یک گزارش فرهنگی

بیننده ماهواره درتهران ۴۵ یا ۶۹ درصد؟

گرایش روزافزون مردم به شبکه‌های ماهواره

کد مطلب : 7829 

گروه جامعه- رسانه‌ها: سایت الف متعلق به احمد توکلی نوشت: در طول حدوداً یک دهه اخیر، عملکرد صدا و سیما تنها به لحاظ سخت‌افزاری مثبت بوده است. رشد کمی شبکه‌های داخلی و خارجی به موازات راه اندازی شبکه‌های تخصصی را باید قابل تقدیر دانست اما صدا و سیما به لحاظ تولید محتوا، جذب و اقناع مخاطب با مشکلات جدی دست و پنجه نرم می‌کند. در طول چند سال اخیر، متاسفانه باید اذعان نمود که صدا و سیما عرصه و صحنه را به برخی رسانه‌های برون مرزی واگذار نموده است. پژوهش‌هایی که در این باره انجام شده است نیز نشان دهنده ضعف تلویزیون به لحاظ جذب مخاطب می‌باشد و عملکرد رسانه ملی باعث شده است تا جامعه به سمت شبکه‌های فارسی زبان برون مرزی سوق داده شود. برخی از این آمار و پژوهش‌ها در ادامه آورده شده است:

- نظرسنجی صدا و سیما در سال ۱۳۸۹ نشان می‌دهد که مخاطبان ماهواره در تهران، نسبت به یک سال گذشته افزایش معناداری پیدا کرده اند. در سال ۸۹، ۴/۴۵ درصد از مردم تهران بیننده ماهواره بودند که نسبت به سال قبل از آن ۱۰ درصد رشد پیدا کرده اند. از این مقدار ۹/۴۰ درصد بیننده شبکه‌های فارسی زبان بوده اند و ۱۴ درصد فقط شبکه‌های خارجی را تماشا می‌کنند. با این وجود ۶/۵۰ درصد از پرسش شوندگان گفته بودند که ماهواره با فرهنگ ما سازگاری ندارد و ۸/۳۴ درصد مخالفت کردند و معتقد بودند که ماهواره منطبق با فرهنگ جامعه می‌باشد( پایگاه اطلاع رسانی اداره کل روابط عمومی صدا و سیما، ۱۳۸۹).

- در مورد اقبال جوانان به رسانه‌های داخلی یا ماهواره، نتایج تحقیقی که توسط سازمان ملی جوانان انجام شده است نشان می‌دهدکه، در مجموع جوانان برنامه‌ها و عملکردهای صدا و سیما را قابل قبول نمی دانند. در عین حال پاسخ‌های آنان به سوالات مختلف حاکی از گرایش‌های مثبت و منفی گوناگون به هر بخش از برنامه‌ها و عملکردهای صدا و سیما است. نیمی از جوانان معتقدند که افزایش شبکه‌های تلویزیونی در برآورده کردن انتظارات جوانان موثر بوده است، اما ۶۷ درصد آنان معتقدند که این تغییرات نتوانسته است گرایش جوانان به ماهواره را کاهش دهد. مشکل دیگر این است که ۶۵ درصد جوانان معتقدند تصویری که صدا و سیما از زندگی مردم ارائه می‌دهد واقعی نیست. ۷۳ درصد آنها گله مند از فقدان تنوع لازم در برنامه‌های رادیو و تلویزیون در ایران هستند و ۶۴ درصد آنان می‌گویند که صدا و سیما در انعکاس مسائل و مشکلات جامعه عملکرد مناسبی نداشته است. کمی بیش از نیمی از جوانان بر این باورند که صدا و سیما در پخش اخبار موجب گرایش‌های مردم به رسانه‌های بیگانه شده است. ۶۰ درصد جوانان می‌گویند که اگر امکان استفاده از ماهواره را داشته باشند ترجیح می‌دهند برنامه‌های تلویزیونی سایر کشورها را تماشا کنند. ۵۳ درصد آنان معتقدند که صدا و سیما در مقابله با تهاجم فرهنگی غرب عملکرد قابل قبولی نداشته است و نکته دیگر آنکه ۵۷ درصد جوانان برنامه‌های صدا و سیما را شادی بخش و نشاط آفرین نمی‌دانند. ۴۵ درصد جوانان نیز برای دسترسی به اخبار و اطلاعات به رسانه‌های کشورهای بیگانه روی می‌آورند( هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۳۸۶).

