اخبار بهداشت و سلامتی خوزستان

وقتی داروخانه بیمار می‌شود

وقتی فردی به یک بیماری مزمن مبتلا می‌شود، به تدریج سیستم ایمنی‌ بدنش آنقدر ضعیف می‌شود که پس از مدتی به انواع بیماری‌های کوچک و بزرگ مبتلا می‌شود. مشکل جوامع امروز همین بیماری‌های مزمن هستند که حتی گاهی خود فرد نیز متوجه آنها نمی‌شود، ولی به مرور زمان اثرات خود را نشان می‌دهند؛ بیماری‌های مزمنی که بعد از مدتی بدون سر و صدا آدم را از پا درمی‌آورند. این بیماری‌ها فقط مخصوص انسان‌ها نیستند و لازم نیست انسان باشی تا به بیماری مزمن مبتلا شوی؛ داروخانه‌‌ها نیز دچار یک بیماری مزمن شده‌اند. به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسنای خوزستان، داروخانه‌ها یکی از ستون‌های اصلی نظام سلامت در کشور هستند که اگر آسیب ببینند، ضرر زیادی به سلامت جامعه وارد می‌شود. هر بیماری بالاخره به نوعی به دارو و داروخانه راه می‌یابد و کمتر پیش می‌آید که بیماری بدون مصرف دارو درمان شود. یک داروی استاندارد را نیز تنها می‌توان از داروخانه تهیه کرد که محیط کاملا امنی است، ولی این محیط امن هم برای آنکه بتواند به بیماران خدمات مناسب ارائه دهد، باید هزینه‌هایش تامین شود. وارد هر یک از داروخانه‌های سطح شهر اهواز که بشوی اوضاع تقریبا یکسان است؛ وقتی وارد می‌شوی با فضایی ورای یک داروخانه معمولی مواجه می‌شوی و تبلیغات مختلف انواع مواد و وسایل آرایشی و بهداشتی که بر روی در و دیوار داروخانه نصب شده‌اند،‌ ناگهان توجه‌ات را جلب می‌کند؛ حالا اینکه این تبلیغات واقعی هستند یا نه، معلوم نیست! محوطه داروخانه ها معمولا به دو قسمت کاملا مجزا تقسیم شده و در یک سوی آن چند خانم با روپوش سفید ایستاده‌اند و وسایل آرایشی و بهداشتی می‌فروشند و در قسمت دیگر هم دارو تحویل می‌دهند. وقتی هم مشتری برای خرید مراجعه می‌کند، فروشنده مارک‌ها و برندهای مختلف را روی میز می‌گذارد و شروع می‌کند به تعریف کردن. در سوی دیگر یک یا چند نسخه‌پیچ کار مشتریان را راه می‌اندازد. داروساز هم روی یک صندلی نشسته و گاهی به نسخه‌ها نگاهی می‌اندازد و مطالبی را درباره مصرف دارو به مشتری می‌گوید.  برای اطلاع از وضعیت داروخانه‌های شهر، با یکی از داروسازان که داروخانه‌اش دقیقا در مرکز شهر اهواز قرار گرفته صحبت می‌کنم؛ او می‌گوید: "یک داروساز کلی درس می‌خواند و به ازاء این همه زحمت حق دارد که یک کار بدون دردسر داشته باشد، ولی در حال حاضر اینگونه نیست. در حال حاضر وضعیت اقتصادی داروخانه‌ها مناسب نیست و سازمان‌های بیمه‌گر مطالبات داروخانه‌ها را با تاخیر زیاد پرداخت می‌کنند؛ این در حالی است که ارزش پول روزانه تغییر می‌کند؛ اکنون شرایط اینگونه است که سرمایه داروخانه‌ها برای مدت زیادی نزد بیمه‌ها می‌ماند و پس از آن بدون محاسبه دیرکرد پرداخت می‌شود." وی ادامه می‌دهد: "معمولا حداقل 10 درصد مبلغ واقعی نسخه‌ها نیز کسر می‌شود؛ به این بهانه که مثلا نسخه خط خوردگی