برگی زرین از تاریخ انقلاب اسلامی

مأموریت مخفی این ژنرال امریکایی در تهران چه بود؟

هرچند پس از روی کار آمدن دولت موقت و دعوت امام به راهپیمایی‌های گسترده در سرتاسر کشور، مردم به پیروزی در خیابان‎‌ها نزدیک و نزدیکتر شده بودند، در سوی مقابل هم تحرکاتی در جریان بود که شاید مهم‌ترینش کودتای کورتاژ بود که در این روزها در حال ساماندهی بود تا سرانجام در 21 و 22 بهمن عملیاتی شود و در دو موج با دستگیری رهبران انقلاب و مبارزان مردمی این حرکت مردمی را ناکام بگذارد.

کد خبر: ۵۶۶۲۵۵

تاریخ انتشار: ۱۸ بهمن ۱۳۹۴ - ۱۲:۰۶ - 07 February 2016

«اگر وضع وخیم شود، ارتش باید آمادگی کودتا را در هر لحظه داشته باشد»؛ این بخشی از دستور هارولد براون به رابرت هایزر است. اولی وزیر دفاع ایالات متحده امریکاست و دومی ژنرالی است که در دی ماه 57 و با آشفته‌تر شدن اوضاع ایران، سعی داشت مخفیانه به ایران سفر کند که البته سفرش چندان هم مخفیانه نماند. رابرت هایزر در کتاب خاطراتش تحت عنوان مأموریت مخفی در تهران در این خصوص می‌نویسد: «بروان پس از گفتن این حرف به من گفت که باید ارتش را هم از نظر فیزیکی و هم از نظر روحیه تقویت کنم که آنها در هر لحظه آمادگی این کار را داشته باشند».

به گزارش «تابناک»، هرچند پس از روی کار آمدن دولت موقت و دعوت امام به راهپیمایی‌های گسترده در سرتاسر کشور، مردم به پیروزی در خیابان‎‌ها نزدیک و نزدیکتر شده بودند، در سوی مقابل هم تحرکاتی در جریان بود که شاید مهم‌ترینش کودتای کورتاژ بود که در این روزها در حال ساماندهی بود تا سرانجام در 21 و 22 بهمن عملیاتی شود و در دو موج با دستگیری رهبران انقلاب و مبارزان مردمی این حرکت مردمی را ناکام بگذارد.

طراحان کودتای نظامی عملیات نجات یا کورتاژ قصد داشتند، در دو موج افراد مورد نظر را دستگیر کنند. طرح کودتا تقریبا از زمانی که ژنرال هایزر به ایران وارد شد، در دستور کار قرار گرفت و ابعاد مختلف آن طی جلسات مختلف هایزر با گروهی از افسران ارشد شاه ـ که به گروه پنج موسوم شدند ـ (مرکب از ارتشبد عباش قره باغی رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران، ارتشبد طوفانیان، سپهبد ربیعی فرمانده نیروی هوایی، سپهبد بدره ای فرمانده نیروی زمینی و دریادار حبیب الهی، فرمانده نیروی دریایی) مداوم بررسی شد تا اینکه به طرح نهایی رسیده و برای 21 بهمن 1357 آماده اجرا شد.

جزییات طرح عملیات نجات یا کورتاژ

1-دستگیری مقامات محرک و عاملین بلوا و آشوب همزمان با شروع عملیات

وضعیت: با توجه به جریانات اخیر کشور و افزایش روزافزون طرفداران خمینی و اقدامات خلاف قانون آنان در سطح تهران و مسلح شدن برخی افراد فعا ، تحریکات جراید در روزهای اخیر و آزادی تعداد زیادی از زندانیان ضد امنیتی و پیوستن آنان به گروه‌های فعال و مسلح شدن عده ای از آنان، لزوم بازداشت عده ای را طبق صورت پیوست ایجاب می نماید.

مأموریت
    
الف) یگان تابعه فرمانداری نظامی تهران و حومه

               1ـ تیم های عملیاتی را به تعداد لازم برای دستگیری سوژه ها سازمان داده وآماده نمایید.
               2ـ به محض دریافت دستور نسبت به دستگیری سوژه های اعلام شده اقدام نمایید.
               3ـ  سوژه های دستگیر شده را به مناطق جمع آوری، هدایت و تحویل نمایندگان سازمان های مسئول نمایند.

