چرا به خانه «خلج قصاب» دزفول توجه نمی‌شود؟

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول گفت: خانه تاریخی "خلج قصاب" دزفول که جزو آثار ثبت ملی است سال‌ها است که بدون توجه و برنامه خاصی بلا استفاده و مرمت رها شده و در معرض فرسودگی است.

نجمه مورث‌نوری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ اظهار داشت: بافت قدیم شهر دزفول یکی از آثار بی‌بدیل در فضای معماری شهری است. در دوران گذشته در تزیینات بناها به شیوه‌های مختلف و در قسمت‌های مختلف یک بنا از آجر با تزیینات مخصوص آن قسمت به کار برده شده که زیبایی خاصی به بناهای قدیمی شهر داده است. اکثر بناهای این بافت آجری بوده و به همین دلیل این شهر به موزه‌ی آجری ایران نیز شهرت دارد.

او ادامه داد: در گذر از این بافت تاریخی خانه قدیمی "خلج قصاب" به چشم می‌خورد. این سازه ارزشمند واقع در محله قلعه و کوچه مجدیان در بین زنجیره‌ای از خانه‌های زیبا و باشکوهی چون تیزنو، شایگان، باییز و کوهی‌نژاد و در کنار بافت بازار قدیم بوده و از طریق گذر معزی با مسجد بازار و سایر عناصر کهن شهری در ارتباط مطلوب بوده است. با توجه به خصوصیات و شیوه معماری آن قدمت این بنا به اوایل دوره قاجار یعنی حدود 200 سال پیش می‌رسد.

مورث‌نوری خاطرنشان کرد: خانه تاریخی خلج قصاب با توجه به دارا بودن ارزش‌های معماری سنتی و اصیل در تاریخ 17 اسفند 81 به شماره 7589 به ثبت ملی رسید و مالکیت آن ورثه‌ای و به صورت خصوصی است.

این دوستدار میراث فرهنگی درباره خصوصیات این خانه تاریخی توضیح داد: تزیینات زیبای بنا به صورت آجرکاری، خون‌چینی در دو نوع خون‌چینی الحاقی و خون‌چینی شالوده‌ای در قسمت کتیبه پشت بغل جبهه جنوبی و نیز سطح جانبی حیاط مرکزی در آن به چشم می‌خورد. رگ‌چینی به صورت تزیینی و ساده، دیواره یا جان پناه پشت بام که به صورت مشبک آجری است و کچ‌بری و تُنک‌بری در اطاق واقع در جبهه شرقی بنا شومینه دیواری که در آن هنر گچ‌بری و تُنک‌بری به کار رفته است.

وی افزود: این بنا با مساحتی حدود 270 متر دارای مشخصاتی همانند حیاط مرکزی شمالی ـ جنوبی و ساخت‌وساز در جبهه شمالی جنوبی و شرقی است. مصالح به کار رفته در آن شامل آجر، خشت، ملات گل، کاه‌گل، آهک، گچ و ساروج است. همچنین سازه بنا از خشت و سطوح بیرونی، نما و کف‌ آن آجری و پوشش بامش از کاه‌گل است.

مورث‌نوری یادآوری کرد: این بنا از دیرباز مسکونی بوده و از جمله خصوصیات بارز آن وجود ایوان رفیع و عریض است که به صورت طاق و تویزه اجرا شده است. از دیگر خصوصیات بارز این بنا که در برخی دیگر از این بناها وجود دارد حیاط دو طبقه آن است که حیاط پایین را به صورت حیاط و بالایی را به صورت صحن بالا می‌شناختند.

به گفته عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول: سازه این بنا سالم و قابل نگه‌داری و مرمت اساسی است ولی تاکنون هیچ گونه برنامه مرمت خاصی روی آن صورت نگرفته و خالی از سکنه رها شده است. به دلیل این که زندگی در این سازه وجود ندارد سبب شده که آسیب‌دیدگی و تخریب بیشتری را برای بنا در پی داشته باشد.

او اضافه کرد: در برخی قسمت‌ها ترک‌هایی در آن به وجود آمده که ادامه آن به کلیت بنا آسیب جدی می‌رساند. نکته جالب توجه بنا ابعاد و تناسبات نسبتا بزرگ در آن به خصوص ایوان بزرگ و اطاق همجوار با آن است که عظمت  و بزرگی خاصی به بنا بخشیده است.

این دوستدار میراث فرهنگی بیان کرد: متاسفانه در دوران جنگ تحمیلی بر اثر موج انفجارات در سال 66-67 دیواره جنوبی ضلع جنوبی آن آسیب دید و پس از آن تعمیر مختصر شد. در چوبی اصلی آن در حال حاضر وجود ندارد و جای خود را به یک در فلزی نامناسب داده است.

مورث‌نوری گفت: این سازه که یکی از شاهکارهای معماری در جنوب کشور است به رغم ارزش‌های بی‌نظیری که دارد در صورت نبود توجه به معماری و قدمت تاریخی ارزشمند بنا و آثار تاریخی همجوار آن دچار فرسودگی و تخریب بیشتر خواهد شد.

وی افزود: با توجه به اهمیت خانه خلج قصاب که جزو آثار ثبت ملی شده به شمار می‌رود و موقعیت خاص آن که نه تنها یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های بافت کهن دزفول بلکه جزو قدیمی‌ترین خانه‌های ایرانی موجود به شمار می‌رود و علاوه بر آن همجواری با گذر معزی  و بازار تاریخی شهر دزفول بر ارزش‌های آن می‌افزاید می‌توان با مشارکت بخش خصوصی و اداره میراث فرهنگی برنامه‌ریزی‌هایی برای مرمت، بازسازی و بهسازی آن انجام داد تا به شایستگی از ظرفیت‌های آن استفاده شود.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول خاطرنشان کرد: محور تاریخی، فرهنگی و گردشگری که خانه خلج قصاب در آن قرار گرفته این ظرفیت را دارد که با مرمت و بهسازی و معرفی صحیح استفاده مناسبی از آثار موجود در آن صورت گیرد تا علاوه بر حفظ هویت بافت تاریخی دزفول از جنبه‌های اقتصادی و رونق صنعت گردشگری استان خوزستان موثر باشد. از این رو حمایت از مرمت این بنای تاریخی نیازمند توجه ویژه برنامه‌ریزان امر حفاظت آثار تاریخی کشور و متولیان توسعه گردشگری کشور است.