اخبار فرهنگی . هنری . ادبی

خواب آشفته ایلیمایی‌ها در شهر باستانی دستوا

درحالی ضربان ساخت و سازها افزایش پیدا می‌کند و وسعت روستای گلالک شوشتر بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود که قلب شهرباستانی دستوا که زیر همین روستای گلالک مدفون شده از تپش می‌افتد. شهرباستانی دستوا را با اینکه مقر حکومتی ایلیمایی‌ها می‌دانند اما هنوز روی آرامگاه‌ها و گوردخمه‌ها و سکه‌های آن پژوهش جدی انجام نشده‎است.

شهرباستانی دستوا که در نزدیکی شهرستان شوشتر واقع شده درحالی در معرض تهدیدهای مخرب قرار گرفته که این شهر باستانی درحال‌حاضر بستر مناسب برای ساخت ‌و سازهای روستای گلالک و حفاری‌های غیرمجاز شده است. گفته می‌شود کاوش‌های دستوا تنها به کاوش‌های مهدی رهبر در سال 1365 برمی‌گردد و این محوطه باستانی نیاز به کاوش‌های تکمیلی و حفاظت دارد.

به‌گزارش CHN،  شهر باستانی دستوا مقر حکومت و سکونت ایلیمایی‌ها به‌شمار می‌رود و همزمان با دوره اشکانی شکل گرفته. این شهر در سال 1347 در فهرست آثار ملی ایران ثبت و در سال 1356 برای نخستین بار توسط مهدی رهبر حفاری شد. این درحالی است که در 3 کیلومتری شهر دستوا تعداد کثیری آرامگاه‌ و سکه کشف شده که نشان از حکومت این قوم در نزدیکی شوشتر فعلی بوده است.

با این حال فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی معتقدند با توجه به اهمیت شهرباستانی دستوا تهیه نقشه باستان‌شناسی، پایگاه باستان‎شناسی، تشکیل کارگروه‏های مطالعاتی و مستند نگاری در خصوص آثار و محوطه‏ها و ایجاد موزه اختصاصی برای ایلیمایی‌‌ها کاملا ضروری است چراکه ساخت و سازهای فعلی روستای گلالک و حفاری‌های غیر مجازی که به‌منظور یافتن سکه و گنج انجام می‌گیرد این محوطه باستانی را دچار آسیب‌های جدی کرده است.

 حاجی زاده یکی از فعالان میراث‌فرهنگی شوشتر، در این‌باره به CHN می‌گوید: «دستوا به‌عنوان یکی از محوطه‌های ارزشمند به‌شمار می‌آید که هم‌اکنون جدای از گورهای ایلیمایی که یکی از شاخصه‌های تاریخی خوزستان محسوب می‌شوند آثار دیگری را می‌توان به‌صورت محسوس دید. اما با این وجود نبود دستگاه‌های نظارتی و حمایتی میراث فرهنگی و نبود فرهنگسازی باعث شده حفاری غیرمجاز و ساخت و سازهای گسترده  به‌وضوح رشد چشمگیری پیدا کند.»

وی در حالی به ساخت وسازهای روستای گلالک اشاره می‌کند که معتقد است ایلیمایی‌ها دوره تاریکی از تاریخ ایران باستان محسوب می‌شوند و اطلاعات و شناخت کمی نسبت به آن ها وجود دارد.

از سوی دیگر مجتبی گهستونی، فعال میراث‌فرهنگی استان خوزستان و دبیرانجمن میراث‌فرهنگی تاریانا با تاکید براینکه جغرافیا، زادبوم، تاریخ، نژاد و زمینه‌های مطالعاتی ایلیمایی‌ها گسترده است اما هنوز راجع‌به این موضوعات پژوهشی‌ نشده ادامه می‌دهد، این منطقه باستانی درحالی نیازمند تعیین حریم و کاوش‌های تکمیلی است که هم‌اکنون حفاری و تخریب‌ها در این منطقه رشد صعودی پیدا کرده است. چنانچه می‌توان با ایجاد پایگاه باستان‌شناسی و تشکیل کارگروه‌های مطالعاتی و مستندنگاری به بررسی محوطه، نقش‌برجسته، گوردخمه‌ها  و خط و زبان و معماری و شهرسازی این دوره پرداخت.

 براساس شواهد به‌دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی گفته می‌شود ایلیمایی‌ها همزمان با دوره اشکانی در شهرباستانی دستوا می‌زیستند. کشف تعداد کثیری آرامگاه‌ در 3 کیلومتری روستای گلالک مرکزیت ایلیمایی‎ها در شهر دستوا را اثبات می‌کند. این‌درحالی است که در کتب معتبر از جمله، تذکره شوشتر سید عبدالله جزایری شوشتری به‌کرات از شهر دستوا نام برده شده‌است.

همچنین در روستای گلالک که روی شهرباستانی دستوا قرار گرفته محوطه‌ای به شماره 421 و در سال  1347 در فهرست آثار ملی ثبت شد. مهدی رهبر نیز در سال   1365  با کاوش‌هایی که در این منطقه انجام داد پرده از استقرارگاه‌هایی برداشت که گفته می‌شود مربوط به ایلیمایی‌ها بوده است.

وجود آرامگاه‌‌های متعدد در روستای گلالک و کشف تعداد بسیاری سکه سربی و مسی با نقوش پادشاهان اهیمت این منطقه را چند برابر کرده، گفته می‌شود نقش‌های حک شده بر سکه‌ها نشان‌دهنده زمان حکومت پادشاهان ایلیمایی بوده است. برخی از سکه‌ها متعلق به ارد و برخی متعلق به کامناسکیر ارد است. همچنین تاریخ مقبره‌ها را به‌سال  85 میلادی و مصادف  با دوره شاهزادگان اشکانی می‌دانند.