستان و دهانة رحم افزایش پیدا می‌کند.
آیا مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی با ابتلا به سرطان رابطه دارد؟ حساسیت نسبت به ارتباط میان شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سرطان هنگامی به‌وجود آمد که بررسی‌های اولیه نشان می‌داد که ترکیب سیکلامات و ساخارین موجب بروز سرطان مثانه در حیوانات آزمایشگاهی می‌شود. در حالی‌که، نتایج بررسی‌های ویژۀ تعیین سرطان‌زایی (بررسی‌هایی که در آن سرطان‌زا بودن یا نبودن یک ماده مشخص می‌شود) بر روی این شیرین‌کننده‌ها و دیگر شیرین‌کننده‌های مجاز، دلیل قاطعی مبنی بر وجود رابطه‌ای میان مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی و ابتلا به سرطان در انسان‌ها را نشان نمی‌دهد
نشانگرهای تومور چیستند؟ نشانگرهای تومور موادی هستند که سلول‌های توموری یا سایر سلول‌های بدن، در پاسخ به سرطان یا شرایط خاص خوش‌خیم (غیرسرطانی)، تولید کرده‌اند. این مواد را می‌توان در خون، در ادرار، در بافت توموری یا در سایر بافت‌ها یافت. نشانگرهای تومور متفاوتی در انواع مختلف سرطان یافت شده‌اند و سطوح نشانگرهای تومور مشابه می‌تواند در بیش از یک نوع سرطان تغییر کند. افزون بر آن، سطوح نشانگرهای تومور در همة افراد سرطانی تغییر نمی‌کند، به ویژه، اگر سرطان در مرحلة اولیه باشد. برخی از سطوح نشانگرهای تومور در بیمارانی با شرایط غیرسرطانی نیز، تغییر می‌کند. تاکنون، محققان تعداد فراوانی از مواد را شناسایی کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد در زمان وجود برخی انواع سرطان، به‌صورت غیرطبیعی بالا می‌روند. برخی از این مواد، در شرایط و بیماری‌های دیگری هم یافت می‌شوند. دانشمندان برای همۀ انواع سرطان، نشانگر پیدا نکرده‌اند.
پرتودرمانی چیست؟ پرتودرمانی (که به آن رادیوتراپی، درمان با اشعة x یا پرتودهی نیز می‌گویند) استفاده از نوع خاصی از انرژی (پرتو یونیزه‌کننده) برای کشتن سلول‌های سرطانی و جمع (کوچک) کردن تومورهاست. پرتودرمانی، سلول‌هایی را که در ناحیة تحت درمان (بافت هدف) هستند، با معیوب کردن ماهیت ژنتیکی آنها، از بین می‌برد یا آسیب می‌زند و امکان رشد یا تقسیم را از این سلول‌ها می‌گیرد. با اینکه پرتودرمانی هم به سلول‌های سرطانی و هم به سلول‌های طبیعی آسیب می‌رساند، بیش‌تر سلول‌های طبیعی از تأثیرات پرتودرمانی بهبودی می‌یابند و عملکرد طبیعی خود را باز خواهند یافت. هدف پرتودرمانی، نابودی هرچه بیش‌تر سلول‌های سرطانی و همچنین مهار یا کاهش آسیب به بافت‌های سالم هم‌جوار است. اشعه انواع مختلفی دارد و روش‌های مختلفی نیز برای انتقال آن وجود دارد. مثلاً، برخی از انواع اشعه عمیق‌تر از انواع دیگر نفوذ می‌کنند. بعضی از آنها را می‌توان برای درمان ناحیه‌ای کوچک (برای مثال یک اینچ از بافت) بدون آسیب رساندن به بافت‌ها و اندام‌های مجاور، تحت کنترل دقیق درآورد. برخی دیگر برای درمان ناحیه‌های بزرگتر مناسبند. در برخی از موارد، هدف از پرتودرمانی نابودی کامل تومور است. در موارد دیگر، هدف کوچک کردن تومور و کاهش علائم بیماری است. در این موارد پزشکان درمان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که تا حد ممکن بافت‌های طبیعی، سالم بمانند. حدود نیمی از بیماران سرطانی تحت یک یا بیش‌تر از انواع پرتودرمانی قرار می‌گیرند. از پرتودرمانی گاهی به تنهایی و گاهی در ترکیب با روش‌های دیگر درمان مانند شیمی‌درمانی یا جراحی استفاده می‌کنند. در برخی موارد، بیمار بیش از یک نوع پرتودرمانی دریافت می‌کند.