دارد و یا تاریخ آن درست درج نشده؛ به تازگی هم ارتباط داروخانه ها و بیمه ها الکترونیکی شده و موارد دیگری مانند شماره شناسنامه بیمار نیز باید در نسخه درج شود؛ با توجه به ازدحام موجود در داروخانه ها، توجه به این مورد دشوار است." داروساز دیگری از کمبود دارو شکایت دارد و می‌گوید: "بیمار با نسخه به داروخانه مراجعه می‌کند و چندین قلم دارو در نسخه او نوشته شده، حال اگر به خاطر کمبود دارو یک قلم را نداشته باشیم بیمار دیگر داروها را هم نمی‌خرد و ترجیح می‌دهد به داروخانه دیگری مراجعه کند و همه داروهای موجود در نسخه را یکجا تهیه کند. همین موضوع موجب می‌شود برخی داروها آنقدر در داروخانه بمانند تا فاسد ‌شوند. در سه ماهه نخست سال جاری داروهایی به ارزش حدود یک میلیون تومان در همین داروخانه فاسد شده و آنها را دور انداخته‌ایم. این مشکل موجب شده داروساز با مشکل اقتصادی مواجه شود. تولید دارو در کشور سیستم خاصی دارد و مثلا ممکن است نوعی دارو زمانی تولید و پس از مدتی تولید آن متوقف شود، به همین دلیل برای پیشگیری از کمبود دارو، مجبوریم گاهی مقدار زیادی دارو تهیه کنیم." یک‌بار که برای تهیه دارو به داروخانه رفته بودم، مسئول تحویل دارو به جای بقیه پول چند قلم داروی مختلف به من داد که برخی از آنها نیز جزء داروهای OTC (داروهایی که بدون نسخه قابل ارائه هستند) نبودند؛ در برخی موارد هم داروهای آنتی‌بیوتیک به جای پول خرد به مشتری ارائه می‌شود. یک داروساز می‌گوید: "مشکل اینجاست که پول خرد کم شده و داروخانه‌ها هم برای اینکه از دست برخی داروها راحت شوند آنها را از این راه به مشتری می‌دهند؛ مردم هم اعتراضی ندارند و از این داروها استفاده می‌کنند؛ البته این کار موجب افزایش خوددرمانی و مصرف آنتی‌بیوتیک می‌شود."  او درباره فروش لوازم آرایشی و بهداشتی در داروخانه‌ها هم می‌گوید: "فروش هر قلم از لوازم آرایشی و بهداشتی تا 15 درصد برای داروخانه‌ها سود دارد و همچنین پول آن به صورت نقدی به داروخانه پرداخت می‌شود. همچنین اگر این لوازم آرایشی و بهداشتی فروش نروند، شرکت تولیدکننده و یا توزیع‌کننده آنها را تحویل می‌گیرد و در نتیجه هیچ ضرر اقتصادی برای داروخانه ندارند؛ این در حالی است که برای پیشگیری از فاسد شدن داروها هیچ تدبیری اتخاذ نشده و اگر دارویی فروش نروند، فاسد می‌شود و داروخانه ضرر می‌کند." وی با اشاره به اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها و تاثیر آن بر اقتصاد داروخانه‌ها، می‌گوید: هوا در اهواز و دیگر شهرهای خوزستان بسیار گرم است و برای اینکه داروها فاسد نشوند مجبور هستیم حداقل سه دستگاه کولر گازی در فضای داروخانه روشن کنیم تا دمای هوا در فضای داروخانه و انبار بیشتر از 25 درجه نشود؛ در چنین شرایطی باید هزینه زیادی برای برق مصرفی پرداخت کنیم و همین موضوع مشکلات اقتصادی داروخانه‌ها در خوزستان را بیشتر می‌کند. استان‌های دیگر این مشکل را ندارند و هزینه کمتری