          ب)یگان های عملیاتی  ر 2 فرمانداری نظامی تهران و حومه

          ج)ژاندارمری کشور شاهنشاهی

               آماده باشید تا هرگونه کمک لازم را با توجه به امکانات موجود در منطقه استحفاظی به تیم های عملیاتی مسئول دستگیری سوژه ها بنمایید.

          د) شهربانی کشور شاهنشاهی

               تیم های عملیاتی را به تعداد لازم برای دستگیری سوژه های طبقه بندی شده آماده نمایید.

          ه) ساواک

               آماده باشید تا هرگونه اطلاعات و پرسنل لازم را در اختیار ستاد عملیاتی بگذارید.

          و) نیروی هوایی شاهنشاهی

              پیش بینی های لازم زا از نظر آماده کردن وسایل ترابری هوایی جهت حمل سوژه های دستگیر شده به مناطق مورد نظر با نگرش به شرایط جوی فرودگاه مقصد به عمل آورید.

          ز) نیروی دریایی شاهنشاهی

               اردوگاه صحرایی را در جزیره سیری برای پذیرش دستگیر شدگان آماده بنمایید و اقدامات حفاظتی لازم را برای حفاظت جزیره به عمل آورید.

          ح) نیروی زمینی شاهنشاهی

               وسایل و پرسنل مشروحه زیر را در اختیار رکن 2 فرمانداری نظامی تهران و حومه قرار دهید:
               صد دستگاه جیپ 4/1 تن ـ دو دستگاه تریلر کانتینر دار ـ یکهزار دست لباس کار کامل

          ط) پلیس هوایی آماده باشد تا افراد دستگیر شده موج اول را در فرودگاه نظامی مهرآباد و دوشان تپه تحویل گرفته و مراقبت آنان را تا لحظه تحویل به مسئولین امر در فرودگاه سیری برعهده گیرد. 3 فروند هواپیمای مناسب جهت انتقال دستگیر شدگان همواره در فرودگاه مهرآباد و دوشان تپه آماده باشند. برخی از دستگیر شدگان با دست بند و برخی دیگر با دست بند و پای بند خواهند بود.

         ک) شهربانی کشور شاهنشاهی برای تشکیل یک صد اکیپ عملیاتی وسایل و پرسنل مشروحه زیر را در اختیار رکن 2 فرمانداری نظامی تهران و حومه قرار دهد:

پرسنل : سیصد نفر افسر از ادارات تابعه شهربانی - چهل نفر افسر ارشد از ادارات شهربانی - 600 نفر درجه دار و سه تیم کامل پزشکی

وسایل: چهل دستگاه اتومبیل سواری پلاک سفید - چهارصد قبضه مسلسل یوزی با پنجاه هزار تیر فشنگ جنگی - چهارصد قبضه اسلحه کمری اسمیت اندرسون با بیست هزار فشنگ جنگی - یکصد دستگاه بیسیم F و F1 (با دو فرکانس پلیس تهران و اطلاعات) - جلیقه ضد گلوله چهارصد ثوب - کلاه خود چهارصد عدد- تفنگ ژ3 یکصد قبضه با 10 هزار فشنگ جنگی - دستبند یکهزار زوج - پابند یکصد زوج - دو دستگاه نفر بر از گارد شهربانی (اداره زندان های شهربانی مسئول تغذیه و تامین وسایل زیست پرسنل تیم های عملیاتی است).

فرماندهی و مخابرات

1- بیسیم های پلیس تهران و اداره اطلاعات شهربانی در تمام مدت عملیات فعال باشند.

توجه

واحدهای عملیاتی باید به نکات زیرین توجه داشته باشند؛

الف) استحکام هدف از نظر میزان حفاظت و امکان آتش متقابل

ب) نوع و میزان تجهیزات و جنگ افزار

ج) وسایل ترابری مورد نظر

د) وضعیت تخلیه و تعیین وسیله تخلیه و بیمارستان مورد نظر در صورت مجروح شدن یا کشته شدن افراد خودی

ه) امکان استفاده از موشک انداز در صورت نبوده راه حل دیگری

و) مقدار تیم های مورد نظر برای انجام دستگیری ها در یک موج

ز) امکان شرایط و نیازمندی های حمله به محل اقامت پرسنل مخالفین

ح) استفاده از هلیکوپتر مسلح برای ویران ساختن محل اقامت اشخاصی که توسط تعداد زیادی از اخلاگران محافظت می شود.

