یک خبر از دزفول

قلم نی دزفول ، نگین فراموش شده

این نوع خاص به علت خاصیتی که دارد از آن جمله رنگ و رخسار ظاهری و نیز استحکامی که دارد با چرخش و رقص موزون و جادویی خود بر روی کاغذ، اعجاز ها آفریده است. و آنچنان که همه قلم به دستان اطلاع دارند اساتید بزرگ و برجسته و دیگر هنر مندان با این قلم بهترین و زیبا ترین و با ارزش ترین آثار نفیس خوشنویسی را پدید آورده اند و تاریخ هنر خوشنویسی را متحول ساخته اند

خوزنیوز/ امین اله محراب: برج میلاد تهران در قسمت دید باز و در ارتفاع 287 متری شاهد هنرنمایی هنرمندان صنایع دستی کشور است که هر کدام از آنها به معرفی یکی از صنایع دستی ایران عزیز پرداخته اند. هنگام بازدید از این نمایشگاه یکی از هنرمندان خوشنویس به هنرنمایی و خوشنویسی با قلم نی مشغول بود. وقتی با وی صحبت می کردم خطاب به او گفتم که من فرزند شهر قلم نی ایران هستم ، بدون درنگ گفت " دزفول ".

از آن روز با خودم فکر می کنم از وقتی که در مقطع دبستان و راهنمایی در کلاس هنر با قلم نی خوشنویسی می کردم ازپدر و معلمم می شنیدم که می گفتند بهترین قلم نی متعلق به دزفول است و در این نمایشگاه دوباره حرف های آنها برای من تداعی شد ، ولی چرا در این سال ها هیچ کاری برای معرفی بیشتر این محصول استثنایی منحصربفرد از سوی مسولین شهری و بخصوص اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی گردشگری گرفته نشده است؟ مگر غیر از این است که خوشنویسی جزو هنرهای دستی و قلم نی می تواند یکی از شاخصه های دزفول باشد؟ چرا امکاناتی در خور شان انجمن خوشنویسان ایران – نمایندگی دزفول –  از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در اختیار این انجمن قرار نگرفته است؟ چرا از اساتید این رشته در دزفول که قلم نی که تنها وسیله هنرنمایی این هنر است در شهرشان رشد میکند حمایت ویژه نمی شود؟ چرا از کشت این محصول حمایت نشده؟ باید حتما این گیاه منحصر بفرد در حال از بین رفتن و نابودی باشد تا به فکرش بیفتیم؟ چرا ما استعدادهای بالقوه شهرمان را با بی محلی در نطفه خفه می کنیم؟ آیا وقت معرفی جهانی " قلم نی دزفول " هنوز نرسیده است؟
اما در اینجا توجه شما را به نکاتی جلب می کنم که در خصوص قلم نی دزفول در سایت انجمن خوشنویسان ایران آمده است:

این نوع خاص به علت خاصیتی که دارد از آن جمله رنگ و رخسار ظاهری و نیز استحکامی که دارد با چرخش و رقص موزون و جادویی خود بر روی کاغذ، اعجاز ها آفریده است. و آنچنان که همه قلم به دستان اطلاع دارند اساتید بزرگ و برجسته و دیگر هنر مندان با این قلم بهترین و زیبا ترین و با ارزش ترین آثار نفیس خوشنویسی را پدید آورده اند و تاریخ هنر خوشنویسی را متحول ساخته اند.

یکی از ارکان اقتصادی مردم دزفول که همواره زبانزد مردم ایران و بعضاً جهان است ، گذشته از خلاقیت های اقتصادی و سنتی ، استعداد بالقوه این مردم در زمینه های زراعت و کشاورزی است. محصول قلم نی که از حدود سیصد سال پیش در دزفول رایج شد و سریعا  توسعه پیدا کرد ، دو فقره از اقلام و کالاهای عمده تجاری دزفول است که نه تنها در تمام ایران بلکه به کشورهای دیگر از قبیل ، ترکیه، مصر ، چین ، عراق و برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه صادر و مورد مصرف بوده است و اوج رونق این صنعت را از اوایل حکومت قاجار تا اواسط حکومت رضا شاه می توان به حساب آورد البته هم اکنون نیز قلم نی دزفول به اکثر نقاط ایران بالأخص به تهران و اهواز فرستاده می شود .
گفته می شود برای اولین بار ، پدر مرحوم حاج محمد باقر قلمبر ، قلم این درخت را از هندوستان به دزفول آورد و از آن پس کشت این محصول رواج یافت و وجود نامهای خانوادگی قلمبر، قلمکار، قلمبران ، قلمکاران و ... قرینه هایی است بر توسعه و گستردگی این صنعت ، که با وجود لزوم داشتن مهارت تام و خبرگی در بار آوری و پرورش آن ، افراد زیادی از خانواده های دزفولی به این کار اشتغال داشتند .

مدت ثمردهی هر بوته ی قلم نی ده سال است و پس از آن باید این بوته ی پیر را دربیاورند و به جای آن یک قلمه ی جوان و نو بزنند.
«خاطره ای از سید محمد منتظری (نویسنده کتاب شهر من دزفول) در خصوص قلم نی دزفول»:
(چندین سال پیش در یک مغازه بزرگ در بازار بین الحرمین تهران ، یک نوع قلم نی خیلی خوشرنگ دیدم ، قیمتشان را از فروشنده پرسیدم . گفت دانه ای پنج ریال ، نوعی دیگر قلم نی باریک و سیاه رنگ داشت که کمی هم خمیده بودند . فکر کردم که اینها با قیاس با قلمهای قبلی باید قیمتی بین یک تا دو ریال داشته باشند . وقتی قیمتشان را پرسیدم ، با کمال تعجب گفت : اینها هر عدد سی تومان است . گفتم چه خبره؟ مگر از طلا ساخته شده اند ، فروشنده گفت: آری از طلا هم بالاترند ، اینها قلم نی دزفولند و در تمام دنیا معروفند. قلم هایی که اول دیده بودی نی معمولی شمال هستند که رنگشان می کنند و اصلا قابل قیاس با اینها نیستند. از خودم خجالت کشیدم که اینها محصول شهر خودم هستند و من نسبت به شناخت و ارزش آنها بیگانه ام .»

 
اما با تمام این احوال اگر مسولین عزیز دزفول همت به خرج دهند برای حفظ و معرفی بیشتر این محصول (هر چند در تمام دنیا شناخته شده است) هنوز دیر نشده و می توانند فعالیت هایی از جمله موارد زیر را پیگیری کنند:
1-    برگزاری سمینارها و کارگاه های تخصصی آموزشی خوشنویسی با حضور اساتید این رشته
2-    تلاش در جهت رونق بخشیدن به نمایندگی انجمن خوشنویسان ایران در شهرستان دزفول با در اختیار گذاشتن امکانات 
3-    هماهنگی جهت برگزاری نمایشگاه آثار اساتید این رشته
4-    هماهنگی با انجمن خوشنویسان جهت برگزاری آزمون های کشوری در دزفول در صورت امکان
5-    حمایت از افرادی که این محصول را کشت می کنند