ژن‌درمانی چیست؟ پیشرفت در زمینۀ آشنایی با ژن‌ها و اعمال تغییرات در آنها این امکان را برای دانشمندان فراهم کرده است که برای مقابله یا پیشگیری از بیماری، مواد ژنتیکی فرد را تغییر دهند. ژن‌درمانی شیوۀ درمان آزمایشی است که برای مقابله با بیماری، مادۀ ژنتیکی (D.N.A یا R.N.A) را به سلول‌های فرد می‌شناساند. استفاده از ژن‌درمانی برای درمان انواع مختلف سرطان و بیماری‌های دیگر در پژوهش‌های بالینی (مطالعات تحقیقاتی که افراد در آن شرکت می‌کنند در دست بررسی است.)
درمان فتودینامیک چیست؟ درمان فتودینامیک (PDT) درمانی است که از دارویی به نام داروی حساس به نور و یا عامل حساس‌کننده به نور و نوع خاصی از نور استفاده می‌کنند. هنگامی‌که عامل حساس به نور در معرض طول موج مشخصی از نور قرار می‌گیرد، تولید نوعی اکسیژن می‌کند که سلول‌های موردنظر مجاور را از بین می‌برد . هر داروی حساس به نور را نوری با طول موج مشخصی فعال می‌کند . این طول موج تعیین می‌کند که نور تا چه فاصله‌ای می‌تواند به داخل بدن عبور کند. بنابراین، پزشکان از داروی حساس به نور و طول موج نور برای درمان سلول‌های سرطانی در بخش‌های مختلف بدن توسط PDT استفاده می‌کنند.
تاموکسیفن چیست؟ تاموکسیفن دارویی است که به‌صورت قرص خوراکی عرضه می‌شود و در فعالیت استروژن، که هورمونی زنانه است، مداخله می‌کند. استروژن احتمال پیشرفت سرطان در پستان را بالا می‌برد. بیش‌تر از 30 سال است که از تاموکسیفن جهت درمان سرطان پستان زنان و مردان استفاده می‌کنند. این دارو را در درمان بیمارانی که در مراحل اولیة سرطان پستان هستند و همین‌طور کسانی‌که سرطان پستان پیشرفته دارند (سرطانی که در قسمت‌های دیگر بدن نیز گسترش پیدا کرده است) استفاده می‌کنند. تاموکسیفن به‌عنوان درمان کمکی (که پس از درمان اولیه برای بالا بردن احتمال شفای بیماری اعمال می‌شود)، از بازگشت سرطان پستان اولیه و همچنین گسترش سرطان‌های جدید در پستان پیشگیری می‌کند. در درمان سرطان پستان پیشرفته، این دارو رشد سلول‌های سرطانی را که در بدن هستند کند یا متوقف می‌کند. بیش از 10 سال است که از تاموکسیفن جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که در معرض خطر بالای این بیماری هستند استفاده می‌کنند. از این دارو در درمان زنانی هم استفاده می‌کنند که کارسینوم مجاری درجا (DCIS)، حالتی غیرتهاجمی که گاهی به سرطان پستان مهاجم می‌انجامد، دارند.
