یک تحلیل فرهنگی

 

علل گرایش به سریال‌های ماهواره‌ای

کد مطلب : 6281

 

 

گروه جامعه- رسانه‌ها: فاطمه علی‌اصغر کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه دانشگاه تهران در مقاله‌ای نوشت: پژوهش در باب رسانه، ورطه‌ای پر خطر است، پیچیدگی آن همچون فیل است اندر خانه تاریک که هر کسی نور محدودی در این خانه تاریک روشن کند، تنها بخشی از فیل را می‌تواند، ببیند و تمام تصورش از فیل همان بخشی است که دیده است.

پژوهش در حوزه سریال‌های دنباله‌دار تلویزیونی (soap opra) هم شکلی از این حکایت را دارد. وقتی موج جدیدی از سریال‌های دنباله‌دار در دنیا به ویژه آمریکا شروع شد، حدود سال‌های ۱۹۳۰ بود که هنوز در ایران و کشورهای در حال توسعه تلویزیون به صورت گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گرفت! اما از قضای روزگار، در دهه اخیر، به دلیل اهمیت این سریال‌ها در جذب و تاثیرگذاری روی مخاطب، بسیاری از کشورهای در حال توسعه هم به اهمیت ساخت این سریال‌ها در تعریف سبک زندگی پی بردند و اکنون نفوذ مظاهر این سریال‌ها در ایران به وضوح پیداست.

هر چند که موج این سریال‌ها پنج سال پیش با سریال آمریکایی «گمشدگان»(Lost) به شبکه خانگی راه پیدا کرد، اما توجه عمومی جامعه و دولت به این سریال‌ها پس از راه‌اندازی شبکه فارسی‌وان(FARSI ONE) و گل کردن سریال «ویکتوریا» بود. با اینکه این شبکه به شدت مورد سرکوب قرار گرفت، اما چندی بعد جای آن را شبکه تلویزیونی GEM با سریال‌های ترکی «حریم سلطان»، «روزگار تلخ» و ... گرفت. داغ شدن بحث این سریال‌ها عاملی شد که پژوهشی در این زمینه به صورت پایان‌نامه دانشگاهی با این عنوان:«تحلیل دریافت زنان تهرانی از سریال های فارسی وان» شکل بگیرد. تحقیقی که نتایج آن را به سایر سریال‌ها دنباله‌دار شبکه‌های دیگر هم می‌توان بسط داد. در این تحقیق سعی شد که عامل تولید‌کننده را که معمولا نشان از توطئه دارد، کنار بگذارد و مخاطبان و دلیل تمایل‌شان به دیدن این سریال‌ها را مورد بررسی قرار بگیرد.

اگر چه این تحقیق در چندین مرحله و در مورد «نحوه مصرف»، «دریافت مخاطبان» و «تاثیرگذاری» مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است، اما به دلیل گستردگی بحث‌ها بیشتر در مورد دریافت مخاطبان و دلایل آن نکاتی که شاید برای هر مخاطب ایرانی قابل تامل باشد، مطرح می‌شود. مخاطبانی که اگر ساعت کاری داشته باشند، روزی ۲ ساعت و اگر بیکار و خانه‌دار باشند، روزی ۴ ساعت را به دیدن این سریال‌ها اختصاص می‌دهند.
از

بیشتر مخاطبان «تفریح و سرگرمی» را مهمترین دلیل دیدن این سریال‌ها عنوان کردند که نشان از فقدان سرگرمی‌های دیگر برای مخاطبان ایرانی است.

آنجایی که براساس نظریه دریافت و رویکرد استفاده و خرسندی، مخاطب خود تصمیم می‌گیرد، چه برنامه‌ای را و از کدام وسیله ارتباطی انتخاب کند. این رویکرد به دنبال علل وانگیزه‌هایی است که مخاطب را وا می‌دارد به طرق مختلف و اشکال گوناگون از رسانه استفاده کند. بیشتر مخاطبان «تفریح و سرگرمی» را مهمترین دلیل دیدن این سریال‌ها عنوان کردند که نشان از فقدان سرگرمی‌های دیگر برای مخاطبان ایرانی است.

«موضاعات جذاب و ارایه مسائل عشقی و عاطفی و خانوادگی»، یکی دیگر از دلایل دیدن این سریال‌ها ازسوی مخاطبان عنوان شده است. دلیلی که همواره از مهمترین دلایل دیدن سریال‌های عام پسند در تمام کشورها بوده است. موضوعاتی ملودرام‌گونه با محوریت مسائلی همچون تناسخ، شبیه‌سازی، تغییرچهره و .... موضوعاتی که برای مخاطب می‌تواند کشش و تمایل دیدن و دنبال‌کردن سریال‌ها را ایجاد کند. به نظر می‌رسد که وجود چالش‌های خانوادگی و اجتماعی همچون دروغ، مذهب، خیانت که در میان روابط انسان‌ها با همدیگر وجود دارد، می‌تواند نوعی جاذبه برای ببینندگان به وجود آورد. نبود داستان‌هایی با موضوعات نام برده در سریال‌های تلویزیون ایران باعث شده است که بسیاری از مخاطبان جذب سریال‌های شبکه فارسی وان و سایر سریال های خارجی شوند.

«زیبایی‌ بصری»، یکی دیگر از دلایل دیدن این سریال‌هاست که مصاحبه شوندگان در قالب کلماتی همچون شخصیت‌های زیبا، دکورهای فوق‌العاده، رنگ‌های بی نظیر، لباس هایی با مدل‌های زیبا به آن اشاره کردند. به نظر می‌رسد که فقدان زیبایی‌های بصری در جامعه باعث شده است که این زنان در جست‌وجوی زیبایی در سریال‌ها باشند.
باورکردنی نیست؛ اما جستجوی «شادی» یکی دیگر از عوامل دیدن این سریال‌هاست. به نظر می‌رسد که در حال حاضر بسیاری از زنان در ایران، افرادی شاد نیستند. شاید برای همین است که آمارها نشان می‌دهد که زنان ایرانی سه برابر زنان دنیا دچار افسردگی هستند.

«تعامل با اعضای خانواده»، مسئله دیگری است که در زمینه دریافت زنان تهرانی از سریال‌های فارسی‌وان نقش موثری دارد. در واقع می توان گفت که دیدن این سریال‌ها در خانواده، یک نوع دور همی برای اعضای خانواده است تا بیشتر همدیگر را ببینند و بتوانند در مورد مسایلی همچون شخصیت های سریال‌ها حرف بزنند و در غالب آن مسایل و مشکلات خود را هم عنوان کنند. افزون بر موارد نام برده، «کسب آرامش» و «تلطیف زندگی روزمره» ، «شکستن تابوها »، داشتن «هیجان و ایجاد حس کنجکاوی»، رفتن به« دنیای خیالی» و با شخصیت ها همراه شدن و مسائل و مشکلات زندگی را از یاد بردن ، « گذران اوقات ».«آشنایی با سبک زندگی کشورهای دیگر» همذات پنداری» از دیگر دلایل دیدن این سریال هاست. موضوعاتی که کمتر در سریال های ایرانی مورد توجه بوده است و اکنون ما از این غافله عقب افتادیم و این سایر کشورهای دنیا هستند که نور را به هر کجای فیل که بخواهند، می اندازند و ما همان قسمت را تنها می‌بینیم.