جعفر مهرکیان سرپرست ایرانی این کاوش‌ها، این گورستان‌ها را مقدمه‌ای برای گشودن راز یکی از ناشناخته‌ترین حکومت‌های محلی ایرانی یعنی الیمایی‌ها معرفی می‌کند.
به گفته مهرکیان، گشودن راز الیمایی‌ها – که در دوره اشکانی و ساسانی می‌زیسته‌اند – به ۲۰۰ سال کاوش نیاز دارد و تا آن زمان نمی‌توان تصویری شفاف از یکی از منزوی‌ترین حکومت‌های باستانی در ایران ارائه داد.
تمدن الیمایی، اجتماع کوچک شده تمدن ایلام است که زیر نفوذ اشکانیان زندگی می‌کرده‌اند.
به گفته «جعفرمهرکیان» سرپرست ایرانی تیم کاوش، دره شمی ۷۹ سال پیش و در دوره رضاخانی، با کشف مرد «پارتی» مشهور به «مرد شمی»، توجه جامعه باستان‌شناسی را به خود جلب کرد ولی تا سال ۹۱ هیچ کاوشی در آن انجام نگرفت و همین مسأله به گفته «فرجی» کارشناس ارشد باستان‌شناسی و عضو دیگر تیم، راه را برای حفاران غیرمجاز باز کرد تا آنها به ۶۱ گور باستانی در این منطقه دستبرد زنند و تاریخ آنها را «مخدوش» کنند.
معماری تمام سنگی بدون هرگونه ملات، پوشش خرپشته‌ای درگاه، سفال، پلکان و در سنگی، یافته‌های سومین فصل در کل چندار دره شمی ایذه است.
چریک‌های سرکش
الیمایی‌ها زندگی چریکی و پنهان داشته‌اند.
مهرکیان دره شمی را به عنوان یک دژ مستحکم نشانه‌ای از زندگی پنهان و سرکش آنها می‌داند.
بر بلندای دره شمی و روی کوه «بیل وا» شاه نشین آنها قرار دارد. سازه‌های گوردخمه‌های منحصربه فرد دسته‌جمعی زیرزمینی، سردابه‌ای و پلکانی، سازه‌های معماری تمام سنگی بدون هرگونه ملات، پوشش خرپشته‌ای درگاه، سفال، پلکان و در سنگی، یافته‌های سومین فصل در کل چندار دره شمی ایذه است.
منبع:ایران
