معرفی مکان های دیدنی و گردشگری در خوزستان

شوشتر؛ دارالمومنین چهل پیر

گروه اجتماعی: تعداد زیادی آرامگاه متبرکه و چند امامزاده در شوشتر هستند و به همین دلیل شوشتر با نام «شهرِ چهل پیر» شناخته می شود.

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، شهرستان شوشتر از شهرهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. لقب این شهر از قدیم دارالمؤمنین بوده است. بنا به گفته تاریخ نویسان از جمله حمزه اصفهانی، شوشتر به معنی خوبتر است. چون شهر شوش رو به ویرانی می رفت، در شش فرسنگی بنا شد که خوش آب و هواتر و حاصلخیزتر از شوش بود و آن را شوشتر یعنی از شوش بهتر نامیدند.

مستوفی در نزهت القلوب می نویسد: برخی اصل واژه شوشتر را «ششدر» احتمال دادند. آن بدین دلیل بوده که این شهر دارای شش دروازه بوده است. بعضی دیگر آن را «شهشاتر» یعنی شهر شاه لقب دادهاند. برخی از تاریخ دانان بر این باورند که نام شوشتر از واژه شوشا یا سوسا یعنی مطبوع و دلپسند ماخوذ شده است.

در دوران اسلامی شوشتر از نظر علمی، فرهنگی و معارف اسلامی به مرحله ای رسید که همواره مورد توجه بود و در تمام دوران اسلامی مرکز حکومتی خوزستان بوده است. در آن دورانهای پر از کشمکش، در شورشهایی که علیه خلفای اموی و عباسی صورت می گرفت تا حمله مغولان خوزستان از موقعیت استراتژیکی برخوردار بود و فتح شوشتر به منزله تسخیر خوزستان بود.

از مهمترین دیدنی های این شهر ۱۴ سازه آبی تاریخی هستند که در سازمان جهانی یونسکو ثبت شده اند. به علاوه در این شهر تعداد زیادی آرامگاه متبرکه و چند امامزاده وجود دارد. به همین دلیل شوشتر با نام «شهرِ چهل پیر» نیز شناخته می شود. طبیعت شوشتر به خصوص در اسفند و فصل بهار مورد توجه گردشگران است. بیش از نیمی از آثار ملی ثبت شده در استان خوزستان در شوشتر قرار دارد. بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان، در چند سال اخیر شوشتر بیشترین جلب گردشگر را نسبت به سایر شهرهای این استان دارا بوده است.

مکانهای مذهبی

یکی از دیدنی های مذهبی این شهر، مسجد جامع شوشتر است. از کتیبه های آن چنین استنباط می شود که خلفای عباسی در زمان امام حسن عسگری(ع) به ساخت آن اقدام نموده و پس از آن تکمیل و ترمیم شده است. این مسجد با ۵۴ ستون در ایوان و طاق های موسوم به رومی تأثیر فرهنگ دیرینه ایران و معماری محلی منطقه را با سقفها، گچبریها، کنده کاریها، و منارهها و آجرکاریهای پر نقش ملهم از فرهنگ اسلامی در قالبی ارزشمند و زیبا به منصه ظهور رسانده است.

هم چنین بقعه امامزاده عبدالله یکی از زیباترین بناهای شوشتر با نقشهای ویژه و پلکانها و نوشته هایی بر قطعات سنگی و کاشیها و لچکها و ستونهای بسیار بر بالای تپهای مشرف بر شهر شوشتر و بقعه براء بن مالک انصاری که در واقع قدیمی ترین مقبره اسلامی در ایران به شمار می رود. قابل ذکر است او یکی از سران سپاه اعراب بود که هنگام جنگ شوشتر کشته شد و آرامگاه او در شمال شهر مقابل قلعه سلاسل قرار دارد.

فهرست برخی از بقاع مذهبی

آرامگاه امامزاده عبدالله شوشتر، مقام صاحب الزمان شوشتر، مقام حضرت عباس شوشتر، مرقد علامه شیخ شوشتری، آرامگاه براءبن مالک انصاری، آرامگاه سید محمد بازار شوشتر، آرامگاه سید محمد ماهرو شوشتر، آرامگاه سید محمد گلابی شوشتر، آرامگاه شعیب نبی شوشتر، عبدالله بانو، سید محمد گیاهخوار، خضر نبی.

مجموعه آسیابها و آبشارها در شرق شوشتر، در مسیر رود گرگر و در جنوب پل بند گرگر قرار گرفته است. این محوطه مجموعه ای از سد، تونل ها، کانال های فرعی و آسیاب های آبی است که بصورت یک مجموعه صنعتی - اقتصادی مورد استفاده بوده است.

سازه های آبی شوشتر مجموعه ای به هم پیوسته از پلها، بندها، آسیابها، آبشارها، کانالها و تونلهای عظیم هدایت هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می کنند. بنای اولیه این سازه ها در دوران هخامنشیان تا ساسانیان برای بهره گیری بیشتر از آب ساخته شده است. در سفرنامه مادام ژان دیولافوا باستان شناس نامدار فرانسوی از این مجموعه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است. ابن بطوطه جهانگرد مشهور عرب نیز می نویسد: وقتی اعراب ایران را فتح کردند آبشارهای شوشتر را جزو عجایب هفتگانه جهان می دانستند.

