آیین‌های مردم خوزستان در ماه محرم

مردم خوزستان همچون دیگر نقاط ایران، برای ماه محرم و برگزاری مراسم و آیین‌های مرتبط با آن برنامه‌های خاصی دارند.

به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، در شهرها و روستاهای مختلف هیئت‌های مردمی، مساجد و تکایا را نظافت و بیرق‌ها را برپا می‌کنند، در بسیاری از خانه‌ها نشست‌ها و روضه¬خوانی‌های زنانه نیز برپا می‌شود.

در این میان مراسم ویژه‌ای از این دست در میان زنان عرب برگزار می‌شود که با آدابی ویژه به زبان عربی و پایکوبی سنتی به شکل هوسه و یَزلِه انجام می‌شود. در محفل‌های مردانه نیز روضه خوانی‌های عربی در کنار مرثیه‌خوانی شعرایی که در وصف امام حسین(ع) و یارانش اشعاری سروده‌اند انجام می‌شود.

گروه‌های نمایش و تعزیه، موسیقی و مرثیه‌خوانان محلی آماده می‌شوند و نذرکنندگان برای نذورات خود برنامه‌ریزی می‌کنند تا به حرمت پاسداشت محرم، رنگ و بوی این روزها را با عشق حسینی سنگ تمام بنا کنند.

نصب پرچم در شوشتر

 در شوشتر مراسم نصب پرچم، اولین قدم در به پیشواز رفتن روزهای محرم است. رسمی که بیش از پنجاه سال است که در شوشتر انجام می‌شود. همه مردم اولین شب محرم را در محل بقعه امامزاده عبداله شوشترجمع می‌شوند و پرچم را با آدابی خـاص به نشـانه آغاز محرم با خواندن ادعیـه و صلوات نصب می‌کنند.

سینی حضرت قاسم(ع) یا عروسی قاسم(ع) یکی از رسوم دوست‌داشتنی است که به شکل زنانه و مردانه در شهرهای مختلف استان برگزار می‌شود. در طی این مراسم نذوراتی از مردم شامل: شیرینی، نان و پنیر، خرما و... در سینی‌های جداگانه‌ای آذین‌بندی شده و پس از اجرای مراسم دعا و روضه خوانی که با مرثیه و سینه‌زنی همراه است نذورات بین مردم تقسیم می‌شود.

نخل‌گردانی از آیین‌های کهنی است که ریشه در تاریخ دارد. رسمی که در بسیاری از شهرهای نقشه جغرافیایی ایران رواج دارد. نخل‌ها را به عنوان نمادی از تابوت شهدای کربلا می‌شناسند که ریشه‌ای کهن در سنت‌ها دارند.

نخل گردانی در شوشتر و دزفول

در شوشتر و دزفول نیز نخل‌گردانی پیشه‌ای دیرینه و چند صدساله دارد. نخل کهن مُقوم حسین(مقام حسین) شوشتر درروزهای تاسوعا و عاشورا توسط عاشقان حسینی از جایگاه خود بیرون کشیده می‌شوند و تا جایگاه مورد نظر با آداب خاصی حمل می‌گردند.

هرساله در صبح روز تاسوعا نخل را بیرون آورده و با همکاری تعداد زیادی به سوی آرامگاه «براء ابن مالک»(از سرداران مومن در جنـگ هرمـزان) حمل می‌شود. در گذشته در یکی از محله های قدیمی دزفول به نام صحرا بدر غربی و دِیهم سابق معروف به محله نخل کَلبی‌خان از نخلی به نام «کَـلبی¬خـان» نیز در چنین مراسمی استفاده می‌شد.

همچنین در ایام ماه محرم در بعضی از گذرها وحسینیه‌ها، حجله‌هایی آئینی از اطاقک‌های چوبی منبت‌کاری و تزئین شده نصب می‌شود که تداعی‌کننده حجله حضرت قاسم(ع) هستند.

در اصطلاح محلی مردم دزفول و شوشتر این حجله‌ها «شِیدانِه» یا «شیدونِه» نام دارد که از آن برای نگهداری و تقسیم نذورات مردمی شامل: نان، حلوا و خرما به شکل ثابت استفاده می‌شود.

از دیگر رسوم مرتبط با این روزها رسم مشعل‌گردانی بهبهان است از جمله رسـوم قدیمی است که در روزهـای دهه عـاشـورا برگزار می‌شده و امروزه نقش کمرنگ‌تری دارد. مشعل‌هایی بزرگ با چند شعلـه در هر محله بین عزاداران گردانده می‌شد.

مردم مشعل را در جلوی هر محله روشن کرده تا نور و روشنایی محفل گردد، سپس در بین عزاداران و سینه‌زنان می‌گرداندند. محله پَر یکی از محلات قـدیمی شهر بهبهان است که رسم مشعل‌گردانی را تا کنون حفظ کرده و در شب عـاشورا آن را اجـرا می کنند.

سینه زنی سه سنگ و کولکی

سینه‌زنی سه سنگ و کولکی از جمله رسوم سینه‌زنی است که در این شهر برگزار می‌شود. سه سنگ که با حرکت سه بار دست، روی سینه و پا انجام می‌شود و صدایی شبیه سنگ دارد با نوحه های معروف«عباس علمدار» همراه است که اشعار آن به  میرزا شوقی بهبهانی منتسب شده است.

«کولَکی» شکل دیگری از سینه‌زنی است. به معنی شانه به شانه شدن و درکنار هم قرار گرفتن که از گذشته مرسوم بوده است.

مراسم باشکوه تعزیه شوش از جمله تعزیه‌های بزرگ ایران است که باشکوه و عظمت خاصی در شوش برگزار می‌شود. بسیاری از مردم از شهرهای مختلف استان برای شرکت در این مراسم راهی شوش می‌شوند.

دو روز پس از واقعه عاشورا مراسم سه روزه شهدای کربلا در شوشتر برگزار می‌شود. در طی این مراسم اجساد شهدا را که به مدت دو روز بر روی زمین باقی مانده‌اند به صورت نمادین دفن می‌کنند. تعدادی از بازیگران و شبیه‌خوانان هیئت‌ها، لباس‌هایی با نقش‌های متفاوت را بر تن کرده و با معرفی یک به یک شهدا با نوحه‌خوانی اجساد را از زمین بلندکرده و به شکل نمادین به خاک می‌سپارند.

گزارش از منصوره رضوی