بابت برق مصرفی می‌پردازند. برخی داروها هم باید درون یخچال نگهداری شوند، کولرها هم باید در فصل تابستان به صورت شبانه‌روز روشن باشند و اگر تنها برای یک ساعت سیستم خنک‌کننده متوقف شود، ممکن است داروها فاسد شوند؛ این در حالی است که نوسان برق در شهر اهواز بسیار زیاد است و گاهی برق قطع می‌شود." داروساز دیگری می‌گوید: "یک پزشک فقط هزینه یک منشی را برعهده دارد، در حالی که در داروخانه حداقل پنج نفر فعالیت می‌کنند و هرکدام از این افراد نیز مطالباتی دارد و داروساز باید حقوق همه این افراد را پرداخت کند. در شرایطی که حقوق افراد به دلیل تورم و مسایل اقتصادی روز به روز افزایش می‌یابد، سود دارو تغییر نمی‌کند. در حال حاضر سود دارو چهار درصد است، در حالی که اگر سود دارو بیشتر شود، هم مصرف بی‌رویه دارو کاهش می‌یابد و هم مشکل اقتصادی داروسازان کمتر می‌شود." دکتر منصور آرزومند، رئیس انجمن داروسازان خوزستان نیز اظهار نظر مشابه‌ای دارد و می‌گوید: "مشکل اصلی داروخانه‌ها کمبود نقدینگی است که مربوط به سازمان‌های بیمه‌گر است. اصولا بیمه‌ها مطالبات داروخانه‌ها را با تاخیر 6 ماهه پرداخت می‌کنند و در این مدت داروساز به سرمایه خود دسترسی ندارد و نمی‌تواند از آن استفاده کند؛ این در حالی است که در این مدت باید دارو جدید نیز خریداری شود و در نتیجه چک داروساز برگشت می‌خورد و نمی‌تواند از شرکت‌های پخش‌کننده، دارو تهیه کند." او ادامه می‌دهد: "همچنین با اجرای طرح پزشک خانواده و توزیع رایگان دارو، اوضاع اقتصادی داروخانه‌ها بدتر می‌شود. تا به حال شرایط اینگونه بوده که 30 درصد هزینه دارو توسط بیماران پرداخت شده و 70 درصد نیز از سوی بیمه‌ها پرداخت می‌شود، ولی در طرح پزشک خانواده همان 30 درصد نیز باید توسط بیمه‌ها پرداخت شود، در این صورت هیچ سرمایه‌ای دست داروساز نمی‌ماند و باید تا چند ماه منتظر پرداخت بیمه‌ها بماند. تنها سرمایه‌ای که دست داروساز می‌ماند همان حق فنی است که بابت نسخه دریافت می‌شود که البته صحبت از حذف آن نیز به میان آمده است. بر اساس تعرفه اعلام شده در سال 89، داروساز بابت هر نسخه، 950 تومان حق فنی دریافت می‌کند." رییس انجمن داروسازان خوزستان می‌گوید: "وقتی داروساز می‌بیند که از طریق فروش دارو نمی‌تواند مخارج داروخانه را تامین کند، مجبور می‌شود از راه‌هایی دیگری استفاده کند. خوشبختانه به خاطر بازرسی‌های زیاد، مشکل عرضه داروی قاچاق در داروخانه‌های استان مشاهده نمی‌شود، ولی با توجه به اینکه فروش لوازم آرایشی و بهداشتی در داروخانه‌ها مجاز است و سود خوبی هم دارد، داروساز سعی می‌کند از طریق فروش این محصولات مشکلات مالی خود را جبران کند." با توجه به اظهار نظر داروسازان، متوجه می‌شویم که بزرگترین مشکل داروخانه‌ها مربوط به بیمه‌هاست و این سوال مطرح می‌شود که چرا بیمه‌ها مطالبات داروخانه‌ها را با تاخیر پرداخت می‌کنند؟ سیدجمال امام‌زاده، معاون درمان بیمه خدمات درمانی خوزستان می‌گوید: "اسناد مربوط به هرماه اواخر ماه دریافت می‌شود؛ بیمه‌ها موظف‌اند تا سه ماه پس از دریافت اسناد، نسبت به پرداخت مطالبات اقدام کنند. وضعیت اسناد استانی نیز هر دو هفته یک‌بار به سازمان مرکزی بیمه خدمات درمانی در تهران گزارش می‌شود. بیمه خدمات درمانی تلاش می‌کند که در کمتر از سه ماه بدهی‌های خود را پرداخت کند و حتی برخی مواقع پیش آمده که مطالبات در کمتر از سه ماه پرداخت شده است. گاهی هم تاخیرهایی در پرداخت مطالبات مشاهده می‌شود که به دلیل کمبود درآمد سازمان است؛ تنها 25 درصد پرداختی‌ها از محل درآمد استانی تامین می‌شود و 75 درصد مابقی باید از تهران تامین شود. با توجه به اینکه تفاوت درآمد و بدهی‌ها بسیار زیاد است، بیمه خدمات درمانی تلاش می‌کند پرداخت‌های خود را اولویت‌بندی کند و پرداخت بدهی‌های دانشگاه علوم پزشکی بابت ارائه خدمات در روستاها نیز در اولویت است." داریوش پناهی‌زاده، مدیر درمان ادراه‌کل تامین اجتماعی خوزستان هم می‌گوید: "مشکل تاخیر در پرداخت‌ بدهی‌ها مربوط به کمبود نقدینگی سازمان است. ادار‌کل تامین اجتماعی استان درآمد اختصاصی ندارد و کل بودجه از تهران می‌رسد و وقتی تهران پرداختی ندارد در هیچ یک از استان‌ها نیز پرداختی انجام نمی‌شود. این مشکل کشوری است و تنها مربوط به استان خوزستان نیست." دکتر حسین برزگر، مدیر نظارت بر دارو و مواد مخدر معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز نیز می‌گوید: "مسائل مربوط به داروخانه‌ها مربوط به انجمن داروسازان است، ولی معاونت غذا و دارو این آمادگی را دارد که با انجمن همکاری کند. با همکاری این دو مجموعه می‌توان مشکلات اقتصادی داروخانه‌ها را حل کرد. در استان خوزستان برای نخستین بار در کشور شورای راهبردی نظارت بر عملکرد داروخانه‌ها تشکیل شده و اعضای مختلفی از سازمان‌های ذی‌ربط در این شورا عضو هستند. در این شورا مسائل مربوط به داروخانه به صورت ریشه‌ای مطرح شده و تلاش می‌شود که این مشکلات حل شوند." آنچه مسلم است داروخانه‌ها در حال حاضر با مشکلات اقتصادی مواجه هستند و باید به این مسایل رسیدگی شود؛ البته برخی داروسازان نیز با بهانه کردن این مشکلات اقتصادی، داروخانه را به محیطی تجاری برای عرضه انواع لوازم آرایشی و بهداشتی مجاز و غیرمجاز تبدیل کرده‌اند؛ همچنین در چنین شرایطی احتمال خطا هم وجود دارد و داروساز ممکن است برای کاهش زیان اقتصادی خود به سمت عرضه داروهای غیرمجاز هم متمایل شود. سیستم توزیع دارو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و سلامت جامعه به صورت مستقیم با این موضوع در ارتباط است؛ در چنین شرایطی بهتر است با اتخاذ تدابیری ویژه، مشکل تاخیر در پرداخت مطالبات داروخانه‌ها از سوی بیمه‌ها حل شود تا شاید با افزایش نقدینگی داروخانه‌ها، کمتر شاهد عرضه لوازم آرایشی و بهداشتی غیرمجاز و خارجی در داروخانه‌ها باشیم. گزارش از طیبه رفیعی، خبرنگار اجتماعی ایسنای خوزستان