مجله مهر: «زبان پارسی را پاس بداریم» این شعاری است که هر از گاهی در شوخی و جدی‌های روزمرهمان در موردش با همدیگر صحبت می کنیم، گپ میزنیم و دوست داریم نگرانیمان را نسبت به زبانمان اعلام کنیم. اما در بین همه دگرگونی هایی که این روزها زبانمان را دست خوش تغییر داده است جایی هست که به خاطر معادل‌سازی های بعضا عجیب و غریبش مایه شوخی و خنده‌های مردم می شود برای همین هر چند وقت یکبار پیام‌هایی بین مردم دست به دست می شود با محتوای کلمه‌هایی جدیدی که به تازگی در «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» به تایید رسیده است. معادل‌هایی که گاهی فرهنگستان صحت آنها را تایید و گاهی تکذیب می کند. برای همین سری به سایت فرهنگستان زبان و ادب فارسی زدیم تا ببینیم از بین واژه های معمول کدامشان به راستی حاصل دست رنج این مجموعه است و کدامشان تنها زاییده تخیلات شوخ طبع کاربران اینترنتی.
نگویید راکت، بگویید دستاک
«racket»واژه ای است که چندی پیش با معادل فارسی«دستاک»در شبکه های اجتماعی و بین پیام های مردم دست به دست شد. اگر این واژه را در سایت فرهنگستان جست و جو کنید می بینید که «دستاک» دقیقا واژه ای است که توسط فرهنگستان زبان به تایید رسید. یعنی از این پس می توانید به جای استفاده از عبارت«بازی های راکتی»از عبارت «بازی های دستاکی» استفاده کنید.
نگویید فلاسک، بگویید دمابان
با توجه به اینکه چای پای ثابت نوشیدنی های ایرانی است ایرانی ها باید حواسشان را جمع کنند که زین پس به جای گرم نگه داشتن نوشیدنی محبوبشان در فلاسک آن را در «دمابان» نگهداری کنند.
نگویید کاپیتان، بگویید سریار
کاپیتان هم یکی از همین واژه هاست که مدتی است معادل فارسی آن توسط فرهنگستان به ثبت رسیده رسیده است و علی رغم به ثبت رسیدن خیلی هایمان انتظار نداریم که این روزها در بازی های والیبال به جای استفاده از «کاپیتان سعید معروف» بگوییم «سریار سعید معروف»!
هم بگویید هواپیما هم بگویید هوا گرد
هنوز هم اگر با آدم های سالخورده دور و برتان هم صحبت شوید می بینید که خیلی هایشان هنوز هم که هنوز هست به هواپیما می گویند«طیّاره» اما نکته اینجاست که هواپیما با اینکه جزو معادلسازیهای خوب فرهنگستان به حساب می آید و انقدر خوب در دهان ها جا افتاده است که کمتر کسی دیگر واژه های بیگانه آن را به یاد می آورد اما نکته جالب اینجا بود که جست و جوی این واژه قدیمی در فرهنگستان باز هم با معادل های فارسی رو به رو شدیم که شاید کمی برایمان تازه به نظر بیاید یعنی شما با جست و جو این واژه در کنار کلمه«هواپیما» با کلمه جدید دیگری آشنا می شوید به نام« هوا گرد».
نگوییم بلوتوث، بگوییم دندان آبی
بلوتوث جزو کلماتی است که معادل سازی برای آن زمان طولانی ای نبرده چون عینا واژه بلوتوث ترجمه شده آن هم با عبارت«دندان آبی».
بگوییم رایانه کیفی، نگوییم لپ تاپ
همیشه برای لپ تاپ هم معادل های مختلفی در نظر گرفته شده است. اما علی رغم کلمه هایی مثل«رایانه قابل حمل» چیزی که در فرهنگستان برای لپ تاپ در نظر گرفته شده عبارت «رایانه کیفی» است.
نگوییم واکمن، بگوییم پخش همراه
هرچند دیگر واکمن های برای نسل امروز به خاطرات پیوسته و گوشی های موبایل را جایگزین خودش کرده است اما با این حال این عبارت غربی در فرهنگستان با نام «پخش همراه» به ثبت رسیده است.
نگوییم هدفون، بگوییم دو گوشی
هر چند واکمن ها در حال پیوستن به تاریخ باشند اما هدفونها با قدرت به کار خودشان ادامه میدهند این وسیله پرکاربرد در بین نسل جوان با نام«دو گوشی» در فرهنگستان به ثبت رسیده است.
نگوییم لازانیا،بگوییم خمیر برگ
برای تایید واژه خمیربرگ به جای لازانیا چندان به جست و جو هم نیازی نبود چون چندی پیش آقای حداد عادل در یکی از برنامه های تلویزیونی در پاسخ به سوال مجری از صحت و سقم خمیر برگ به عنوان معادل فارسی لازانیا خبر داده بود.
نگویید آپاندیس، بگویید آویزه آماس
یکی از واژه هایی که با آن در چند ماه گذشته شوخی های زیادی شده است، معادل فارسی است که برای«آپاندیس» در نظر گرفته شده که طبق اطلاعات موجود در سایت فرهنگستان «آویزه آماس» چیزی است که جایگزین این عضو از بدن شده؛ عضوی که همه ایرانیان از زمان هبوط آدم روی زمین تا الان صدایش می کردند آپاندیس.
بگوییم خمیراک، نگوییم پاستا
اما معادل سازی اعضای خانواده ماکارونی ها توسط فرهنگستان علاوه بر خمیر برگ، برای پاستا هم که این روزها جزو غذاها و دسرهای متداول سفره های ایرانی محسوب می شود کلمه «خمیراک» را در نظر گرفته است.
نگویید چت روم،بگویید یارا گپ سرا
یکی از غریب ترین واژه هایی که تا به حال برای کلمه های آن ور آبی معادل سازی شده «یارا گپ سرا» است که برای واژه «چت روم» در نظر گرفته شده است. کاربران کافی است کمی به طولانی بودن این عبارت فکر کنند تا آن را دستمایه شوخی قرار دهند.
نگوییم سوبسید، بگوییم یارانه
ناگفته نماند که در این مدت تجربه ثابت کرده است که اگر کلمه ها باب طبع فارسی زبانان معادل سازی شود آنها نیز به استفاده متداول از آن واژه روی خوش نشان میدهند. «یارانه»یکی از همین واژه هاست که دیگر بعد از این مدت نمونه فرنگی آن را به طور کل از یاد بردهاند.
چه واژه هایی در فرهنگستان به ثبت نرسیده اند
در کنار همه واژه های مانوس و نامانوسی که توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ثبت رسیده است هستند واژه هایی که فقط ماحصل شایعات مردم است مثل واژه فتوسنتز که خیلی ها معادلاتی مثل نورخواست یا فروغ آمایی را برای آن در نظر گرفته اند در حالی که هیچ کدام از این ها در فرهنگستان به ثبت نرسیده است یا واژه هایی مثل کش‌لقمه برای پیتزا یا دراز آویز زینتی برای کراوات و گردلقمه برای همبرگر که هیچ کدامشان به ثبت نرسیده اند.