ط) استفاده از جنگ افزارهای قویتر از یوزی و اسلحه کمری و استفاده از نارنجک انداز 40 میلیمتری

اجرای تدبیر عملیات

اکیپ های عملیاتی رکن دوم فرمانداری نظامی تهران و حومه در ساعت (س) روز (ر) به منظور دستگیری مقامات محرک و عاملین بلوا در دو موج با سرعت عمل و قاطعیت تمام اقدام نموده و ...

موج اول دستگیر شدگان

آیت الله خمینی، طالقانی، نخست وزیر و هیأت دولت غیرقانونی وسیله یکان های رزمی ویژه دستگیر می شوند...."

ژنرال هایزر در کتاب خاطرات خود به نام مأموریت مخفی در تهران درباره تشکیل گروه 5 و برنامه ها و اهداف آن می نویسد :... نقش افراد ما می بایستی این باشد که نوع اطلاعات لازم برای انجام یک اقدام نظامی را مشخص کنند...اگر حکومت غیر نظامی شکست بخورد، کودتا از هر شق دیگری بهتر است.مخالفین را باید آگاه کنیم که همیشه امکان عمل وجود دارد و عنصر قدرت ارتش بیشتر کارت های برنده را در دست دارد می تواند با مسائل با قدرت برخورد کند، اعتصابات را بشکند و کنترل کشور را به دست گیرد. این کار را حتی اگر با خونریزی زیاد هم باشد، انجام خواهد داد... .

هایزر در بخشی دیگر از خاطراتش به دستوراتی که هارولد براون وزیر دفاع آمریکا به وی داده بود، اشاره کرده و می نویسد :... براون دستورات 11 ژانویه خود را دوباره تکرار کرد و گفت... اگر وضع وخیم شود، ارتش باید آمادگی کودتا را در هر لحظه داشته باشد. سپس خطاب به من گفت که باید ارتش را هم از نظر فیزیکی و هم از نظر روحیه تقویت کنم که آنها در هر لحظه آمادگی این کار را داشته باشند...

هایزر روز پس از فرار شاه طی گزارشی به هارولد براون، جدول آمادگی ارتش برای کودتا را ترسیم می کند. او در خاطراتش می نویسد: ... گروه پنج هر روز کارآیی بیشتری پیدا می کنند و قره باغی نیز نقش رهبری بیشتری ایفا می کند. برنامه ها دارد شکل می گیرد و ما داریم به جایی می رسیم که بتوانیم کودتای نظامی کنیم. حدود یک هفته دیگر قادر به انجام این کار خواهیم بود. گروه از نظر روحی آماده است تا در صورتی که دولت قانونی (یعنی دولت بختیار) رو به سقوط برود، اقدام کنند... .

هایزر ادامه می دهد: ... براون می خواست برآورد را از میزان خونریزی در صورت وقوع کودتا بداند. گفتم به نظرم بالاست. اضافه کردم که این نکته را باید برای آینده در نظر داشت. فدا کردن یک انسان تصمیم بسیار سختی است، اما وقتی صحبت از یک جنگ می شود، باید خسارات را با خسارت های دیگر مقایسه کنیم. شاید مرگ ده هزار تن بتواند جان یک میلیون را نجات دهد... .

اما اوضاع آن گونه که ژنرال های شاه و اربابان آمریکایی شان پیش بینی می کردند، پیش نمی رود. با رهبری هوشمندانه حضرت امام خمینی (ره) و برنامه دقیق یاران ایشان، به جز تشکیلات انقلابی درون ارتش که سربازان و درجه داران و افسران بسیاری را گرد خود متشکل ساخته بود، دیدارهای برخی اعضای شورای انقلاب با بعضی سران ارتش، باعث شده بود که لحظه به لحظه نقشه ها و طرح های ژنرال هایزر و گروه 5 نفره ژنرال های شاه از هم گسیخته تر شود و کارآیی نهایی خود را زیر علامت سوال ببرد. این نکته را بارها و بارها شخص هایزر و دیگر سران ارتش شاه در خاطرات و نوشته ها و گفته های خود مورد تأکید قرار داده اند.

اما به هر حال کاخ سفید تا آخرین نفس های رژیم سلطنتی علیرغم خواست قطعی و بی تردید دهها میلیون ایرانی، حمایت خود از سلطنت با حرف و عمل نشان می دادند.

