زیگورات چغازنبیل سمبل هنر ومعماری ایلامی

زیگورات چغازنبیل پرستشگاهی است که ایلامیها(عیلامیها) برای خدایان خود ساخته بودند چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه در استان خوزستان واقع می باشد و شوش را به یکی از اماکن دیدنی و باستانی ایران تبدیل کرده است

کد خبر: ۳۶۹۵۲۵

تاریخ انتشار: ۱۱ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۲:۰۶ 30 January 2017

به گزارش تابناک خوزستان ؛زیگورات چغازنبیل پرستشگاهی است که ایلامیها(عیلامیها) برای خدایان خود ساخته بودند  چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه در استان خوزستان واقع می باشد و شوش را به یکی از اماکن دیدنی و باستانی ایران تبدیل کرده است.

 اونتاش ناپیریشا شاه ایلام(عیلام) در قرن سیزده پیش از میلاد معبد چغازنبیل را برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، بنا کرد. زیگورات در زبان عیلامی به معنای نیایشگاه است و چغازنبیل واژه ای محلی به معنای زنبیل واژگون است و نام باستانی این بنا به شمار نمی آید بلکه این مکان نزد باستان شناسان به دور اونتاش معروف می باشد که به معنای قلعه اونتاش است البته در برخی متون میخی از این شهر با عنوان ال اونتاش به معنی شهر اونتاش نام برده شده است.

زیگورات چغازنبیل سمبل هنر و معماری ایلامی است. این بنا در سال 1933 توسط براون کشف شد و توسط هیات گیرشمن در سالهای 1951 تا 1962 به طور کامل از زیر خاک بیرون آمد. زیگورات در مرکز شهر دور-اونتاش قرار داشت که در سال 640 پیش از میلاد به فرمان آشور بانی پال در جنگ با هومبان هالتاش آخرین شاه ایلام ویران شد. 

این معبد در گذشته دارای دو حصار بوده که درون حصار داخلی بخش آیینی قرار داشت و دارای هفت دروازه است. جلوی پلکان جنوب شرقی هم هفت ردیف قربانگاه قرار دارد، که احتمال مقدس بودن عدد 7 برای ایلامیان را نشان می دهد. دروازه جنوب شرقی با قیر بندکشی شده است و بر آن به وضوح رد ارابه دیده می شود. 

این دروازه محل عبور ارابه ها در آن زمان می باشد. شش دروازه دیگر از راه های سنگفرشی به زیگورات می رسیده اند. چغازنبیل یکی از زیباترین آثار باستانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردیده است. این بنای مربعی، دارای طول و عرضی معادل صد و پنج متر وارتفاع 52 متری بوده است که امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها 2 طبقه و نیم از آن باقی مانده است.  زیگورات چغازنبیل پنج طبقه بوده و در طبقه بالا معبد اینشوشیناک قرار داشته است. او خدای ایلامی است که حافظ شهر شوش پایتخت ایلامیان بوده است.

 مردم شوش باستان عقیده داشتند این خدا از این مکان به آسمان می رود و سپس به زمین باز می گردد. در تمام طول بنا آبراههایی دیده می شود، که شاید دلیل آنها حفاظت از بنا در مقابل باران های سیل آسای خوزستان بوده است. دورتادور بنا سنگفرش است و در بعضی از سنگفرش ها اثر جای پای بچه مشاهده می گردد که دلیل آن تا کنون مشخص نشده است. 

در شمال غربی بنا پناهگاه های کوچکی دیده می شوند و مربوط به خدای ایلامی ایشنیکراب است. از دیگر بناهای چغازنبیل می توان به می توان به نیایشگاه نوسکو، مخزن، کاخ آرامگاه ها، کاخ شماره 2 و 3 اشاره کرد. درون محوطه یک ساعت خورشیدی بزرگ نیز ساخته شده است.

 آبرسانی به چغازنبیل یکی از شگفتی های این معبد است. رود دز از نزدیکی چغازنبیل می گذرد ولی به دلیل اینکه این رود سطح دشت را فرسایش داده و بستر رودخانه در سطح پایین تری از سطح دشت قرار دارد لذا در برخی مکان ها(60 متر پایین تر) امکان استفاده از آب این رود برای اهالی منطقه وجود نداشت. 

بنابراین شاه ایلامی اونتاش-ناپیریشا دستور به ساخت کانالی به طول 45 کیلومتر می دهد تا آب رود کرخه را که هم سطح زمین چغازنبیل بوده‌، به چغازنبیل برسانند. این آب پس از اینکه از هفت تپه عبور می کند به چغازنبیل می رسد ولی به دلیل اینکه آب کرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل آلود است آب را در حوضچه های ته نشینی بزرگ و کوچکی می ریخته اند و با گذر از تنبوشه ها و استفاده از قوانین منسوب به فیثاغورث، آب را تصفیه کرده و گل آن را جدا می کردند. شاید این یکی از قدیمی ترین تصفیه خانه های آب ایران باشد.

معماری چغازنبیل

چهار گوشه این بنای عظیم درست در جهت یکی از جهات چهارگانه جغرافیایی بنا شده اند و این نشان می دهد آنها شمال، جنوب، شرق و غرب را به خوبی می شناخته اند. طبقه اول 105 متر در 105 متر است و یک متر از سطح زمین بالاتر است و دیوارهایش سه متر عرض دارد. طبقه دوم 8 متر ارتفاع ودر حدود 16 متر عرض دارد. در نمای شمال شرقی و شمال غربی ورودیهایی بوده است که با پله به این طبقه راه داشته است. 

این طبقه اتاق هایی داشته که در ارتفاع 6 متری آنها ، طاق هایی به عرض 2.10 و طول حدودی 8 تا 10 متر روی آنها را پوشیده بودند. اتاق های طبقه اول با ورودی های طاق داری به ارتفاع 4 متر به هم راه داشته اند ولی اتاق های طبقه دوم از هم مستقل هستند و هر اتاق تنها از طریق پلکان خود قابل دسترسی است . 

این بنا توسط میلیون ها خشت و هزاران آجر ساخته شده است که حدود 5000 آجر آن نوشته به خط ایلامی دارد. آجرها توسط مهر مکتوب نشده و هرکدام جداگانه با دست نوشته شده اند. ایلامی ها از خط برای تزیین بنا استفاده کرده اند  شایان ذکر است که در سال 1876 صدها آجر مکتوب توسط هیات حفار از دل خاک بیرون آمده است و اکنون در موزه های مختلف جهان قرار دارند.

منبع: تابناک