- پژوهش دیگری که با جامعه آماری ۴۰۰ نفر از شهروندان ۱۵ سال به بالای ساکن در مناطق مختلف تهران که مخاطب تلویزیون‌های ماهواره‌ای فارسی زبان بوده اند به عمل آمده است نشان می‌دهد که نارضایتی از رسانه ملی و کسب اطلاعات سیاسی (بالاتر از عواملی چون انگیزه‌های آموزشی، فرار از واقعیات زندگی روزمره و الگو گرفتن برای سبک زندگی) از دلایل اقبال به سمت ماهواره و شبکه‌های فارسی زبان برون مرزی بوده است. معیار نارضایتی از تلویزیون شامل عدم جذابیت برنامه‌های صدا و سیما، عدم انطباق برنامه‌ها با نیازهای روحی و اقتضائات سنی، تکراری و غمگین بودن برنامه‌ها و ... می‌شد در حالی که کسب اطلاعات سیاسی مشتمل بر اطلاع از اخبار بدون سانسور، آگاهی از نظرات کشورهای دیگر راجع به اتفاقات جامعه ایران، مطلع شدن از آخرین اخبار سیاسی و ... بوده است (شهابی، جهانگردی، ۱۳۸۷).

- تحقیق دیگری که در سطح تهران با جامعه آماری ۳۳۰ نفر از مناطق ۲۲ گانه انجام شده است نیز تائید کننده وضعیت نه چندان مطلوب صدا و سیما در زمینه جذب مخاطب می‌باشد. در این تحقیق نزدیک به ۶۹ درصد از پاسخگویان اعلام نموده اند که دارای ماهواره و حدود ۳۱ درصد فاقد ماهواره بوده اند. نتیجه نویسنده این تحقیق از پاسخ به سئوال «شما اخبار و وقایع اخیر را که در پی انتخابات ریاست جمهوری پیش آمد از چه طریقی دنبال می‌کردید؟» این بوده است که شبکه‌های ماهواره‌ای از اقبال بیشتری به نسبت سایر رسانه‌ها برخوردار بوده اند و میزان روی آوری مردم به صدا و سیما در این وقایع در شهر تهران کاهش یافته است. این بررسی همچنین نشان می‌دهد که بیش از ۳۹ درصد از پاسخگویان (که بیشترین گروه نیز می‌باشند) از شبکه فارسی بی بی سی استفاده می‌کنند و نزدیک به ۲۳ درصد از پاسخگویان به صدای آمریکا گرایش داشته اند. طبق یافته‌های این پژوهش اطمینان به صداوسیما به نسبت سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های ماهواره ای به شکل محسوسی کمتر شده است (ربیعی، اسماعیلی، ۱۳۸۹).

منابع:
- پایگاه اطلاع رسانی اداره کل روابط عمومی صدا و سیما(۱۳۸۹). افزایش مراجعه به ماهواره در نظرسنجی صدا و سیما. ۲۵ خرداد ماه. دسترسی در:
http://pr.irib.ir/newss.php?newsid=۴۹۴۷۲&newstype=۱&lang=p.
- ربیعی، علی. اسماعیلی، معصومه(۱۳۸۹). مطالعۀ پیمایشی دربارة اعتبار رسانه¬های خبری در میان شهروندان تهرانی در جریان تحولات اجتماعی قبل و بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال ششم، شماره ۱۹، تابستان.
- شهابی، محمود. جهانگردی، مجتبی(۱۳۸۷). خاستگاه اجتماعی الگوهای استفاده از تلویزیون¬های ماهواره ای فارسی زبان در میان مخاطبان تهرانی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره ۲، تابستان.