پس از اینکه عملیات موسوم به نجات و یا کورتاژ در عصر 21 بهمن بعد از فرمان تاریخی امام خمینی به بن بست کامل رسید، یعنی بعد از همان فرمانی که منجر به شکستن حکومت نظامی شد که ساعت آغاز آن برای اجرای کودتا به ساعت 30/16 عقب کشیده شده بود، صبح روز 22 بهمن 1357 در حالی که اغلب مراکز رژیم شاه به دست انقلابیون فتح شده بود و نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) می رفت که طومار دودمان 2500 ساله شاهنشاهی را برای همیشه در هم بپیچد، در اتاق بحران کاخ سفید جلسه ای به ریاست  برژینسکی تشکیل شد و برای نجات حکومت شاهنشاهی آخرین تدابیر را به کار بستند. برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر در یادداشت های روز یکشنبه 11 فوریه برابر با 22 بهمن 57 به آن جلسه اضطراری اشاره می نماید و می نویسد:... در جلسه اضطراری کاخ سفید، وارن کریستوفر و دیوید نیوسام از طرف وزارت امور خارجه، چارلز دونکن و ژنرال جونز به اتفاق چند تن از مقامات وزارت دفاع و ستاد مشترک، ترنر رییس CIA به اتفاق فرانک کارلوچی  از مقامات برجسته CIA، گری سیک و سرهنگ اودوم از شورای امنیت ملی حضور داشتند... .

راه حل نهایی این گروه کودتای نظامی است و از همین روی نتایج جلسه به سولیوان و ژنرال هایزر ابلاغ می شود. سولیوان به نوشته خودش در کتاب خاطراتش، از عصبانیت مکالمه را قطع کرده و ژنرال هایزر نیز شرایطی را برای انجام کودتا عنوان می نماید، که در آن زمان از هیچ کس ساخته نبود.

هایزر در این باره در خاطراتش می نوییسد:... وقتی صحبت را شروع کردیم، گفتم که ژنرال هیگ نیز پشت خط است. ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک گفت که آن طرف خط، خودش، معاون وزیر، دونکن ودکتر برژینسکی قرار دارند... پرسید آیا مایلم برای ترتیب یک کودتای نظامی به تهران برگردم؟...گفتم تحت شرایط زیر می توانم...به مقدار نامحدود نیاز به پول خواهد بود، باید حدود ده تا بیست ژنرال آمریکایی را با خود ببرم. 1000 نفر از بهترین سربازان آمریکایی را لازم دارم، زیرا در این موقعیت نمی دانستم روی چه مقدار از سربازان ایرانی می توانم حساب کنم و بالاخره نیاز به حمایت همه جانبه و متحد کشورم دارم... .

مروری بر نوشته ها و یادداشت های برژینسکی که می بایست در مقام مشاور امنیت ملی آمریکا آخرین و دقیق ترین اطلاعات را درباره اوضاع ایران در آن ساعات سرنوشت ساز و حساس داشته باشد و همچنین دیگر اعضای ارشد دولت ایالات متحده در آن جلسه اضطراری، میزان بی اطلاعی و سردرگمی مقامات رهبری آمریکا را درباره اوضاع ایران نشان می دهد. جلسه اضطراری کاخ سفید در ساعت 30/8 صبح یکشنبه 11 فوریه تشکیل شده که با توجه به اختلاف ساعت تهران و واشنگتن برابر ساعت چهار بعداز ظهر روز 22 بهمن 1357 است؛ یعنی ساعتی که ارتش اعلام بی طرفی کرده، بختیار ناپدید شده و دیگر رژیم سلطنتی  در ایران وجود ندارد که ارتش از آن پشتیبانی کند یا نکند. سلسله مراتب فرماندهی در ارتش به کلی درهم ریخته و ارتباط هیئت مستشاری آمریکا با قسمت های مختلف ارتش قطع شده بود. فکر انجام کودتا در چنین شرایطی به قول سولیوان بسیار سخیف و احمقانه به نظر می رسید و نشان می دهد که آمریکا و سایر متحدان غربی اش تا چه حد ابلهانه بر حمایت بی قید و شرط از یک رژیم مضمحل شده حتی در وضعیت احتضارش ادامه می دادند. نکته جالب اینکه علیرغم ادعای ژنرال هایزر مبنی بر خروج او از ایران در تاریخ 15 بهمن 1357، بنا به تصریح و نوشته ارتشبد فردوست (رئیس دفتر اطلاعات ویژه شاه) وی حتی در روز 22 بهمن در ستاد ارتش حضور داشت و در اتاقی ویژه طرح کودتای نظامی خویش را دنبال می نمود. گویا وی پس از پیروزی انقلاب همراه جانشین خود، ژنرال گاست و دیگر اعضای هیأت مستشاری آمریکا در ایران، به آمریکا رفت