اخبار میراث فرهنگی استان

دزفولی‌ها «شوادون» را از یاد نبرند فرهنگی و هنری  16/12/1390  11:08:12 9012-15180-5 کد خبر RSS :: پرینت

یک کارشناس باستان‌شناسی گفت: «شوادان» (شوادون) که از ترکیب کلمات شب+دان به معنی (تاریک و سیاه) و پسوند دان(در) که روی هم به معنی «این جا را تاریک بدان» درست شده به عنوان یکی از فضاهای دستکند در معماری زیرزمینی دزفول به شمار می‌رود. محمد‌حسین گل‌نشان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خوزستان بیان کرد: با در نظر گرفتن اصول و فن حفاری  معماران گذشته با توجه به جنس سخت زمین دزفول (کنگلومرا) نسبت به حفر این فضاهای زیرزمینی اقدام و بدون اجرای دیوار و سقف بعضا با عمق بیش از 10متر از سطح زمین ایجاد می‌کردند. او ادامه داد: در تابستان که گرمای محیط به بیش از50 درجه می‌رسید به دلیل وجود اجزایی نظیر «دریزه» (هواکش) و به کمک حرکت جریان هوای طبیعی و ایجاد کوران هوا (عمل سیرکولاسیون) شکل گرفته ودر نهایت سبب خنکی هوای زیر زمین شده و گاهی اختلاف دمای شوادان با فضای خارج از آن به 25 درجه و بیش‌تر نیز می‌رسید. گل‌نشان اظهار کرد: بدین سبب ساکنان شهر قدیم دزفول که مبتکران واقعی این معماری شگفت‌انگیز بودند از خنکای شوادون‌ها که اغلب خانه‌های بافت قدیم دارا بودند کمال استفاده را جهت استراحت و حتی نگهداری مواد غذایی و... به کار می‌بردند. گفتنی است بسیاری از شوادون‌ها در بخش‌های درونی و بیرونی از تزیینات آجرکاری بهره‌مند بودند. وی خاطرنشان کرد: تاریخچه احداث شوادون‌ها را می‌توان همزمان با پیدایش اولین نشانه‌های شهرنشینی در دزفول دانست. محققان اوج کاربری شوادون‌ها را تا دوره قاجاریه و پهلوی دانسته‌اند ولی با گسترش روز افزون شهرنشینی و پیشرفت تکنولوژی این فضاها به صورت متروکه رها شده تا جایی که در اواخر دهه 50 شمسی در معماری خانه‌ها دیگر اثری از شوادون دیده نمی‌شود. گل‌نشان یادآوری کرد: با آغاز جنگ تحمیلی و حملات موشکی به شهر دزفول کاربری شوادون تغییر یافت و به عنوان سنگر و پناهگاه مورد استفاده مردم قرار گرفتند. ولی مجددا از دهه 70 به بعد شوادون‌ها به دلیل عدم استفاده اغلب به عنوان انبار و یا به دلیل انسداد دریزه‌ها توسط مالکان قدرت دفع رطوبت را نداشته و همین امر یکی از علل ناپایداری خانه‌ها به شمار می‌رفت و رفته‌رفته تخریب خانه‌های قدیمی بافت قدیم را به دنبال داشت. این کارشناس باستان‌شناسی‌ افزود: امروزه بسیاری از شوادون‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند اما امید است با علم به تاثیر مثبت روحی و روانی آن بر سکنه بتوانیم در شناخت توانایی‌های مهندسی  گذشته این شهر و کاربری مناسب از فضاهای زیرزمینی گام‌های موثری برداشته شود.