درمان بیولوژیک چیست؟ درمان بیولوژیک (که گاهی اوقات ایمیون‌تراپی، زیست درمانی یا درمان تعدیل‌کننده واکنش زیست‌شناختی نیز نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود)، در بین انواع درمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرطان، روشی نسبتاً جدید به‌حساب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید سایر درمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها عبارتند از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی. درمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بیولوژیک، از سیستم ایمنی بدن به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، به‌منظور مبارزه با سرطان یا کاهش عوارض جانبی احتمالی برخی از روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درمان آن، استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
لیزردرمانی چیست و چگونه از این روش برای درمان سرطان استفاده می‌شود؟ در لیزردرمانی از اشعه‌ای پر قدرت برای درمان سرطان و دیگر بیماری‌ها استفاده می‌شود. از اشعۀ لیزر می‌توان برای کوچک کردن اندازه یا از بین بردن تومورها نیز استفاده کرد. بیش‌ترین موارد استفاده از لیزر در درمان سرطان‌های سطحی (سرطان‌هایی که در سطح بدن یا غشاء اندام‌های داخلی ایجاد می‌شوند) است، مانند سرطان پوست سلول بازال، و مراحل اولیۀ برخی از سرطان‌ها مانند سرطان‌های دهانۀ رحم، آلت مردانه، واژن، مهبل و سرطان ریۀ سلول‌ غیرکوچک. می‌توان از لیزر جهت درمان یا تخفیف برخی از عوارض سرطان، مانند خونریزی یا انسداد نیز استفاده کرد. برای مثال، می‌توان از لیزر جهت کوچک کردن اندازه یا از بین بردن توموری که موجب انسداد نای (لولۀ هوایی) یا مری بیمار شده است، استفاده کرد. از لیزر می‌توان جهت برداشتن پولیپ‌های رودۀ بزرگ یا تومورهایی که موجب انسداد رودۀ بزرگ یا معده شده‌اند نیز سود جست. از لیزردرمانی می‌توان به‌تنهایی نیز استفاده کرد، اما در بیش‌تر موارد از این روش در کنار دیگر روش‌های درمانی، مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود. علاوه بر این، می‌توان از اشعۀ لیزر جهت مسدود کردن انتهای سلول‌های عصبی به‌منظور کاهش درد پس از جراحی، و مسدود کردن عروق لنفاوی به‌منظور کاهش تورم و محدود کردن گسترش سلول‌های تومور استفاده کرد.
چگونه نیکوتین بر سیگاری‌ها تأثیر می‌گذارد؟ نیکوتین احساس خوبی در فرد سیگاری ایجاد می‌کند که او را به مصرف دوباره تشویق می‌کند. نیکوتین همچنین با تداخل در جریان اطلاعات بین سلول‌های عصبی نوعی احساس آرامش ایجاد می‌کند. با گذشت زمان دستگاه عصبی به نیکوتین عادت پیدا می‌کند و فرد سیگاری مصرفش را بیش‌تر می‌کند که خود باعث افزایش سطح نیکوتین خون او می‌شود. در واقع نیکوتین استنشاق شده در دود سیگار حتی سریع‌تر از داروهای تزریق شدة‌ وریدی به مغز می‌رسد. بعد از مدتی، بدن افراد سیگاری نسبت به نیکوتین مقاومت پیدا می کند. مقاومت بدین معنی است که برای ایجاد اثرات مشابه قبلی به میزان بیش‌تری نیکوتین نیاز است. و این یعنی افزایش مصرف سیگار.
آنتی اکسیدان چیست و ارتباط آن با سرطان کدام است؟ بدن از برخی مواد مغذی موجود در سبزیجات و میوه‌ها برای محافظت بافتی در مقابل تولیدات ناشی از متابولیسم طبیعی (اکسیدان‌ها) استفاده می‌کند. از آنجا که این مواد با افزایش خطر بروز سرطان مرتبط است، مواد غذایی معروف به آنتی‌اکسیدان در مقابل سرطان اثر محافظتی دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها شامل ویتامین سی، ویتامین ای، کاریتنوئیدها و تعداد دیگری از مواد شیمایی گیاهی (فیتوکمیکال)هستند. مطالعات نشان می‌دهند افرادی که سبزیجات و میوه‌ی بیش‌تری حاوی مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها مصرف می‌کنند می‌توانند خطر بروز سرطان را کاهش دهند. مطالعات بالینی مربوط به مکمل‌های آنتی‌اکسیدان در حال انجام است. اما تاکنون ارتباط قطعی بین کاهش خطر سرطان با مصرف مکمل¬های ویتامین و مواد معدنی اثبات نشده است. برای کاهش خطر بروز سرطان در حال حاضر بهترین توصیه تأمین آنتی¬اکسیدان¬ها از مواد غذایی به جای داروهای مکمل است.