مجموعه سازه های آبی شوشتر و آسیاب های آبی با توجه به زمان ساخت آن ها که به زمان ساسانیان نسبت داده می شود. از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است این شاهکار هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است و همه ساله جهانگردانی از سراسر جهان برای بازدید از این مجموعه شگفت به شوشتر سفر می کنند در طول سال نیز پژوهشگران سازه های سنگی باستانی و محققین سازه های آبی تاریخی به شوشتر سفر می کنند و به پژوهش در ساختار مهندسی مجموعه آبشارهای شوشتر و محوطه های باستانی «گرگر» می پردازند.

بقعه امامزاده عبدالله، در جنوب شهر شوشتر بر فراز تپه ای واقع است که مشرف به شهر و پل لشکر و باغهای اطراف است. نسب وی به امام سجاد (ع) می رسد.

این بنا مشتمل بر صحن، ایوان ورودی، رواقها، حرم، گنبد گلدسته ها ضریح، تزئینات معماری و کتیبه ها است که در دوره های مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اند. با توجه به اسناد تاریخی بنای اولیه بقعه از آثار دوره المستنصربالله خلیفه عباسی است که در قرن هفتم هجری(629 قمری) تجدید بنا شده است.

ورودی اصلی بقعه در ضلع شمالی بنا قراردارد و تزئینات داخلی بنا شامل کتیبه های سنگی و گچبری هایی به سبک سلجوقی و صفوی است که نمونه زیبای آن گچبری سر در و سقف ایوان ورودی است. بقعه دارای گنبد دو پوش بوده که پوش بیرونی به صورت پلکانی و پوش داخلی به شکل عرقچین است.این بقعه در قدیم دارای مهمانخانه، مدرس(مدرسه)، مطبخ، کتابخانه، منازل خدمه و طلبه، باغچه، طویله و اوقاف مفصل بوده است که به مرور زمان از میان رفته اند.

براساس روایات بدن مبارک امامزاده عبدالله، در مکان دیگری موسوم به امامزاده عبدالله در باغملک دفن شده و در این مکان سر ایشان مدفون است.
این بنا به شماره 364 در بیستم خرداد سال 21 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

بقعه براء بن مالک مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است که در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۴۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. براء بن مالک بن نضر انصاری از یاران حضرت محمد(ص) پیامبر گرامی اسلام و برادر انس بن مالک است. بعد از جریان سقیفه بنی ساعده از افرادی بود که به علی بن ابی طالب(ع) گروید و از شیعیان او به شمار می‌آید. در جنگ بدر و احد و خندق شرکت کرد و در جنگ روز تستر(شوشتر) کشته شد. او نقش مهمی در جنگ مقابل مسیلمه کذاب پیامبر دروغین داشت. در جنگ یمامه وزیر مسیلمه را به قتل رساند.

دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، «بَراء بن مالک»: بَراءِ بنِ مالِک یکی از صحابۀ پیامبر اکرم (ص) است. این آرامگاه یکی از قدیم‌ترین بناهای دورۀ اسلامی در شوشتر است. در زمان حکومت مهدی‌قلی‌خان شاملو و به فرمان او، ساختمان قدیم آرامگاه که ویران شده‌ بود، بازسازی شد. آنچه اینک به نام آرامگاه براء‌بن مالک معروف است، با ایوان و رواق و گلدسته‌های آن در حکومت محمدعلی میرزا، فرزند فتح‌علی‌شاه قاجار برپا شده است.

دایرةالمعارف مصاحب: روبه‌روی قلعۀ سلاسل در شوشتر مقبرۀ زیبایی است که منسوب به برادر اُنس بن مالک است که در جنگ شوشتر به قتل رسید. شاید بتوان بقعه براء بن مالک انصاری را قدیمی‌ترین مقبره اسلامی در ایران به شمار آورد. آرامگاه او در شمال شهر مقابل قلعه سلاسل قرار دارد.

این مکان مذهبی در شمال شرقی شوشتر و در انتهای بزرگراه بین الحرمین قرار دارد. بر اساس سنگ نوشته ای که از بنای قبلی قدمگاه به دست آمده و دارای اشعاری با ماده تاریخ است بنای اولیه به دست درویش کریم نامی در دوره سلطنت شاه صفی صفوی(1047قمری) ساخته شده است.

در اوایل قرن 14 قمری مرحوم ملاحسین طبیب شوشتری ساختمان های دیگری بر آن افزوده و در سال 1355 خورشیدی توسط هیات امناء بازسازی کلی شده و معمار آن  حاج محمود معماریان بوده است. همچنین پس از وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی و با سفر مقام معظم رهبری به خوزستان در سال 1375 خورشیدی مجددا حرم مطهر بر اساس طرح جامع در سطح وسیعی مورد بازسازی کلی قرار گرفت که تاکنون نیز ادامه دارد.

براساس روایات نقل شده از گذشته تا به امروز این مکان محل قدمگاه امام زمان(عج)است که چندین بار امام زمان(عج)در این مکان رویت شده و همطراز با مسجد جمکران است. از نظر اعتقادی جایگاه ویژه ای بین مردم خوزستان دارد و دارای چاهی در دل سنگ های جوار حرم بوده که صاحب الزمان(عج) را در آن دیده اند. متاسفانه هیات امناء وقت آن را تخریب و پر نموده اند. لازم به توضیح است بنای موصوف با شماره 13567 در تاریخ 23 مهر سال 84 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.